Ηλίας Μπάκος, Η «απόφαση» της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος για το μάθημα των Θρησκευτικών

Η «ΑΠΟΦΑΣΙΣ» ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΔΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ

Τοῦ κ. Ἠλία Μπάκου, Δρος Θεολόγου-Φιλολόγου

Εἶναι γεγονός ἀναμφισβήτητον ὅτι τά τελευταῖα χρόνια γίνεται προσπάθεια ἐκ μέρους τῆς Πολιτικῆς ἡγεσίας τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας καί θεολόγων τοῦ πρώην Παιδαγωγικοῦ Ἰνστιτούτου -νῦν Ἰνστιτούτου Ἐκπαιδευτικῆς Πολιτικῆς- τό Μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν στήν Πρωτοβάθμια καί Δευτεροβάθμια Ἐκπαίδευση νά ἀλλάξει τόν Ὀρθόδοξο Χριστιανικό χαρακτήρα.

Πρόκειται, ἐμμέσως πλήν σαφῶς, μέ βάση τήν πολυπολιτισμικότητα, τήν νεωτερικότητα καί μετανεωτερικότητα, τήν ἀνεκτικότητα καί προσχηματικά τήν Εὐρωπαϊκή Νομοθεσία, τό ΜτΘ νά μεταστοιχειωθεῖ, σύμφωνα ἄλλωστε καί μέ τίς ἀρχές τῆς νέας τάξης τῶν πραγμάτων καί τῆς πολιτικοοικονομικῆς παγκοσμιοποιήσεως,σέ μάθημα θρησκειολογικό, γνωσιολογικό ἤ καί πανθρησκειακό.

Ἐπιδιώκεται ἡ ἀλλαγή τοῦ χαρακτῆρος μέ τά Ἀναλυτικά Προγράμματα Σπουδῶν (ΦΕΚ τΒ´303-13-3-2003), καί μέ τή συγγραφή σχολικῶν βιβλίων βάσει τῶν ἀνωτέρω ἐκσυγχρονιστικῶν προγραμμάτων. Καί ἐνῶ ἡ κρατοῦσα συνταγματική νομοθεσία δέν ἐπιτρέπει κάτι παρόμοιο, κάποιοι ἐκσυγχρονιστές θεολόγοι προτείνουν καί “νέα νομιμοποιητική βάση”, δηλαδή τροποποίηση τοῦ Συντάγματος καί κατάργηση τῆς σχετικῆς περί Παιδείας νομοθεσίας.

Ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀντιμετώπισε σθεναρῶς μέ ὅλα τά μέσα, πού διέθετε ἀπό τό 2003 μέχρι τό 2007. Μέ῾Υπόμνημα τῆς Ἱερᾶς Συνόδου το 2006 (Ἀρ. πρ. 5080/27-11-06) προς τό Ὑπουργεῖο Παιδείας ἀντέκρουσε καί τά Ἀναλυτικά Προγράμματα τοῦ 2003 καί τά σχολικά ἐγχειρίδια, πού προέκυψαν ἀπ᾽ αὐτά. Με θεολογικό λόγο, ἐπιστημονική και ἐκπαιδευτική δεοντολογία καί με σαφῆ τεκμηρίωση ἀνέδειξε την ἐκτροπή αὐτή, ἡ ὁποία σημειώνεται τόσο στά βιβλία τῶν Θρησκευτικῶν, σαφοῦς προτεσταντικῆς κατευθύνσεως, ὅσο καί τά βιβλία θεωρητικῆς κατευθύνσεως, Φιλολογικῶν καί Ἱστορικῶν μαθημάτων. Οἱ “ἐκσυγχρονιστές” στηριζόμενοι στά ΑΠΣ τοῦ 2003 καί στο περιεχόμενο τῶν νέων Σχολικῶν Βιβλίων - πρόκειται γι᾽ αὐτά πού καί σήμερα ἀκόμη χρησιμοποιοῦνται - προχώρησαν τό 2010 στή σύνταξη Πιλοτικῶν Προγραμμάτων Σπουδῶν στά Θρησκευτικά Δημοτικοῦ καί Γυμνασίου μέ καταφανῆ “ἀναβάθμιση” τῶν προηγουμένων ἐπί τό “προοδευτικότερον”: ἔκαναν δηλαδή “ἐκσυγχρονισμό τοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ” τῆς Παιδείας.

Μπροστά στίς ἀντιδράσεις τῶν ἐκπαιδευτικῶν καί κυρίως τῶν θεολόγων ἐκπαιδευτικῶν καί πολλῶν ἄλλων ἡ Ἐκκλησία συγκρότησε “Προπαρασκευαστική Συνοδική“ʼΕπιτροπή γιά τήν Παιδεία καί τη Νεότητα” ὑπό τόν Μητροπολίτην Δημητριάδος Ἰγνάτιον. Οἱ προτάσεις τῆς ἐν λόγῳ Ἐπιτροπῆς κατατέθηκαν καί συζητήθηκαν κατά τη Συνοδική περίοδο 2010-2012, χωρίς ὅμως νά ληφθεῖ κάποια ἀπόφαση. Μέ τό “νέο Πρόγραμμα Σπουδῶν στά Θρησκευτικά Δημοτικοῦ καί Γυμνασίου”, τό ὁποῖο συντάχθηκε ἀπό τή γνωστή πλέον “Ἐπιτροπή Ἐμπειρογνωμόνων Θεολόγων…”, ἡ Ἐκκλησία, καί πάλι ὕστερα ἀπό πολλές ἀντιδράσεις κατά τοῦ νέου Προγράμματος Σπουδῶν, στίς 4 Μαΐου 2012 σέ εἰδική Συνοδική Συνεδρία μέ τή συμμετοχή τῶν “Ἐμπειρογνωμόνων θεολόγων”, Σχολικῶν Συμβούλων θεολόγων, τοῦ Προεδρείου τῆς ΠΕΘ καί κάποιων Παραρτημάτων τῆς ΠΕΘ διά τοῦ Συνοδικοῦ μητροπολίτου Ἀλεξανδρουπόλεως ἀνέπτυξε σχετική μέ τό ΜτΘ εἰσήγηση, ἡ ὁποία προκάλεσε πολλές ἀντιδράσεις σχετικά μέ τό χαρακτήρα τοῦ Μαθήματος, μέ ἀποτέλεσμα να λήξει καί ἡ Συνεδρία αὐτή χωρίς ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου.

“Ἐπειδή οἱ ἀντιδράσεις κατά τοῦ νέου Προγράμματος Σπουδῶν, χαρακτηριζομένου καί ὡς πιλοτικοῦ καί τοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ” τοῦ ΜτΘ γενικώτερα ἀποκορυφώθηκαν κατά τή θερινή περίοδο (2012) ἀπό σοβαρές κριτικές καί ἀξιολογήσεις Πανεπιστημιακῶν διδασκάλων, ἐγκρίτων θεολόγων, Ἡγουμένων και Μοναχῶν τοῦ ἁγίου Ὄρους καί ἀπό Ἱεράρχες τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας, ἀπό τήν Πανελλήνιο Ἕνωση Θεολόγων καί τά Παραρτήματά της, ἀπό τό Σύνδεσμο θεολόγων Μακεδονίας καί ἀπό ἐγκρίτους συγγραφεῖς καί δημοσιογράφους, ἡ Ἱερά Σύνοδος προσμέτρησε τις ἀντιδράσεις αὐτές δημοσιευμένες, ἐκτός ἐφημερίδων καί Περιοδικῶν, καί σέ τόμο τοῦ Παραρτήματος Λέσβου τῆς ΠΕΘ ἀποτελούμενο ἀπό 314 σελίδες (Συλλογή Κριτικῶν ἄρθρων γιά τά νέα (πιλοτικά) προγράμματα Σπουδῶν..), καί σέ εἰδικό ἀφιέρωμα στό νέο πρόγραμμα Σπουδῶν στά θρησκευτικά Δημοτικοῦ - Γυμνασίου τοῦ Περιοδικοῦ τῆς ΠΕΘ “Κοινωνία” (τεῦχος 2/ 2012), ἀποφάσισε νά ἀσχοληθεῖ με τό ζήτημα τοῦ ΜτΘ. Σ᾽ αὐτό ἀναμφισβήτητα συνετέλεσε καί ἡ σύγκληση τῆς ῾Ιεραρχίας κατά μήνα Ὀκτώβριο τοῦ 2012, ἡ ὁποία ἀνέδειξε στίς συζητήσεις τῶν Ἱεραρχῶν ὡς πρῶτο θέμα τόν Ὀρθόδοξο χαρακτήρα τοῦ Μαθήματος.

Τούτων οὕτως ἐχόντων ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος κ. Ἱερώνυμος ἀνέθεσε στόν Συνοδικό Μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομο νά εἰσηγηθεῖ στήν Ἱ. Σύνοδο τῆς 5ης Νοεμβρίου 2012 σχετικά μέ τό ΜτΘ. Λόγῳ τῆς σοβαρότητας τοῦ θέματος ἡ ΠΕΘ, καί τά Παραρτήματά της, καί ὁ Σύνδεσμος θεολόγων Μακεδονίας συνέταξαν στίς 2 Νοεμβρίου Ἀνακοίνωση- Ψήφισμα - Κείμενο θέσεων καί προτάσεων, τόσο γιά τον Ὀρθόδοξο χαρακτήρα τοῦ Μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν ὅσον και γιά τήν καθολική ἀκαταλληλότητα ἐξ ἐπόψεως περιεχομένου καί παιδαγωγικῆς δεοντολογίας τοῦ Προγράμματος Σπουδῶν, τό ὁποῖον κατέθεσαν στίς 5 Νοεμβρίου στην Ἀρχιγραμματεία τῆς Ἱερᾶς Συνόδου γιά τήν ἐνημέρωση τῶν Συνοδικῶν Μητροπολιτῶν.

Στό διάλειμμα τῆς Συνεδρίας τῆς 5ης Νοεμβρίου (2012) ἀντιπροσωπεία τῶν θεολόγων ἀποτελούμενη ἀπό τόν Γενικό Γραμματέα τῆς ΠΕΘ Ἠλία Δ. Μπάκο, τόν Ἀντώνιο Τοκατλίδη μέλος τοῦ ΔΣ τῆς ΠΕΘ, τά μέλη Εὐάγγελο Πονηρό, Σταῦρο Ἀβαγιάννη, Αἰκατερίνη Γιαννοπούλου, Μαρία Παπιδᾶ και τόν Πρόεδρο τοῦ παραρτήματος Λέσβου τῆς ΠΕΘ Παναγιώτη Τσαγκάρη ἔγινε δεκτή ἀπό τόν Μακαριώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν κ. Ἱερώνυμο στό ἰδιαίτερο Συνοδικό Γραφεῖο. Ὁ κ. Μπάκος ἐνεχείρισε τήν Ἀνακοίνωση- Ψήφισμα στον Μακαριώτατο, παρακάλεσε νά ἐνημερωθοῦν ἐπ᾽ αὐτοῦ ὅλοι οἱ Συνοδικοί ἀρχιερεῖς καί τόνισε ὅτι σκοπός τῆς συναντήσεως αὐτῆς εἶναι ἡ διαβεβαίωση τῶν θεολόγων ὅτι στηρίζουν καί θά στηρίζουν την Ἐκκλησία στήν ὀρθοτόμηση τῆς ἀληθείας τοῦ Χριστοῦ, ἀφοῦ οἱ Ὀρθόδοξοι Ἱεράρχες ἀποφαίνονται - ἀποφασίζουν ὡς “νοῦν Χριστοῦ ἔχοντες” (Α´ Κορ. 2,16).

῎Αλλωστε τό περιεχόμενο τοῦ ΜτΘ εἶναι ἀδιαπραγμάτευτο γιά τους θεολόγους, πολύ δέ περισσότερο γιά τήν Ἐκκλησία τῆς Ἐλλάδος. Ἀπό ὅλους τούς παριστάμενους θεολόγους ἐπισημάνθηκε ὅτι: “ἐάν τό Ὑπουργεῖο Παιδείας θελήσει να ἀλλάξει τόν Ὀρθόδοξο χαρακτήρα τοῦ μαθήματος, ἄς τό κάνει· ὄχι ὅμως μέ τή συναίνεση τῆς ʻΙερᾶς Συνόδου, οὔτε ἀσφαλῶς καί μέ τη συναίνεση τῶν θεολόγων ἐκπαιδευτικῶν, ὅπως κάποιοι νεοεποχίτες δῆθεν ἐκσυγχρονιστές ἐπιδιώκουν”. Ὁ Μακαριώτατος μᾶς διαβεβαίωσε ὅτι θά κάνει ὅ,τι καλύτερο.

Στή συνέχεια στήν Ἱερά Σύνοδο ἀναγνώσθηκε ἡ εἰσήγηση τοῦ Σεβασμιώτατου Μεσσηνίας κ. Χρυσοστόμου, καί ὅπως πληροφορηθήκαμε, ἀναγνώσθηκε καί Ὑπόμνημα τοῦ κ. Σταύρου Γιαγκάζογλου. Ὑποθέτουμε ὅτι ἀναφέρεται πέρα ἀπό τίς γνωστές θέσεις του, ἴσως καί σέ κάποια ἀντιεπιχειρήματα στίς ἀντιδράσεις κατά τῶν Προγραμμάτων Σπουδῶν.

Ἡ εἰσήγηση τοῦ Σεβ. Χρυσοστόμου ἀπηχεῖ, κατά κανόνα, το πνεῦμα καί τίς ἀντιλήψεις: α)τῆς “Προπαρασκευαστικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς…”, β) τῆς εἰσηγήσεως τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀλεξανδρουπόλεως κ. Ἀνθίμου, καί γ) τῶν θεολόγων τοῦ ΠΙ καί τῶν ἐμπειρογνωμόνων θεολόγων τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας, μέ ἐλαφρές ἀποκλίσεις ἤ πρόσθετες ἀναφορές.

Ὁ εἰσηγητής, ὅπως καί οἱ προηγούμενοι, διακρίνει (!) “δύο ἀκραίους πόλους, ἕνα ἐπιφανειακό ἐκσυγχρονισμοῦ καί ἕνα παραδοσιακό ὡς πρός τό περιεχόμενο”. Δηλαδή οἱ ἅγιοι Ἀρχιερεῖς βλέπουν καί ἐξετάζουν θέσεις και ἀντιθέσεις μεταξύ τῶν θεολόγων ὅσον ἀφορᾶ τό ΜτΘ καί θεωροῦν ὅτι αὐτοί ὡς Συνοδικοί Ἱεράρχες συμβιβάζουν τά διεστῶτα. Ἐμεῖς ὅμως θέτουμε ζήτημα Ὀρθοδόξου Πίστεως καί Ἀληθείας. Καί οἱ Συνοδικοί Ἱεράρχες καλοῦνται ἔναντι αὐτῆς τῆς τεχνητῆς συγχύσεως, τῆς κατ᾽ ἐπίφαση πολώσεως, νά διακηρύξουν εὐθέως καί εὐθαρσῶς “τήν ὀρθοτόμησιν τῆς ἐν Χριστῷ Ἀληθείας”. Ὀρθόδοξο χριστιανικό μάθημα χωρίς θεία ἀποκάλυψη, δόγματα (ἀληθείας τῆς πίστεως), χωρίς σάρκωση, ἀνάσταση καί ἀνάληψη τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ, χωρίς κατήχηση καί ὁμολογία πίστεως, χωρίς Ἐκκλησία και ἁγίους, χωρίς ἱερά μυστήρια και σωτηριολογία δέν γίνεται, δέν ὑπάρχει. Χωρίς Χριστοκεντρική θεώρηση τοῦ ΜτΘ δέν ἔχουμε, οὔτε “μένουσαν” οὔτε ἐπιζητοῦμε την “μέλλουσαν πόλιν” (ἑβρ. 13,14). Ἀπό τά προαναφερθέντα γεγονότα ἀντλοῦμε τό θάρρος καί την ὑποχρέωση νά ἐπισημάνουμε τά ἀκόλουθα: Ἐξ ἀντικειμένου ἡ Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος εἶναι ὑποχρεωμένη νά ἀποφανθεῖ ὡς “θεσμός τῆς Ἐκκλησίας ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι” καί ὄχι μέ ἐκκοσμικευμένες καί λαϊκότροπες εἰσηγήσεις καί προτάσεις.

Ἡ ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς 5ης Νοεμβρίου 2012 γιά τό μάθημα τῶν θρησκευτικῶν ὄχι μόνο δέν ἀπαντᾶ στό ζητούμενο πού εἶναι τό Ὀρθόδοξο χριστιανικό περιεχόμενο ἀλλά κάνει καί ἁπλοϊκές, αὐτονόητες προτάσεις: δηλαδή να λάβει γνώση τοῦ Προγράμματος Σπουδῶν, νά παραμείνει γιά τό Μάθημα τό ὄνομα Θρησκευτικά, καθώς καί τό πλέον ἀνεδαφικό για τόν διορισμό τῶν θεολόγων στο Δημόσιο Σχολεῖο “νά προϋποθέτει καί τή συμμαρτυρία τοῦ Ἐπισκόπου”.

Ἀπό τό περιβόλι τῆς Παναγίας, τό Ἅγιον Ὄρος ἐξέρχεται ἐναγώνιος φωνή ἐκ βαθέων ὅτι “κάτι ἱερό καί ἅγιο προδίδεται”, ἐκπέμπεται σῆμα κινδύνου. Εἶναι ἐπιτακτική ἀνάγκη ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος νά μείνει προσηλωμένη στο συνοδικό Ὀρθόδοξο φρόνημα και βάσει αὐτοῦ νά ὀρθοτομήσει τον λόγον τοῦ Εὐαγγελίου καί τῆς ἐν Χριστῷ θείας ἀποκαλύψεως, ὅπως οἱ Ἅγιοι Πατέρες  ἐπίστευσαν, ἐδίδαξαν, καί ἐδογμάτισαν. Ἄς μή λησμονεῖται ὅτι σέ περιόδους πνευματικῆς κρίσεως, ἠθικῆς παρα κμῆς καί ἀποστασίας ἡ Ἐκ κλη σι αστική μας  Ἱστορία σημαδεύτηκε καί ἀπό λῃστρικές καί ἀπό εἰκονομαχικές συνόδους. Οἱ καιροί ἔχουν ὁμοιότητες. Ἐκ τῶν πραγμάτων τυχόν ἀλλοτρίωση τοῦ ΜτΘ τό κόστος καί ἡ χρέωση γιά την Ποιμαίνουσα Ἐκκλησία θά εἶναι δυσβάστακτα μεγέθη.

Ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησἰας τῆς Ἑλλάδος διετύπωσε θεολογικά, ἐκκλησιολογικά, παιδαγωγικά καί κοινωνικά τίς θέσεις της γιά το Μάθημα τῶν θρησκευτικῶν καί την Ἑλληνορθόδοξη Παιδεία γενικώτερα τό 2006 σέ ὑπόμνημά της προς τό Ὑπουργεῖον Παιδείας (Ἀριθμ. Πρωτ. 5080/27-11-2006). Ἀπό τό Ὑπόμνημα ἐκεῖνο πρέπει νά ἀρχίζουν οἱ ὅποιες εἰσηγήσεις γίνονται, για νά ἔχουμε καί συνέχεια ὡς προς τήν ἔκφραση τῆς ἀλήθειας τῶν πραγμάτων ἐξ ἐπόψεως ἱστορικῆς καί ἐκκλησιαστικῆς. Μέ τό πνεῦμα πού σήμερα παρακολουθοῦνται και τά θέματα τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως στήν Ἑλλάδα ὁδηγούμαστε ἀφεύκτως σέ ἀδιέξοδο, σέ ἀποδόμηση, ἀνθρωπίνως, τῆς θεανθρωποκεντρικῆς θεώρησης καί βίωσης.

Ορθόδοξος Τύπος, 07/12/2012