Τζιχάντ και για αρχαιότητες

Οι καταστροφές μνημείων με το πρόσχημα της ειδωλολατρείας λειτουργούν και ως κάλυψη για την παράνομη διακίνηση θησαυρών

Μπουλντόζες και βαριοπούλες γκρεμίζουν τους υπέροχους φτερωτούς ταύρους της υπέροχης αρχαίας πρωτεύουσας των Ασσυρίων Νιμρούντ. Οι κίονες της υψηλής αισθητικής ελληνιστικής πόλης Χάτρα, «εξαιρετικού δείγματος» κυκλικά οχυρωμένης πόλης, καταστρέφονται κι αυτοί από τους τζιχαντιστές. Στη νέα πολεμική εκστρατεία, αυτή της πολιτιστικής ισοπέδωσης, προστίθεται μια μέρα αργότερα ακόμη ένας σημαντικός αρχαιολογικός χώρος, αυτός της έτερης πρωτεύουσας των Ασσυρίων, Χορσαμπάντ ή Ντουρ Σακουρίν. Τρεις μέρες ήταν αρκετές για να καταστραφεί η πολιτιστική κληρονομιά χιλιετιών.

Δυστυχώς, όταν τον περασμένο Ιούνιο οι τζιχαντιστές κατέλαβαν τη Μοσούλη, κατέλαβαν και την περιοχή της αρχαίας Νινευή και της Αλ Τζαζίρα, μεταξύ Τίγρη και Ευφράτη, ένα πραγματικό σταυροδρόμι πολιτισμών. Φαίνεται ότι αυτόν τον συμβολισμό αποφάσισαν τώρα να κεφαλαιοποιήσουν. Τα εγκλήματα του Νταές (όπως ονομάζεται το Ι.Κ. στα αραβικά) «σημαδεύουν τη μνήμη της ανθρωπότητας» ανακοίνωσε το υπουργείο Αρχαιοτήτων του Ιράκ.

Ισοπέδωση

Η υπόθεση της πολιτιστικής ισοπέδωσης στην περιοχή της Μοσούλης αποκαλύπτει άλλη μία «απάνθρωπη» πλευρά των τζιχαντιστών -άλλωστε ο πολιτισμός συνδέεται με τον ανθρωπισμό-, εκείνη του φανατικού θρησκευτικού πολέμου κατά των πολιτιστικών μνημείων. Η υπερσυντηρητική εκδοχή του Ισλάμ που πρεσβεύει το Ισλαμικό Κράτος θεωρεί ειδωλολατρεία κάθε θρησκευτική απεικόνιση (είναι μάλιστα ενδεικτικό ότι οι -σουνίτες- μαχητές του Ι.Κ. έχουν ανατινάξει, εκτός βέβαια από σιιτικούς τόπους λατρείας, και δικά τους σουνιτικά ιερά μνημεία στην περιοχή της Μοσούλης). Ομως το θέμα της καταστροφής των μνημείων της αρχαίας πολιτιστικής κληρονομιάς του Ιράκ φαίνεται ότι είναι πιο σύνθετο, αφού οι ίδιοι οι τζιχαντιστές φέρεται ότι χρηματοδοτούνται από την παράνομη διακίνηση κάποιων από τις αρχαιότητες που περιφρονούν. «Αυτές οι πράξεις καταστροφής στο όνομα της θρησκείας είναι ανέντιμες και υποκριτικές» σχολιάζει ο αρχαιολόγος καθηγητής του πανεπιστημίου Κορνέλ και μελετητής του κλασικού πολιτισμού Στιούαρτ Μάνινγκ. Σύμφωνα μάλιστα με την αρχαιολόγο Στέφανι Μούλντερ, βοηθό καθηγήτρια Ισλαμικής Τέχνης και Αρχιτεκτονικής του πανεπιστημίου του Τέξας, «η παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων είναι μία ανθηρή δραστηριότητα στη Συρία και στο Ιράκ».

Το θέμα εκίνησε μετά τη δημοσίευση, την περασμένη εβδομάδα, του βίντεο από τις καταστροφές που έκαναν οι τζιχαντιστές στο Μουσείο της Μοσούλης. Μετά την πρώτη ανατριχίλα για την ευκολία -και την πρωτοφανή για εμάς- απώλεια οποιουδήποτε ενστίκτου δέους μπροστά σε μνημεία ηλικίας χιλιάδων χρόνων, αρκετοί παρατήρησαν ότι τουλάχιστον κάποια από τα αγάλματα που συνέθλιψαν πρέπει να ήταν ρεπλίκες. Κάποιοι μάλιστα, όπως ο Κρίστοφερ Νάιτ από τους «L.A. Times», έκαναν λόγο για βίντεο προπαγάνδας, που επιδιώκει να συγκαλύψει μια ευρύτατη επιχείρηση εμπορίας των αρχαιολογικών θησαυρών από τους τζιχαντιστές.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, οι καταστροφές στη Νιμρούντ, στη Χάτρα και τη Χορσαμπάντ είναι αληθινές. Η είδηση για την καταστροφή του ελληνιστικού οχυρού της Χάτρα, ηλικίας 2.000 χρόνων, έγινε γνωστή το Σάββατο, μία μέρα μετά την ισοπέδωση της Νιμρούντ. Η πόλη-μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO ιδρύθηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. από την Αυτοκρατορία των Σελευκιδών. Ωστόσο, απέκτησε την τεράστια σημασία του ως θρησκευτικό και εμπορικό κέντρο αργότερα, κατά την περίοδο της Αυτοκρατορίας των Παρθίων, διαδόχων των Σελευκιδών. Χάρη στους ψηλούς και χοντρούς τοίχους του άντεξε τις εισβολές από τους Ρωμαίους το 116 μ.Χ. και το 198 μ.Χ., και είχε διασωθεί μέχρι και σήμερα, αποτελώντας το καλύτερα διατηρημένο παράδειγμα μιας παρθικής πόλης. Δεν άντεξε όμως από την οργή των τζιχαντιστών.

Οσο για την αρχαία ασσυριακή πόλη Νιμρούντ ή Καλχού, ένα ανεκτίμητης αρχαιολογικής και ιστορικής σημασίας στολίδι της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς; Δεν είναι τυχαίο ότι οι καταστροφές της έκαναν την UNESCO αλλά και τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ Μπαν Κι Μουν να κάνουν λόγο για «έγκλημα πολέμου». Θεμελιωμένη πριν από 3.300 χρόνια στις όχθες του Τίγρη, υπήρξε η πρώτη πρωτεύουσα της Ασσυριακής Αυτοκρατορίας, την περίοδο μεταξύ 900 π.Χ. και 612 π.Χ. Με την ίδια μέθοδο της ισοπέδωσης με μπουλντόζα μεταχειρίστηκαν και τη Χορσαμπάντ, που ιδρύθηκε από τον βασιλιά της Ασσυρίας Σάργονα Β' και υπήρξε πρωτεύουσα των Ασσυρίων την περίοδο 717-706 π.Χ. Στις καταστροφές από τους τζιχαντιστές συμπεριλαμβάνεται και η ανατίναξη με εκρηκτικά του μνημείου που θεωρείται ο τάφος του προφήτη Ιωνά, τον περασμένο Ιούλιο, και το κάψιμο χιλιάδων βιβλίων, μεταξύ αυτών πολύτιμων χειρογράφων, στη Βιβλιοθήκη της Μοσούλης. Με εκρηκτικά άλλωστε έχουν παγιδεύσει οι τζιχαντιστές και την Πύλη της Νεργκάλ στην πόλη της Μοσούλης, απειλώντας ότι θα την ανατινάξουν, σε περίπτωση επίθεσης από τους Κούρδους μαχητές ή τον δυτικό συνασπισμό. Ολα αυτά βέβαια θυμίζουν τα γεγονότα του 2001, όταν οι Ταλιμπάν είχαν ανατινάξει τους δύο Βούδες της Μπαμιγιάν στη Χαζαρζάτ του Αφγανιστάν, υπό τις διαταγές του Μουλά Μοχάμεντ Ομάρ, που δήλωσε ότι τα αγάλματα ήταν είδωλα και ως εκ τούτου αντιισλαμικά.

Σε Ηνωμένες πολιτείες και Γερμανία

Στη διακίνηση αρχαιοτήτων από τη Μέση Ανατολή, στην οποία συμμετέχουν πλέον και οι τζιχαντιστές, τελικοί αποδέκτες φαίνεται ότι είναι οι Γερμανοί αλλά και οι Αμερικανοί, ενώ η μεταφορά γίνεται μέσω Τουρκίας. Κατά την Αμερικανίδα αρχαιολόγο Στέφανι Μούλντερ, «η Γερμανία έχει γίνει το Ελντοράντο του παράνομου εμπορίου πολιτιστικών αντικειμένων, με το Μόναχο να λειτουργεί ως βασικό διαμετακομιστικό κέντρο για την Ευρώπη». Την ίδια ώρα, στις ΗΠΑ έχουν αυξηθεί οι εισαγωγές αρχαιοτήτων από την εμπόλεμη Συρία κατά 133%. Στο βρόμικο παιχνίδι φαίνεται ότι συμμετέχουν έμποροι αρχαιοτήτων και οίκοι δημοπρασιών στη Μέση Ανατολή, στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ λεηλασίες αρχαιοτήτων αποδίδονται όχι μόνο στους τζιχαντιστές, αλλά σε όλες τις πλευρές της -επί του εδάφους- σύρραξης, τουλάχιστον στη Συρία.

Μυρτώ Μπούτση- “Δημοκρατία”15-03-2015

Δείτε και: -Πολιτιστική τραγωδία στη Μοσούλη – Φωτιά και τσεκούρι από το ISIS σε αρχαίους θησαυρούς [βίντεο]