Ο Λαμιακός πόλεμος 323-322 π.Χ.

Το κάστρο της Λαμίας [Ακρολαμία].

Ο Λαμιακός πόλεμος 323-322 π.Χ.

Από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο - συγγραφέα

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ: Με την είδηση του θανάτου του Μ. Αλεξάνδρου, οι ελληνικές πόλεις, έχοντας και μόνιμα προβλήματα με τη διοίκηση του Αντιπάτρου, άρχισαν να επαναστατούν. Με ψήφισμα της εκκλησίας του δήμου των Αθηνών και κάτω από την πίεση της αντιμακεδονικής μερίδας [Υπερείδης], αποφασίστηκε ο πόλεμος κατά του Αντιπάτρου, με τη συμμαχία και άλλων ελληνικών πόλεων. 

Η απόφαση πάρθηκε παρά τις αντιρρήσεις του Φωκίωνα, ο οποίος όμως δεν κατάφερε να μεταπείσει τους συμπολίτες του. Έτσι ορίστηκε ο Λεωσθένης να αναλάβει την αρχηγία του στρατού των συμμαχικών πόλεων, και να εκστρατεύσει κατά του Αντιπάτρου που τότε βρισκόταν στη Θεσσαλία. Με τους Αθηναίους συνέπραξαν Αιτωλοί, Αχαιοί, Αρκάδες και Κορίνθιοι. Ο συμμαχικός στρατός συγκεντρώθηκε στις Θερμοπύλες, όπου έσπευσε και ο Λεωσθένης με 8.000 Έλληνες βετεράνους της μακεδονικής εκστρατείας στην Ασία, τους οποίους στρατολόγησε ως μισθοφόρους με 50 τάλαντα από τα χρήματα που είχε καταχραστεί ο πρώτος επώνυμος κλαταχραστής της Αρχαιότητας, ο Άρπαλος. Έτσι συγκρότησε συνολική δύναμη 30.000 πεζών, αναμένοντας τον Αντίπατρο που ηγούνταν της ατίπαλης δύναμης, μόλις 13.000 πεζών και 600 ιππέων, κυρίως Θεσσαλών.

ΜΑΧΗ ΗΡΑΚΛΕΙΑΣ ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ: Η πρώτη σύγκρουση των αντιπάλων δυνάμεων έγινε στην περιοχή της Ηράκλειας των Θερμοπυλών, κοντά στο σημερινό Μώλο. Η δύναμη πυρός των υπέρτερων δυνάμεων του Λεωσθένη ανάγκασε τον Αντίπατρο να υποχωρήσει στην οχυρή Λαμία, όπου και περίμενε ενισχύσεις. Εξαιτίας αυτού του ¨επεισοδίου” του πολέμου, προήλθε η ονομασία «Λαμιακός πόλεμος».

ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΩΝ ΕΧΙΝΑΔΩΝ: Τον ίδιο χρόνο, ο Μακεδόνας στρατηγός και ναύαρχος Κλείτος [ο Μέλας], επικεφαλής στόλου 240 πλοίων, ναυμάχησε την Αθηναϊκή ναυτική δύναμη στις Εχινάδες νήσους της Αιτωλίας λίγο πιο έξω από τη Ναύπακτο. Η υπεροχή του μακεδονικού στόλου επέφερε την ολική καταστροφή του αθηναϊκού, του οποίου ηγούταν ο Αθηναίος ναύαρχος Ηετίων.

Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΛΑΜΙΑΣ: Ο Λεωσθένης ακολούθησε τον Αντίπατρο και οργάνωσε στενή πολιορκία της Λαμίας. Σε κάποια όμως αιφνιδιαστική, ηρωική έξοδο των μακεδονικών δυνάμεων, ο Λεωσθένης τραυματίστηκε βαριά και μετά τρεις μέρες πέθανε. Αντικαταστάτης του ορίστηκε ο Αντίφιλος, μετά από άρνηση του Φωκίωνα. Ο Αντίφιλος, αφού άφησε τμήμα του στρατού του έξω από τα τείχη της Λαμίας, κατευθύνθηκε προς τη Θεσσαλία για να αντιμετωπίσει τις δυνάμεις του Λεοννάτου, που έσπευδε από τη Μακεδονία ως επικουρία των πολιορκημένων. Η δύναμη του Λεοννάτου, αποτελούμενη από 20.000 πεζούς και 1600 ιππείς, κτυπήθηκε με τη δύναμη του Αντίφιλου το 322 π.Χ., κάπου στη Νότια Θεσσαλία, όπου σε μια ιππομαχία φονεύθηκε ο Λεοννάτος. Όμως, έστω και ακέφαλος, ο στρατός των Μακεδόνων προχώρησε σχεδόν ανενόχλητος και ενώθηκε με τον εξερχόμενο της πολιορκίας στρατό του Αντίπατρου. Η ισχυρή πλέον μακεδονική δυναμη ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο με την άφιξη του στρατού του Μακεδόνα συνδιοικητή Κρατερού, αποτελούμενου από 11.000 πεζούς.

ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΑΝΝΩΝΑΣ (322 π.Χ.): Ο Αντίπατρος συνεπικουρούμενος με τις μεγάλες ενισχύσεις στρατού, επιτέθηκε κατά του Αντίφιλου δίνοντας μάχη κοντά στην Κραννώνα. Εκεί ο Αντίφιλος ηττήθηκε κατά κράτος. Οι περισσότεροι σύμμαχοι των Αθηναίων διαλύθηκαν και μόνο οι Αθηναίοι και οι κάποιοι Αιολείς έμειναν μέχρι την πλήρη καταστροφή. Μετά τη νίκη αυτή ο Αντίπατρος πέρασε τις Θερμοπύλες χωρίς κανένα εμπόδιο και στρατοπέδευσε κοντά στη Θήβα.

Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΣΤΟΛΟΣ ΣΤΙΣ ΑΚΤΕΣ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – Η ΣΥΝΘΗΚΗ: Εν τω μεταξύ ο Μακεδονικός στόλος, υπό τον Κλείτο, είχε ήδη φθάσει στις ακτές της Αττικής με σκοπό τη γενική απόβαση Μακεδόνων κατά της Αθήνας. Την τελευταία όμως στιγμή, ο Αθηναίος ρήτορας Φωκίων έπεισε τον Κλείτο να μη προβεί σε τέτοια ενέργεια που θα χαρακτηριζόταν άνανδρη, αφού η Αθήνα πλέον στερούνταν κάθε άμυνας. Συνέπεια αυτής της παρέμβασης ήταν να αποτραπεί η απόβαση και ο Μακεδονικός στόλος να αποπλεύσει. Εν συνεχεία Αθηναίοι και Μακεδόνες υπέγραψαν συνθήκη ειρήνης με δυσβάσταχτους όρους για τους Αθηναίους. Ο Αντίπατρος θεωρώντας σωστά τους Αθηναίους πρωταίτιους του πολέμου, απαίτησε τους ακόλουθους βαρείς όρους: Αλλαγή του πολιτεύματος της Αθήνας από δημοκρατικό σε τιμοκρατικό, δηλαδή να θεωρούνται πολίτες της Αθήνας οι έχοντες περιουσία τουλάχιστον 2.000 αττικών δραχμών! Ακόμη, έπρεπε οι Αθηναίοι να αποδεχθούν εγκατάσταση μακεδονικής φρουράς στη Μουνιχία [Καστέλλα] και να παραιτηθούν από τις αξιώσεις της, αποσύροντας τις δυνάμεις τους από τα νησιά: Ίμβρο, Λήμνο, Σκύρο και Σάμο. Ο Αντίπατρος όρισε ακόμη να αναλάβει η Αθήνα την καταβολή όλων των εξόδων του Λαμιακού πολέμου και τέλος, να παραδώσουν οι Αθηναίοι όλους τους ρήτορες πολιτικούς της αντιμακεδονικής μερίδας, με πρώτους τυς Δημοσθένη και Υπερείδη. Οι Αθηναίοι, μετά και την ήττα του στόλου τους στη Ναυμαχία της Αμοργού [Σεπ. 322 π.Χ.], με μεγάλη τους λύπη, αναγκάστηκαν να αποδεχτούν τους επώδυνους όρους και υπέγραψαν την ειρήνη. Μόνο τον τελευταίο όρο δεν μπόρεσαν να τηρήσουν, επειδή όλοι οι αντιμακεδονίζοντες είχαν διαφύγει, κυρίως στην Πελοπόννησο.

ΔΙΩΓΜΟΣ ΚΑΙ ΕΞΟΝΤΩΣΗ ΤΩΝ ΡΗΤΟΡΩΝ: Τον Οκτώβριο του 322 π.Χ. ξεκίνησε ο διωγμός των ρητόρων σε Αττική, Βοιωτία, Κόρινθο, αλλά και την υπόλοιπη Πελοπόννησο. Τέσσερις από αυτούς συνελήφθησαν στην Αίγινα, στο Ιερό του Αιακού όπου κατέφυγαν ικέτες. Οδηγήθηκαν στον Αντίπατρο, στις Κλεωνές1, όπου βρισκόταν εκείνος, και εκεί υπέστησαν βασανισμούς πριν εκτελεστούν.

Μάλιστα, στον Υπερείδη πριν την εκτέλεση του αφαιρέθηκε η γλώσσα! Ο Δημοσθένης, πάντως, πρόλαβε να πιει δηλητήριο, που είχε μαζί του, λίγο πριν τη σύλληψή του στο Ιερό του Ποσειδώνα στην Καλαυρεία2, στο προαύλιο του οποίου και θάφτηκε. Από τον διωγμό αυτό κατά της αντιμακεδονικής αθηναϊκής παράταξης λέγεται ότι σώθηκαν μόλις 40 στην Αθήνα και περί τους 100 που πρόλαβαν να καταφύγουν στην Αιτωλία.

Τέλος, ο Αντίπατρος έκανε συνθήκες και με τις άλλες πόλεις. Αφού εκκαθάρισε τον κυρίως Ελλαδικό χώρο από τη Βόρειο Ήπειρο μέχρι το Ταίναρο, πλην της Αιτωλίας, από τους αντιμακεδονίζοντες ρήτορες, όρισε επιμελητή της Πελοποννήσου τον Κορίνθιο ρήτορα Δείναρχο και επέστρεψε απόλυτος κυρίαρχος στη Μακεδονία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: N.G.L. Hammond–F.W. Walbank, Ιστορία της Μακεδονίας τόμος Γ΄, εκδόσεις Μαλλιάρης Παιδεία. Γ. Σταϊνχάουερ. Ο πόλεμος στην Αρχαία Ελλάδα, εκδόσεις Παπαδήμα. Κ. Παπαρρηγοπούλου. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους –τόμος 7, εκδόσεις Γαλαξίας. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τόμος Δ΄, εκδοτική Αθηνών Johann Gustav Drousen. Ιστορία των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τομ 1 Μετ. Ρ.Αποστολίδης – Ελευθεροτυπία Nicholas Hammond. Το θαύμα που δημιούργησε η Μακεδονία. Εκδόσεις Παπαδήμα Πλουτάρχου Βίοι Παράλληλοι. Τόμος 7ος, Εκδόσεις Πάπυρος8. Διόδωρος Σικελιώτης, άπαντα 14ος τόμος. Εκδόσεις Κάκτος.