Το άστρο της Βηθλεέμ

ΤΟ ΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΒΗΘΛΕΕΜ

του Κωνσταντίνου Δ.Ρίζου, επιτίμου Σχολικού Συμβούλου Οικονομολόγων

      Έφτασαν και πάλι τα Χριστούγεννα. Σε λίγες ημέρες μικροί και μεγάλοι θα γιορτάσουμε τη μεγάλη γιορτή της χριστιανοσύνης. Από καιρό όμως η διακόσμηση στα σπίτια και στους δρόμους των πόλεων και των χωριών κάνει φανερή την έλευση της γιορτής και δημιουργεί μιαν ευχάριστη αίσθηση. Βασικό στοιχείο της διακόσμησης αποτελεί το αστέρι σε ανάμνηση του άστρου της Βηθλεέμ.

     Είναι το αστέρι που οδήγησε τα βήματα των Μάγων, που ξεκίνησαν από τα βάθη της Ανατολής για να προσκυνήσουν τον νεογέννητο Χριστό. Οι Μάγοι ήταν άνθρωποι πολύ μορφωμένοι για την εποχή τους, σοφοί άνθρωποι, οι οποίοι μελετούσαν και γνώριζαν πολλά πράγματα και θέματα.

      Η μόνη γραπτή μαρτυρία για το αστέρι της Βηθλεέμ προέρχεται από τον ευαγγελιστή Ματθαίο (Β΄ 1-12, 16). Συγκεκριμένα αναφέρει: «Του δε Ιησού γεννηθέντος εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας, ιδού μάγοι από ανατολών παρεγένοντο εις Ιεροσόλυμα λέγοντες πού έστιν ό τεχθείς βασιλεύς των Ιουδαίων; Είδομεν γαρ αυτού τον αστέρα εν τη ανατολή καί ήλθομεν προσκυνήσαι αυτώ... Καί έλθόντες εις την οικίαν είδον το παιδίον μετά Μαρίας της μητρός αυτού, καί πεσόντες προσεκύνησαν αυτώ, καί ανοίξαντες τους θησαυρούς αυτών προσήνεγκαν αυτώ δώρα, χρυσόν και λίβανον καί σμύρναν».

    Για να τολμήσουν οι μάγοι να κάνουν ένα τόσο μακρινό ταξίδι μέχρι τα Ιεροσόλυμα σημαίνει ότι το αστέρι τους προκάλεσε εξαιρετική εντύπωση και είχε μεγάλη διάρκεια ζωής.

     Τι ήταν όμως αυτό το αστέρι; Πώς εξηγείται η παρουσία του; Πολλοί ερευνητές και συγγραφείς προσπάθησαν να δώσουν κάποιες ερμηνείες.

    Μερικοί ερμηνευτές του ιερού κειμένου υποστηρίζουν την άποψη ότι δεν πρόκειται για πραγματικό αστέρι, αλλά για θεία και υπερφυσική δύναμη, η οποία με τη μορφή άστρου, οδήγησε τους Μάγους, πρώτα στα Ιεροσόλυμα και κατόπιν στη Βηθλεέμ και τους υπέδειξε ακριβώς το μέρος όπου ήταν το «παιδίον» (Ιωάννης Χρυσόστομος).

     Διατυπώθηκαν επίσης αρκετές επιστημονικές απόψεις και θεωρίες. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι το αστέρι της Βηθλεέμ ήταν κομήτης (Ωριγένης και ο Καισαρείας Ευσέβιος). Άλλοι θεωρούν ότι ήταν ένας από τους λαμπρούς πλανήτες, π.χ. Αφροδίτη, Δίας. Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν την άποψη ότι πρόκειται για σύνοδο ή συνάντηση πλανητών (Ιωάννης Κέπλερ). Άλλοι επιστήμονες πιστεύουν ότι ήταν ένας νόβα (καινοφανής) ή σουπερνόβα (υπερκαινοφανής) αστέρας. Πρόκειται για μια κατηγορία αστέρων, των οποίων η λαμπρότητα ή το μέγεθος μεταβάλλεται απότομα.  Είναι μεταβλητοί στη λάμψη αστέρες. Αναλάμπουν έξαφνα στον ουρανό σε σημεία, όπου πριν δεν φαινόταν τίποτε με γυμνό μάτι (Σταύρος Πλακίδης).

    Μία άλλη ερμηνεία του άστρου των Μάγων προσπάθησε να δώσει τα τελευ- ταία χρόνια ο καθηγητής της θεωρητικής Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης και ακαδημαϊκός Κ.Ferrari D’Occhieppo.

Στηριζόμενος σε αστρονομικά στοιχεία των Βαβυλωνίων, στο κείμενο του Ευαγγελιστή Ματθαίου (και δευτερευόντως στο απόκρυφο πρωτοευαγγέλιο του Ιακώβου), σε κάποιον πάπυρο (του Bodmer) και σε αστρονομικούς υπολογισμούς, πού εκτέλεσε με σύγχρονα μέσα, καταλήγει στο συμπέρασμα, ότι πιθανώς η Γέννηση του Ιησού συνέβη το πρώτο εξάμηνο του 7 π.Χ. και η άφιξη των Μάγων στη Βηθλεέμ έλαβε χώρα το απόγευμα της 12ης Νοεμβρίου του ιδίου έτους. Και επομένως ότι η ημερομηνία αυτή είναι το όριο, πού γεννήθηκε ο Ιησούς Χριστός. Ακόμη ότι έγινε μία στάση του αστέρα (πλανήτη Δία) επάνω από τη φάτνη, όπου ήταν το «παιδίον».

     Τελικά, μπορεί να δοθεί μία επιστημονικά αποδεκτή απάντηση στο ερώτημα: «Τι ήταν το άστρο της Βηθλεέμ;». Παρ’ όλες τις προσπάθειες παραμένει το ερώτημα εκατοντάδες χρόνια τώρα, ιδιαίτερα κατά την περίοδο των Χριστουγέννων. Η έρευνα ασφαλώς συνεχίζεται και δεν αποκλείεται καθόλου να παρουσιάσει αργά ή γρήγορα νέα στοιχεία πού θα οδηγούν στη λύση του προβλήματος. Θα δείξει το μέλλον. Είναι αξιοπρόσεκτες οι απόψεις δύο διακεκριμένων και διεθνώς γνωστών αστρονόμων και ερευνητών, των καθηγη- τών Σταύρου Πλακίδη καί Ε.Lindsay.

   Ο Σταύρος Πλακίδης τελειώνει την έρευνά του για το Άστρο της Βηθλεέμ με τις ακόλουθες σκέψεις: «Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι οποιαδήποτε φυσική ερμηνεία είναι αδύνατο να επαληθεύει απ’ άκρου σ’ άκρο το θαυμαστό ιστόρημα του ευαγγελιστή Ματθαίου. Οποιαδήποτε όμως ερμηνεία και αν δεχθούμε, βασιζομένη στα παραπάνω αστρονομικά δεδομένα, δεν επιτρέπεται καμία αμφιβολία για το ότι όν- τως συνέβη εξαιρετικό αστρονομικό φαινόμενο κατά τη Γέννηση, όπως και κατά τη Σταύρωση του Χριστού. Η εξιστόρηση του γεγονότος αυτού δεν είναι απλή ποιητική επινόηση ή μυθική πλοκή, που έχει σα μόνο σκοπό την παρουσίαση των συνθηκών της ενανθρώπισης του Σωτήρα, αλλά αναμφισβήτητη ιστορική αφήγηση της πραγματικότητας, την οποία κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί αυθαίρετα και χωρίς να έχει την ικανότητα της απόδειξης του αντιθέτου στη βάση επιχειρημάτων απτών και ακλόνητων».

     Ο καθηγητής Η.Λίντσαϋ, διευθυντής του Αστεροσκοπείου του Armagh (Belfast) συμπληρώνει:

«Στην ιστορία της Βίβλου δεν υπάρχει τίποτε που να συγκρούεται με την Αστρονομία και η πλειονότητα των επιστημόνων πιστεύουν ότι ο Χριστός γεννήθηκε στη Βηθλεέμ και ότι η παρουσία του υποδείχθηκε στους Μάγους με ένα είδος άστρου.

Δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για τη φυσική εξήγηση του αστεριού της Βηθλεέμ. Μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για τη σημασία του. Κοντά δύο χιλιάδες χρόνια τώρα ένας νέος αστέρας συνεχίζει να καταυγάζει τους ουρανούς, ένα νέο φως σκεπάζει τον κόσμο, ένα νέο άγγελμα ήρθε στο ανθρώπινο γένος. Το άγγελμα είναι, ότι το πρώτο και ουσιώδες χριστιανικό καθήκον είναι η αγάπη, αγάπη του Θεού, ο οποίος πρώτος μας αγάπησε, αγάπη προς τους συνανθρώπους μας για την αγάπη του Θεού. Εάν δεν κάνουμε πράξη το άγγελμα αυτό, δεν είδαμε τον αστέρα της Βηθλεέμ».

Πριν λίγα χρόνια, την περίοδο πριν τα Χριστούγεννα στο Πλανητάριο Αθηνών παρουσιάστηκε «Το άστρο των Χριστουγέννων», μια ψηφιακή παράσταση, παραγωγή του Ιδρύματος Ευγενίδου. Η παράσταση αυτή τελείωνε με το ακόλουθο ποίημα του Γεωργίου Δροσίνη:

Την άγια νύχτα τη χριστουγεννιάτικη ποιος δεν το ξέρει;

Των Μάγων κάθε χρόνο τα μεσάνυχτα λάμπει τ’ αστέρι.

Κι όποιος το ‘βρει μέσ’ τ’ άλλα αστέρια ανάμεσα και δεν το χάσει

σε μιαν άλλη Βηθλεέμ ακολουθώντας το μπορεί να φτάσει.