Το κομμουνιστικό καθεστώς του Ενβέρ Χότζα: Οι διώξεις, οι φυλακίσεις και τα θύματα ελληνικής καταγωγής

Η ομιλία του κ. Β. Παπαχρήστου στην εκδήλωση της ΝΕΒ:

Κυρία Πρόεδρε, μέλη του  Διοικητικού Συμβουλίου της Νεολαίας Βορειοηπειρωτών.

Σας ευχαριστώ για την εκτίμηση στο πρόσωπό μου να εισηγηθώ στην προγραμματισμένη αυτή εκδήλωσή σας, αφιερωμένη στην 12^η Δεκεμβρίου. Μια μέρα με τριπλή διάσταση:

Σήμερα είναι η γιορτή του Αγίου Σπυρίδωνα, στο όνομα του οποίου οι γιαγιάδες και μανάδες μας κάνανε το σταυρό τους παρακαλώντας Τον να τους βοηθήσει στα στυγνά χρόνια της δικτατορίας από κάθε κακό. Σαν σήμερα, το 1994,  εκοιμήθην ο αοιδίμου Μητροπολίτης Δρυϊνοπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης, ο πνευματικός Ηγέτης της Βορείου Ηπείρου και των Βορειοηπειρωτών μακαριστός ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΣ. Ο άνθρωπος που όλη του τη ζωή έζησε και αγωνίστηκε για το βορειοηπειρωτικό ζήτημα και την τύχη των Βορειοηπειρωτών.

Σαν σήμερα, το 1990,  οι βάρβαροι δικτάτορες δολοφόνησαν εν ψυχρώ τους τέσσερις Μάρτυρες της Δημοκρατίας από το Αλύκο και Γέρμα, μια μέρα που έδωσε το έναυσμα ενός παλλαϊκού ξεσηκωμού και η μέρα να κηρυχτεί ως «Μέρα κατά της κομμουνιστικής δικτατορίας».

Έτσι η σημερινή εκδήλωση, είναι μια εκδήλωση  που αναπλάθει μνήμες γιατί αναφέρεται  σε μια περίοδο τόσο έναυση όσο και οδυνηρή. 

Ν’ αναφερθείς στις διώξεις, στις φυλακίσεις και στα θύματα μιας «στυγνής δικτατορίας», μιας «ενβεριανής θηριωδίας», μιας «Μαύρης Βίβλου» και τόσους άλλους αναθεματισμούς, με τους οποίους χαρακτήρισε ο λαός μας αυτήν την σκοτεινή «μεσαιωνική περίοδο», χρειάζονται πολλές φυλλάδες. Πολλά βιβλία. Μια μεγάλη εγκυκλοπαίδεια. Θα προσπαθήσω, συνοπτικά, να δώσω μια εικόνα.

Στο κάλεσμα για να διώξουν τον ξένο κατακτητή και ο λαός της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας απάντησε σύσσωμος. Δεκάδες, εκατοντάδες έδωσαν το άλικο τους αίμα. Να φύγει ο ξένος εισβολέας. Για τη λευτεριά. Για το όραμα του αύριο. Αυτό της αυτοδιάθεσης. Όπως υπόγραψαν στο Πρωτόκολλο της Κονίσπολης.

Τους διέσπασε, όμως, η αλβανική κομμουνιστική προπαγάνδα. Έβαλαν τους δικούς μας  να αλληλοσπαράζονται. Οι μεν παρτιζάνοι, οι δεν εθνικιστές (που τους αποκαλούσαν και μπαλίστες). Οι πρώτοι με το κομμουνιστικό κίνημα και τον Κυργιάννη, οι άλλοι με το ΕΔΕΣ και τον Ζέρβα.

Πάει κατά διαβόλου το Πρωτόκολλο. Βάλθηκαν οι φράκτες και τα ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα. Έρεβος, βαθύ σκοτάδι στη χώρα. Ο νόμος της σιωπής παντού. Το γέλιο στερεμένο. Τα μάτια σβησμένα. Τα κορμιά αποκαμωμένα. Οι ελπίδες αποσταμένες. Όλοι κάτω από μια μεγάλη σκεπή. Την σκεπή της απομόνωσης. Την σκεπή της μεγάλης φυλακής. Γιατί σε μια μεγάλη φυλακή μετατράπηκε όλη η χώρα. Κομμένες οι γέφυρες με το έθνος. Και όχι μόνο. Στα κάτεργα μόνο και μόνο αν θα περνούσε από το  μυαλό σου η ιδέα της απόδρασης από την μεγάλη φυλακή, που είχε το όνομα «σοσιαλιστική οικογένεια», η ιδέα της μάνας πατρίδας, της Ελλάδος.

Φρικτά μαρτύρια, τα οποία μόνο νοσηροί εγκέφαλοι μπόρεσαν να σοφίσουν και να εκτελέσουν. Αποτρόπαια μεσαιωνικά βασανιστήρια από αρρωστημένα μυαλά. Πειραματισμοί στο ανθρώπινο σώμα που δεν μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους. Με τα οστά τους σχηματιστήκαν ολόκληροι λόφοι. Με το αίμα τους ποτίστηκαν ολόκληρες εκτάσεις. Τα ουρλιαχτά και τις φωνές τους τις άκουγε μόνον ο Θεός.  

Για ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες δε γίνονταν λόγος. Ο τρόμος βίγλιζε  από παντού. Η προσωπικότητα εκμηδενίστηκε.  Ισοπεδώθηκε ο άνθρωπος. Η υποκρισία και η δημαγωγία η καθημερινή ομιλούμενη γλώσσα τους. Παντού  στρατόπεδα συγκέντρωσης, κατάλοιπα του φασισμού, που άνθρωποι, ολόκληρες ξεκληρισμένες οικογένειες, ολόκληρα χωριά- όπως το Περδικάρι- έζησαν καταναγκαστικά έργα δίνοντας δυο και τρεις φορές την ημέρα το παρόν στη διεύθυνση των στρατοπέδων... Υπήρξαν αγνοούμενοι, φυλακισμένοι, εξορισμένοι, πολιτικοί πρόσφυγες, αδέλφια, γονείς, παιδιά, χωρισμένοι, αγνώριστοι, που πέθαναν χωρίς να συναντήσουν μια ζωή. Και σκλαβιά διπλή: εθνική και πολιτική.

     Εμείς οι Έλληνες στην Αλβανία βρεθήκαμε στη χειρότερη μοίρα από κάθε Έλληνα στη Γη... Από κάθε άλλη μειονότητα. Γιατί δεν υπήρχε μειονότητα στον κόσμο να ήταν απομονωμένη από τον εθνικό της κορμό. Που μοναδικός σκοπός του κράτους, στο οποίο ανήκει, να ήταν η συρρίκνωση και η αλλοίωσή της. Η αφάνισή της με διαφόρους τρόπους: μεθοδευμένους και μυθογραφικούς, σατανικούς και εξοντωτικούς.

Οι διώξεις, οι φυλακίσεις και τα θύματα ελληνικής καταγωγής στο μεγαλείο τους. Το σατανικό μυαλό του δικτάτορα έπλαθε κάθε μέρα. Προγραμμάτισε και τέθηκε σε εφαρμογή ο πλήρης αφελληνισμός των Ελλήνων της Βορείου Ηπείρου. Οι συλλήψεις, οι διώξεις και οι φυλακίσεις, το ρεφραίν της ημέρας. Στο εγερτήριο των θανούντων και δολοφονηθέντων, από την κάννη της δικτατορίας, αναφέρθηκαν και θ’ αναφερθούν τα ονόματα πάρα πολλών. Αξιόλογων διανοούμενων, ιερέων, δασκάλων, γιατρών, απλών αγωνιστών. Αναφέρθηκαν και θ’ αναφερθούν τα ονόματα των ιερομαρτύρων Βασίλη Σαχίνη και Γρηγόρη Λαμποβιτιάδη, του Θύμιου Τάταρη και Φίλιππα Παπαθανάση, του Αριστοτέλη Χαρμπάτση  και  Γρηγόρη Σταύρου, του Γιώργη Λίτσα και Ευθύμιου Τάταρη, της Θοδώρα Πύλιου και Σωτήρη Σκεύη, του Χριστάκη Γκίνη και Σταύρου Γκόρου, του Βασίλη Μάσσιου και Κώστα Ευαγγελίδη, του Ευθύμιου Γκίκα και Νάσιου Μεϊντή...  Ολόκληρες οικογένειες ξεσπιτώθηκαν και γέρασαν στα στρατόπεδα όπως των: Μπιτσουναίων (3 εκτελεσθέντες), του Μάσσιου (1 εκτελεσθέντας και 5 φυλακισθέντες), του Ζέρρη, Πάλλη, Καραθάνου, Κόκκαλη, Παπανδρέου, Κενούτη,  Βάγια, Μέλλου, Ζώτου, Φουσέκα, Διαμαντή, Πηλιαφά, Γκυζέλη, Πράσου, Καλέγια,  Γκίνη, Θάνου, Πύλιου, Τσιαβίδη κ.ά.

Αλήθεια! Πόσοι άφησαν την τελευταία τους πνοή στα παγωμένα μπουντρούμια  των ανακρίσεων και των απάνθρωπων φυλακών; Αυτών του Καλιά Αργυροκάστρου και του Σπάτσι, του Μπουρελιού και  της Κρούγιας;

      Μόνον από την Πέπελη αριθμούνται 18 φυλακισθέντες με 157 έτη φυλάκισης και 41 εξορισθέντες με 413 χρόνια. Στο κεφαλοχώρι της Δρόπολης τη Δερβιτσιάνη   2 θανούντες, 1 εκτελεσθέντας, 38 φυλακισθέντες 16 εξορισθέντες με σύνολο 500 χρόνια φυλακή και εξορία.  Στις Λεσινίτσες, περιοχή Θεολόγου,  8 εκτελέστηκαν,  32 φυλακίστηκαν, 43 εξορίστηκαν. Στη Δρόβιανη 11 απεβίωσαν μέσα στη φυλακή και εκτελέστηκαν, 29 φυλακίστηκαν και  23 εξορίστηκαν. Στο θεολόγο 12 εκτελέστηκαν,  81 φυλακίστηκαν και 101 εξορίστηκαν. Στη Δίβρη 4 εκτελεσθέντες και 3 θανούντες στη φυλακή, 32 φυλακισθέντες, 14 εξόριστες οικογένειες με 100 έτη, 17 κουλάκοι, και εξωμετωπίτες. Στους τρεις νομούς: Αργυροκάστρου, Δελβίνου και Αγ. Σαράντα οι εκτελεσθέντες φθάνουν τους 102, οι φυλακισθέντες τους 365  και οι εξορισθέντες τους 503. Αμ’ σε όλους τους Έλληνες στην Αλβανία; Οι αριθμοί είναι πολύ περισσότεροι. 

      Είναι αριθμοί φρικιαστικοί. Αριθμοί που αποσπούν την πρωτιά στο βιβλίο Γκίνες. Μια θηριωδία πρωτοφανή και πρωτάκουστη. Μια αληθινή γενοκτονία προς το ελληνικό στοιχείο.

 Η αυθαίρετη απαγόρευση της θρησκείας ήταν ένα άλλο μεγάλο κακό που δημιούργησε ένα μεγάλο ψυχολογικό τραύμα σε κάθε ορθόδοξο χριστιανό. Εκκλησίες και μοναστήρια μετατράπηκαν σε αποθήκες και στάβλους, σε στρατώνες και πολιτιστικές εστίες. Δεκάδες σωριάστηκαν εκ θεμελίων και εκατοντάδες σπάνιες εικόνες και  ιερά άμφια κάηκαν. Βανδαλισμοί και βιαιοπραγίες στο μεγαλείο τους. Δολοφόνησαν ακόμα και ιερείς, όπως τον παπα- Κώστα Βόζδο από την Κοσοβίτσα, τον  παπα- Θεόδωρο Γούλη από την Σωτήρα, τον παπα-Δημήτριο Λέκκα από το Κούδεσι, τον παπα-Γεώργιο Σούλι, τον παπα- Γιώργο Τάτση, τον παπα Σταύρο Ρέτζιο από τη Δίβρη, τον παπα -Νικόλα που τον κρέμασαν στο Φανάρι κι άλλους.

Για την Ε.Ε. Μειονότητα η απάρνηση της θρησκείας και των λειτουργιών της είχε βαρύνουσα σημασία για τον ξεριζωμό της εθνικής συνείδησης, τη διακοπή των δεσμών με τον μητρικό κορμό, την ελληνική γλώσσα και τον ελληνισμό.

Η συρρίκνωση της ελληνικής γλώσσας, μια άλλη σατανική μεθόδευση του δικτατορικού καθεστώτος. Απώτερος στόχος η αφάνισή της, η αφάνιση του ίδιου του ελληνισμού και η αλβανοποίηση του χώρου της Βορείου Ηπείρου. Κι αυτό άρχισε με την ελάττωση των ωρών διδασκαλίας στα σχολεία μας, την  απαγόρευση εκμάθησης της μητρικής γλώσσας εκτός της αποκαλούμενης «μειονοτικής ζώνης», που υπήρχε σημαντικό ποσοστό Ελλήνων, καθώς και σε γνήσιες ελληνικές περιοχές, όπως τη Χιμάρα, που και σήμερα ακόμη αρνούνται να ανοίξουν δημόσιο σχολείο στην ελληνική γλώσσα, ένα σχολείο που έκλεισε αυθαίρετα το 1945.

Η τάση αλβανοποίησης των ονομάτων (με τις περίφημες λίστες των «Ιλλυρικών ονομάτων» που σου ’βαζε στη μούρη και σε πίεζε στο όνομα του κόμματος,  ο ληξίαρχος), η αλβανοποίηση των ονομάτων των  κοινοτήτων, η αλλαγή της εθνικότητας  και μέχρι την χρήση της αλβανικής γλώσσας σε  συσκέψεις και άλλες δραστηριότητες που  γινόταν στις δικές μας κοινότητες, είναι ζωντανοί μάρτυρες αυτής της συρρίκνωσης. Κι αν εκδιδόταν κάποια εφημερίδα ή κάποια βιβλία στην ελληνική, ήταν  μια λίβρα ένδειξης καλής συμπεριφοράς προς το ελληνικό στοιχείο και τον εξωτερικό παράγοντα.

Οι μεταθέσεις των ελληνικής καταγωγής διανοουμένων σε διάφορα μέρη της χώρας και ιδίως στο Βορρά, είχαν σα σκοπό αφ’ ενός να εκμεταλλευτούν την εξυπνάδα και διανοητικότητα του ελληνικού στοιχείου, αφετέρου να αλλοιωθούν και να συγχωνευτούν με το αλβανικό στοιχείο, δημιουργώντας τις μεικτές οικογένειες, που πάρα πολλοί έχασαν, με τον τρόπο αυτόν,  την εθνικότητά τους.

Η ταξική πάλη, αυτή η Λερναία Ύδρα, καταβρόχθισε με τα πλοκάμια της εκατοντάδες.

                Και μπήχτηκε βαθιά μες στην καρδιά

                του πολυπονεμένου ετούτου τόπου

                και πόνεσαν γερόντων και παιδιά

                κι αλλοίωσε η φύση του ανθρώπου.

Γράφει ο ποιητής μας Μηνάς Λέκκας, γι’ αυτήν την καταραμένη, δυσβάστακτη και αφόρητη «πάλη των τάξεων» στο όνομα της οποίας «βόγκηξαν» οι φυλακές από θιγμένους, πλημμύρισαν οι εξορίες από κουλάκους και εχθρούς του λαού.

Η εποχή αυτή, η κομμουνιστική περίοδος, μπήκε στην ιστορία μας ως μια εποχή που άφησε ανεξίτηλα τα ίχνη του τρόμου, του μίσους, των παθών, του πόνου, των ανελέητων βασανιστηρίων, των πολυετών φυλακίσεων, εξορίσεων και εξοντώσεων.

Μια εποχή που άκουγες για πρώτη φορά για φυλακές κολαστήρια και για μάρτυρες χωρίς τάφο και ένα διακριτικό σημάδι. Για σατανικά βασανιστήρια και για μαζικούς τάφους χωρίς να τους αναγγελθεί καμία κατηγορία.  Για δολοφονηθέντες που απαρνήθηκαν να τους ενταφιάσουν στο κοιμητήριο του χωριού, όπως την περίοδο της ιεράς εξέτασης. Για ανθρώπους που τους στέρησαν το θείο δώρο, το ψωμί. Για μαθητές Λυκείου, όπως τον Κώστα Κυριακού, μόνον γιατί θαύμαζε τον ποδοσφαιριστή Δαμάζο. Για Βορειοηπειρώτες Μαντέληδες, που μπήκαν νέοι στα κάτεργα και βγήκαν με άσπρα μαλλιά, όπως ο Μηνάς Πάρας που  46 ολόκληρα χρόνια περπάτησε σε όλους τους κύκλους της κόλασης του Δάντη και που έσερνε στο σακούλι του τα πτώματα των ονείρων του, ο Στέφανος Σιάνης από τη Λύβενα με 31 χρόνια και ο Γιώργος Παππάς από την Τρέμουλη με 27 χρόνια. Τους ακολουθούν ο Δημήτρης Μέτσιος και Ανδρέας Βαλεράς με 25 χρόνια,  ο Αλέξανδρος Καλυβόπουλος με 18 χρόνια, ο Νίκος Ζάχος με 18 χρόνια, ο Θωμάς Λέκκας με 17 χρόνια  και πολλοί άλλοι.

 Η Εθνική μας Ελληνική Μειονότητα έχει τους αγώνες της, έχει το μερίδιο της, τόσο στην αντίσταση, όσο και  στην ανατροπή της δικτατορίας στην Αλβανία: Οι Χιμαριώτες  σύσσωμοι καταψήφισαν στις 2 Δεκεμβρίου 1946 το νεοσύστατο καθεστώς, όπως και οι Αλυκιώτες, όπως και οι Δερβιτσιώτες.  Κράτησαν ψηλά και υπερήφανα την εθνική και θρησκευτική τους υπόσταση. Έδωσαν μάχη και δεν πέρασε η περίφημη λίστα των ονομάτων που απαρνιούνταν το παμπάλαιο έθιμό μας να αναγράφουμε τα ονόματα των παππούδων, γιαγιάδων, πατεράδων και μανάδων μας. Έκαναν το σταυρό τους και άναβαν κρυφά το καντήλι, μαζί με τα κόκκινα αυγά της Πασχαλιάς. Δέχονταν το βόλι του δικτάτορα με το κεφάλι ψηλά  και με το όνομα της Ελλάδος στο στόμα. Μέχρι το έναυσμα των 4 παλικαριών του Αλύκου για  την πρωτοφανή Βουρκιώτικη λαοθάλασσα της  12^ης  Δεκεμβρίου 1990, που συντάραξε και βοήθησε να καταρρεύσει ο κόκκινος δράκος, ο κομμουνισμός. 

Αυτά αποθανάτισε γνωστός μας ποιητή στο ποίημά του:

 Πήρες ανάστημα λεβέντικο, αδερφέ μου,

μέσα στον στυγνό σου Γολγοθά.

Είπες στον τύραννο: «Είμαι Έλληνας», Θεέ μου

περήφανα, ατρόμητα, ανοιχτά.

Αχ! Μού ’μεινε μια στάλα αναπνοή

ρωτώ, ξαναρωτώ τί να την κάνω;

Στ’ ορκίζομαι Ελλάδα μου, ζωή,

ψηλά από σένα τίποτε δεν βάνω…

Ακριβώς γι’ αυτά τα ιδανικά έπαθε ο Βορειοηπειρωτικός Ελληνισμός αυτήν την απάνθρωπη θηριωδία. Για την καταγωγή του. Για την προέλευσή του. Για την ιστορία του. Για την Ελλάδα.

Οι ουράνιες ψυχές τους, τα  υπόγεια βογκητά τους, οι μυστικές παρακλήσεις όλων των αδικοχαμένων, η ίδια η φωνή της μοίρας,  μας καλεί να συνεχίσουμε τη δύσκολη πορεία και να αγωνιστούμε για την αξιοπρέπειά μας, την ιστορία μας, για το είναι μας. 

Ομιλία του Βαγγέλη Παπαχρήστου, εκπαιδευτικού συγγραφέα και δημοσιογράφου στην «Εκδήλωση Τιμής και Μνήμης για τα θύματα του καθεστώτος Ενβέρ Χότζα-12η Δεκεμβρίου 1990: Ημέρα σταθμός στην πτώση της δικτατορίας στην Αλβανία»  που πραγμαοποιήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου, σε αίθουσα του ξενοδοχείου «ΠΟΛΥΣ» στην Αθήνα.

ΣΦΕΒΑ