Ηφαίστεια της Ιαπωνίας

Ηφαίστεια της Ιαπωνίας

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου -συγγραφέα

Α΄ ΤΟ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ ΑΝΖΕΝ: Το ηφαίστειο, ή καλύτερα το όρος Άνζεν [Unzendake] είναι ουσιαστικά ένα σύμπλεγμα ηφαιστείων αποτελούμενο από διάφορα στρωματοηφαίστεια. Βρίσκεται στο νησί Κιούσου της Ιαπωνίας, κοντά στην πόλη Σιμαμπάρα. Σε μία μεγάλη έκρηξη το 1991 σκότωσε 43 ανθρώπους, ανάμεσά τους και 3 ηφαιστειολόγοι, όταν ο ηφαιστειακός δόμος κατέρρευσε και δημιουργήθηκαν πυροκλαστικές ροές που κατέβηκαν με ταχύτητα τη πλαγιά. Η ψηλότερη κορυφή του [Χέισεϊ Σίνζαν], έχει ύψος 1.486 μέτρων. Σχηματίστηκε πριν από 25 χρόνια! Άλλη ψηλή κορυφή είναι η Fugendake [1.359 μέτρα].

ΙΣΤΟΡΙΑ: Το ηφαίστειο Άνζεν είναι πολύ ενεργό. Η κορυφή Fugendake είναι η πηγή των περισσότερων εκρήξεων τα τελευταία 20.000 χρόνια. Το 1792, όταν ένας ηφαιστειακός δόμος κατέρρευσε μετά από σεισμό, προκάλεσε τεράστια κατολίσθηση. Τα ογκώδη κομμάτια βράχων της κατολίσθησης κατέληξαν στη θάλασσα και προκλήθηκε ένα μεγάλο τσουνάμι που σκότωσε 15.000 άτομα στη μεγαλύτερη ηφαιστειακή καταστροφή της Ιαπωνίας.

Μετά το 1792 το ηφαίστειο παρέμεινε σε ηρεμία μέχρι το 1989, χρονιά κατά την οποία ξεκίνησαν οι πρώτοι σεισμοί κάτω από τη ηφαιστειακή κορυφή, ενώ με την πάροδο του χρόνου το επίκεντρό τους πλησιάζε όλο και περισσότερο την επιφάνεια. Το Νοέμβριο 1990 άρχισαν εκρήξεις και τελικά στις 20 Μαίου 1991 άρχισε να εξέρχεται λάβα από την κορυφή. Σε λίγες μέρες ένας ηφαιστειακός δόμος άρχισε να αναπτύσεται στη κορυφή του ηφαιστείου. Φόβοι για ισχυρότερες εκρήξεις οδήγησαν τις αρχές στην απόφαση να εκκενώσουν τη περιοχή από τους 12.000 κατοίκους της. Στις 3/6 το ηφαίστειο εξερράγη βίαια, πιθανόν επειδή η στήλη μάγματος αποσυμπιέστηκε ύστερα από μια κατολίσθηση εντός του κρατήρα. Η κατάρρευση προκάλεσε κατολίσθηση πυρακτωμένου υλικού από τη κορυφή του ηφαιστείου (πυροκλαστική ροή καυτής λάβας και αερίων) που κατέβηκε γρήγορα τις πλαγίες και έφτασε στη κοιλάδα Μιζουνάσι, 4,5 χιλιόμετρα μακριά. Τα θερμά άερια κινήθηκαν ανοδικά και σχημάτισαν μια εκρηκτική στήλη. Η πυροκλαστική ροή προκάλεσε το θάνατο 43 ανθρώπων, κυρίως ηφαιστειολόγων και δημοσιογράφων. Άλλα θύματα δεν υπήρχαν επειδή η περιοχή είχε εκκενωθεί. Την αμέσως επόμενη περιοδο [1991-1994], το ηφαίστειο δημιούργησε 10.000 μικρές πυροκλαστικές ροές κασταστρέφοντας 2.000 κατοικίες. Από το 1993 και μετά η ηφαιστειακή δράση υποχώρησε και σταμάτησε το 1995. Η εκρηκτική δραστηριότητα του όρους Άνζεν το 1993 προκάλεσε απώλειες ύψους 176 εκατομμυρίων δολαρίων [ασφαλισμένης περιουσίας που επολήγη από την καταστροφή], η οποία είναι η μεγάλυτερη για έκρηξη ηφαιστείου.

Β΄ ΤΟ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ ΣΑΚΟΥΡΑΤΖΙΜΑ: Το Σακουρατζίμα είναι ενεργό ηφαίστειο και πρώην νησί στο Κιούσου στη Ν. Ιαπωνία. Η λάβα από τις εκρήξεις το 1914 ένωσε το νησί με την χερσόνησο Οσούμι. Αποτελείται από τρεις κορυφές, η τρίτη από τις οποίες [Μινάμι-ντάκε (νότια κορυφή)], είναι τώρα ενεργή. Το ηφαίστειο είναι ένα από τα πιο ενεργά της Γης, καθώς από το 1955 και μετά συνεχώς βρυχάται. Η ηφαιστειακή χερσόνησος βρίσκεται οχτώ χιλιόμετρα μακριά από την πόλη Καγκοσίμα [700.000 κατ.] και έχει έκταση 77 τ.χλμ.

ΙΣΤΟΡΙΑ: Το Σακουρατζίμα βρίσκεται στην καλντέρα Άιρα, που σχηματίστηκε σε μια τεράστια έκρηξη 22.000 χρόνια πριν. Αρκετές εκατοντάδες κυβικά χιλιόμετρα τέφρας και ελαφρόπετρας εκτινάχθηκαν, με αποτέλεσμα ο μαγματικός θάλαμος να καταρρεύσει και να δημιουργήσει μια καλντέρα διαμέτρου άνω τωων 20 χλμ.! Η τέφρα έφτασε μέχρι και 1.000 χιλιόμετρα από το ηφαίστειο. Το σημερινό ηφαίστειο βρίσκεται 8 χιλιόμετρα νότια της καλντέρας. Το Σακουρατζίμα σχηματίστηκε από μεταγενέστερη δραστηριότητα στην καλντέρα, πριν από 13.000 χρόνια. Από το 2006 η δραστηριότητα επικεντρώνεται στον κρατήρα Σόβα, ανατολικά της Μινάμι-ντάκε. Η πρώτη έκρηξή του που έχει καταγραφεί συνέβη το 708 μ.Χ.

Η έκρηξη του 1914: Το 1914 έκρηξη του ηφαιστείου ήταν η πιο ισχυρή του εικοστού αιώνα στην Ιαπωνία. Ροές λάβας γέμισαν το στενό μεταξύ του νησιού και της ηπειρωτικής χώρας, μετατρέποντάς το σε μια χερσόνησο. Η έκρηξη ξεκίνησε στις 11 Ιανουαρίου. Σχεδόν όλοι οι κάτοικοι είχαν εγκαταλείψει το νησί τις προηγούμενες ημέρες, εξαιτίας αρκετών μεγάλων προειδοποιητικών σεισμών. Αρχικά, η έκρηξη δημιούργησε στήλες στάχτης και πυροκλαστικές ροές, αλλά μετά από ισχυρότατο σεισμό [13/1/1914], που σκότωσε 35 άνθρωπους, έγινε διαχυτική, δημιουργώντας μεγάλη ροή λάβας. Κι ενώ ροές λάβας είναι σπάνιες στην Ιαπωνία, οι ροές λάβας του Σακουρατζίμα συνεχίστηκε για μήνες. Το νησί μεγάλωσε, καταπίνοντας πολλά μικρότερα κοντινά νησιά και τελικά συνδέθηκε με τη στεριά με ένα στενό ισθμό. Μέρη του κόλπου Καγκοσίμα έγιναν πιο ρηχά, ενώ οι παλίρροιες έγιναν ψηλότερες. Στη διάρκεια των τελικών σταδίων της έκρηξης, το κέντρο της Καλντέρας Άιρα βυθίστηκε περίπου 60 εκατοστά, λόγω του αδειάσματος του υποκείμενου θαλάμου μάγματος. Το γεγονός ότι η καθίζηση σημειώθηκε στο κέντρο της καλντέρας και όχι απευθείας κάτω από το Σακουρατζίμα έδειξε ότι το ηφαίστειο αντλεί μάγμα από την ίδια δεξαμενή που τροφοδοτούσαι την αρχαία καλντέρα.

Σήμερα, και από το 1955 και μετά, το ηφαίστειο εκρήγνυται σχεδόν συνεχώς. Χιλιάδες μικρές εκρήξεις λαβμάνουν χώρα κάθε χρόνο, εκτοξεύοντας στάχτη μέχρι λίγα χιλιόμετρα πάνω από το βουνό. Τις 18/8/2013, στην 500η έκρηξη του έτους, το ηφαίστειο εξερράγει στον κρατήρα Σόβα και παρήγαγε εκρηκτική στήλη ύψους 5.000 μέτρων που προκάλεσε συσκότιση και σημαντική πτώση τέφρας στο κεντρικό τμήμα της Καγκοσίμα. Η παρακολούθηση του ηφαιστείου και η πρόβλεψη μεγάλων εκρήξεων είναι ιδιαίτερα σημαντική επειδή βρίσκεται σε πυκνοκατοικημένη περιοχή. Στην Καγκοσίμα διεξάγονται συχνά ασκήσεις εκκένωσης και έχουν κτιστεί κατάφυγια. Η περιοχή γύρω από το ηφαίστειο περιλαμβάνει αρκετές θερμές πηγές.

Γ΄ ΤΟ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ ΦΟΥΤΖΙ: Το όρος Φούτζι ή Φουτζι-γιάμα είναι το ψηλότερο ιαπωνικό όρος [3.776 μέτρα]. Βρίσκεται εκατό χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Τόκιο, από όπου είναι ορατό τις καθαρές ημέρες, και είναι ενεργό ηφαίστειο. Περιβάλλεται από 5 λίμνες και αποτελεί μέρος Εθνικού πάρκου. Βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα της νήσου Χονσού, κοντά στη νοτιοανατολική ακτή, προς τον Ειρηνικό. Γύρω από το ηφαίστειο υπάρχουν τρεις μεγάλες πόλεις: Γκοτέμπα, Φουτζιγιοσίντα και Φουτζινομίγια.

ΓΕΩΛΟΓΙΑ: Οι ηφαιστειολόγοι διακρίνουν 4 φάσεις ηφαιστειακής δραστηριότητας που οδήγησαν στη διαμόρφωση του όρους. Η πρώτη, έδωσε τον ανδεσιτικό πυρήνα που ανακαλύφθηκε πρόσφατα βαθιά μέσα στο βουνό. Η δεύτερη έδωσε ένα στρώμα βασάλτη, που στερεοποιήθηκε πριν από μισό εκατομμύριο χρόνια περίπου. Πριν από κάπου 100.000 χρόνια, σχηματίσθηκε το «Παλαιό Φούτζι», ενώ τέλος το «Νέο Φούτζι», πιστεύεται ότι υπερκάλυψε το Παλαιό γέρω στο 8.000 π.Χ.

Το ηφαίστειο ταξινομείται ως ενεργό, με χαμηλό κίνδυνο έκρηξης. Στην τελευταία καταγραμμένη έκρηξη [1708], σχηματίσθηκε νέος κρατήρας σε μία δευτερεύουσα κορυφή, το Hοei-zan, στο μέσο της πλαγιάς του βουνού. Το Όρος Φούτζι υψώνεται στο όριο της ευρασιατικής, της οχότσκικης και της φιλιππινικής τεκτονικής πλάκας.

ΙΣΤΟΡΙΑ: Πρώτος άνθρωπος που έφθασε στην κορυφή του Φούτζι ήταν ένας ανώνυμος μοναχός [663 μ.Χ.]. Η κορυφή θεωρείται ιερή από την αρχαιότητα και ήταν απαγορευμένος τόπος για τις γυναίκες(!) μέχρι τη μεταρρυθμιστική περίοδο Μέιτζι. Πρώτος Ευρωπαίος που ανέβηκε στο βουνό ήταν ο Rutherford Alcock [1860]. Το Φούτζι απετέλεσε συχνό θέμα στην ιαπωνική τέχνη. Το βουνό αναφέρεται επίσης στην ιαπωνική λογοτεχνία ανά τους αιώνες και είναι το θέμα πολλών ποιημάτων. Το βουνό έχει επίσης στρατιωτική παράδοση. Οι αρχαίοι σαμουράι είχαν στους πρόποδές του μια περιοχή εκπαίδευσης. Ο ιαπωνικός στρατός και το Σώμα των Πεζοναυτών του αμερικανικού στρατού διατηρούν σήμερα βάσεις κοντά στο Όρος Φούτζι.

ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΑΟΚΙΓΚΑΧΑΡΑ: Το δάσος αυτό βρίσκεται στη βάση του βουνού. Τα σπήλαια στο δάσος Αοκιγκαχάρα διατηρούν πάγο στα βάθη τους ακόμα και το καλοκαίρι! Υπάρχουν θρύλοι για τέρατα και φαντάσματα που προσθέτουν στη φήμη του. Το Aokigahara Jukai (Θάλασσα των Δέντρων) είναι η κορυφαία περιοχή αυτοκτονιών στην Ιαπωνία!! Τα πνεύματα όσων δίνουν εδώ τέλος στη ζωή τους λέγεται ότι στοιχειώνουν για πάντα την περιοχή... Μόνο το 2002 ανακαλύφθηκαν εδώ 78 πτώματα(!), ενώ σήμερα πινακίδες απαγορεύουν την «αυτοκτονία εντός του δάσους»!