Το [σβησμένο] ηφαίστειο Ακονκάγκουα

Το [σβησμένο] ηφαίστειο Ακονκάγκουα

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου– συγγραφέα

ΓΕΝΙΚΑ: Το Ακονκάγκουα [Aconcagua] είναι το ψηλότερο βουνό στην Αμερική, με ύψος 6.959 μέτρα. Βρίσκεται στην οροσειρά των Άνδεων, στην επαρχία Μεντόζα της Αργεντινής, περίπου 110 χλμ. ΒΔ της επαρχιακής πρωτέυουσας Μεντόζα. Η κορυφή απέχει περίπου 15 χλμ από τα σύνορα με τη Χιλή. 

Η Ακοκάνγκουα είναι η υψηλότερη κορυφή τόσο στο δυτικό όσο και στο νότιο ημισφαίριο. Η κορυφή του όρους οριοθετείται από τις κοιλάδες Βάγε ντε λας Βάκας στα βόρεια και ανατολικά και τη Βάγε ντε λος Ορκόνες Ινφεριόρ στα δυτικά και νότια. Το βουνό και η γύρω περιοχή είναι μέρος του ομώνυμου επαριακού πάρκου. Ο μεγαλύτερος παγετώνας του όρους είναι ο Horcones Ventisquero Inferior με μήκος περίπου 10 χιλιομέτρων, που κατεβαίνει από τα νότια και φτάνει σε υψόμετρο περίπου 3600 μ. Δύο άλλα μεγάλα παγετωνικά συστήματα είναι τα Ventisquero de las Vacas Sur και Glaciar Este, που έχουν μήκος περίπου 5 χιλιομέτρων. Το βουνό δημιουργήθηκε από την καταβύθισης της πλάκας Νάζκα κάτω από την πλάκα της Νότιας Αμερικής κατά τη διάρκεια της πρόσφατης γεωλογικής των Άνδεων. Κατά το ταξίδι του με το πλοίο Μπιγκλ ο Δαρβίνος ανέφερε ότι ήταν ενεργό τότε ηφααίστειο, όμως πρόσφατες γεωλογικές έρευνες απορρίπτουν αυτήν την υπόθεση. Η ονομασία Ακονκάγκουα προέρχεται από τη λέξη των Ινδιάνων Κέτσουα “Άκον Κάουαν”, που σημαίνει «πέτρινος φρουρός», ή τη λέξη Κέτσουα “Άνκο Κάουακ”, «άσπρος φρουρός».

ΓΕΩΛΟΓΙΚΑ: Η Ακονκάγκουα είναι μια από τις βουνοκορφές της κύριας οροσειράς των Άνδεων, η οποία δημιουργήθηκε από την καταβύθιση της τεκτονικής πλάκας Νάζκα κάτω από τη πλάκα της Νότιας Αμερικής. Η καταβύθιση μίας πλάκας κάτω από μια άλλη έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ηφαιστείων. Όμως, η Ακονκάγκουα βρίσκεται σε μία ζώνη χωρίς ενεργά ηφαίστεια, η οποία εκτείνεται από το 28° μέχρι το 33° νότιο παράλληλο. Η έλλειψη ηφαιστείων είναι αποτέλεσμα της περίεργης τεκτονικής της περιοχής. Συνήθως η βυθιζόμενη πλάκα έχει κλίση 30 μοιρών. Όμως, σύμφωνα με σεισμικές μελέτες, η πλάκα κάτω από τη περιοχή της Ακονκάγκουα βρίσκεται πιο επιφανειακά και βυθίζεται με μικρή κλίση [5 περίπου μοιρών]. Η μικρή κλίση της βυθιζόμενης πλάκας προκάλεσε επίσης πέρα από τη λήξη της ηφαιστειακής δραστηριοτήτας, την δημιουργία έντονων ρηγμάτων στην περιοχή, η οποία ανύψωσε την Ακονκάγκουα. [Μια πιθανή εξήγηση για την ανύψωση αυτή είναι η ακόλουθη: οι δύο γεωλογικές πλάκες που συγκρούονται στην περιοχή είναι περίπου της ίδιας πυκνότητας και σύστασης, με αποτέλεσμα καμία να μην “επικρατεί” εις βάρος της άλλης. Αλλιώς ας φανταστούμε ένα τεντωμένο ύφασμα που δυο χέρια το σπρώχνουν από αντίθετες κατευθύνσεις και εκείνο συρρικνώνεται, τσαλακώνεται και ανυψώνεται κάπου στο κέντρο δράσης των συνισταμένων αντιθέτων δυνάμεων των χεριών αυτών (αυτή είναι μια εμπειρική παρέκβαση που χρησιμοποιούμε οι διδάσκοντες στα σχολεία για τους μαθητές).]

Υπολογίζεται ότι αυτή η αλλαγή στην κλίση της πλάκας συνέβη για άγνωστο λόγο πριν από 8 με 10 εκατομμύρια χρόνια. Πριν συμβεί αυτή η αλλαγή, η Ακονκάγκουα ήταν ενεργό στρωματοηφαίστειο. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα στην Ακονκάγκουα ξεκίνησε στην λεγόμενη Κρητιδική περίοδο1 και συνεχίστηκε μέχρι το Μειόκαινο. Τα πετρώματα στις πλαγίες του βουνού είναι λάβα και πυροκλαστικά πετρώματα. Η Ακονκάγκουα ήταν μέρος ενός μεγάλου ηφαιστειακού συμπλέγματος με πολλές ηφαιστειακές “φλέβες”, το οποίο βρισκόταν κοντά σε μια ρηχή θάλασσα. Πετρώματα από αυτή τη θάλασσα έχουν βρεθεί στη γύρω περιοχή και είναι καρβονίτες, ασβεστόλιθοι και άλλα θαλάσσιας προέλευσης πετρώματα.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ: Η πρώτη προσπάθεια για την κατάκτηση της κορυφής του Ακονκάγκουα από ένα Ευρωπαίο έγινε το 1883 από μια ομάδα της οποίας ηγείτο ο Γερμανός γεωλόγος και εξερευνητής Πάουλ Γούσφελντ. Ξεγέλασε, μάλιστα, τους ιθαγενείς αχθοφόρους με την ιστορία ότι υπήρχε θησαυρός στο βουνό και πλησίασε το βουνό από το Ρίο Βολκάν, κάνοντας δύο απόπειρες για την κατάκτηση της κορυφής από τη βορειοδυτική κορυφογραμμή, φτάνοντας τελικά σε υψόμετρο 6.500 μέτρων. Η διαδρομή που ακολούθησε είναι πλέον η συνηθισμένη διαδρομή μέχρι τη κορυφή. Η πρώτη καταγεγραμμένη ανάβαση ήταν το 1897 από μια βρετανική αποστολή με επικεφαλής τον Έντουαρντ Φιτζέραλντ. Η κορυφή κατακτήθηκε από τον Ελβετό οδηγό Matthias Zurbriggen στις 14 Ιανουαρίου του ίδιου έτους και από δύο άλλα μέλη της αποστολής λίγες ημέρες αργότερα. Δεν υπάρχουν ξεκάθαρα στοιχεία αν οι Ίνκας, ιθαγενής λαός της περιοχής, είχαν ανέβει στο βουνό, αν και μπορούσαν να αναρριχηθούν σε μεγάλα υψόμετρα, όπως είχαν κάνει στο ύψους 6.721 μέτρων όρος Γιουγιαϊγιάκο.

Το 1947 βρέθηκε στην Ακονκάγκουα ένας σκελετός γουανάκος2 στη ράχη που συνδέει τη βόρεια με τη νότια κορυφή. Θεωρείται αμφίβολο αν το γκουανάκος σκαρφάλωσε μόνο του τόσο ψηλά στο βουνό. Επίσης, σε ύψος 5.400 μέτρων στη νότια ράχη δυτική, κοντά Σέρρο Πιραμιδάλ έχει βρεθεί μια μούμια Ίνκας.

…………………………………………………

1. Η Κρητιδική περίοδος είναι η πιο πρόσφατη περίοδος του Μεσοζωικού αιώνα [Οι προηγούμενες δύο μεσοζωικές περίοδοι είναι η Τριασική και η Ιουρασική]. Η ονομασία προέρχεται από την κρητίδα, τη γνωστή κιμωλία, πέτρωμα που αποτέθηκε κατά το τέλος της περιόδου σε εκτεταμένες ζώνες της βορειοανατολικής Ευρώπης [π.χ., στην περιοχή του Ντόβερ της Αγγλίας με τους γνωστούς λευκούς βράχους]. Αυτή την περίοδο για ανεξακρίβωτους λόγους όλοι ο δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν.

2. Ο γουανάκος (Lama guanikoe) είναι ενα είδος άγριου λάμα [προβατοκάμηλου]. Έχει κοντό κοκκινωπό τρίχωμα. Έχει μέγεθος ελαφιού, μακρύ λαιμό, μακρόστενα πόδια και ευέλικτο σώμα. Για να ξεφύγει από τους εχθρούς του, ο γουανάκος τρέχει με μεγάλη ταχύτητα. Ο πληθυσμός των γουανάκων υπολογίζεται σε 400 με 600 χιλιάδες.