Δημήτρης Νατσιός, Ο Καποδίστριας για την παιδεία

Ο Καποδίστριας για την παιδεία

Δημήτρης Νατσιός, Δάσκαλος Κιλκίς

Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου του 1831. Ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας Ιωάννης Καποδίστριας, μέσω των στενωπών του Ναυπλίου, μεταβαίνει στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος, συνοδευόμενος από τον μονόχειρα σωματοφύλακά του Γ.Κοκκώνη και ένα στρατιώτη. Καθ’ οδόν συναντά τους Κωνσταντίνο και Γεώργιο Μαυρομιχαλαίους, οι οποίοι, αφού τον χαιρέτησαν, στάθηκαν στην είσοδο της στενής θύρας του ναού. Καθώς ο κυβερνήτης ετοιμαζόταν να μπει στον ναό, δέχτηκε πυροβολισμούς και έπεσε νεκρός. Μαζί του «έπεσε» και το «ματοκυλισμένο» Γένος. «Ο κακούργος όστις εδολοφόνησε τον Καποδίστριαν, εδολοφόνησε την πατρίδα του», θα πει θρηνώντας ο φίλος του, Ελβετός φιλέλληνας Εϋνάρδος. (Ο Καποδίστριας δολοφονήθηκε στις 6.45 το πρωί. Συνήθιζε «να λειτουργιέται», νωρίς, «όρθρου βαθέος», όχι σαν τους τωρινούς άπιστους εκκλησιομάχους, που πατούν το ποδάρι τους στην εκκλησία μόνο κατά τις δοξολογίες των εθνικών εορτών «προς το θεαθήναι τοις ανθρώποις». Και είναι κρίμα που η ένδοξη οικογένεια των Μαυρομιχαλαίων, με τους τόσους ήρωες, κηλιδώθηκε με την δολοφονία του Κυβερνήτη. Ο ίδιος ο Πετρόμπεης, στην πολιτική του διαθήκη, φαίνεται ότι λυπήθηκε σφόδρα για τον θάνατο του Καποδίστρια και έλεγε στον Κολοκοτρώνη, ότι το αίμα του σκοτωμένου τον βαραίνει).

Αφιέρωσα το σημερινό σημείωμα σ’ έναν από τους σπουδαίους της Ρωμηοσύνης, που κοσμεί το «συναξάρι του Γένους».

Στην Ιστορία υπάρχουν πρόσωπα αδυσώπητα δορυκτητόρων-κατακτητών, που τα ονόματά τους κολυμπώντας στο αίμα της νίκης τους πέρασαν στην επικράτεια του θρύλου. Είναι στη φύση του ανθρώπου να θαυμάζει τους νικητές. Υπάρχουν όμως και άλλοι ήρωες, που τα τραγικά τους παθήματα είναι «κρημνά αρετής» (Κάλβος). Προσφέρουν στην ιστορική περιπέτεια τον έλεον και τον φόβον μιας πολύ πιο ανθρώπινης αναγνώρισης. Είναι οι ήρωες της ήττας. Αυτοί που «ποτέ από το χρέος μη κινούντες» δεν στρέφουν την πλάτη στην βεβαιότητα του θανάτου. Σ’ αυτό το είδος της τραγωδίας συναπαντιέται και ο Καποδίστριας, που αντί άλλης τιμής, φρόντισαν τα τωρινά πολιτικά ναυάγια, να συνδέσουν το όνομά του, μ’ ένα νόμο, που για πολλούς κατάντησε συνώνυμο ύβρεως. Ας είναι, «πέφτουμε εμείς το έργο μας για την πατρίδα μένει», έλεγε ο Κυβερνήτης. Έχω ένα μικρό βιβλιαράκι, έκδοση του 1976. Περιέχει κείμενα του Καποδίστρια. Εκδόθηκε από τον «Οργανισμό Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων». Πριν από μερικές δεκαετίες, τολμούσε ο εν λόγω «Οργανισμός», να εκδίδει και κάποιο βιβλίο εθνικού περιεχομένου, για να συμβάλλει στην ιστορική παιδαγωγία μαθητών και δασκάλων. Αφ’ ότου αλώθηκε από την νεοταξική γλίτσα-τώρα καταργήθηκε πλέον- και η λέξη «εθνικός» ποινικοποιήθηκε, βλέπουν το φως της δημοσιότητας κουρελουργήματα τύπου Ρεπούση ή βιβλία γλώσσας που μορφώνουν τους Ελληνόπαιδες με συνταγές για επιτυχημένα «μακαρόνια με κιμά» ή «οδηγίες χρήσης καφετιέρας». Ερανίζομαι από το θαυμάσιο τευχίδιο κάποια κείμενα του Καποδίστρια, που επιβεβαιώνουν το γιατί η πρόωρη απώλειά του υπήρξε πράγματι συμφορά για τους Έλληνες.

Είχε συλλάβει εναργέστατα ο Καποδίστριας την ιδέα ότι για να ανορθωθεί ο λαός χρειάζεται σωστή Παιδεία «της ροδοχρόου ταύτης ελπίδος του Έθνους», όπως ο ίδιος την αποκαλεί σε επιστολή του. Τι σχολείο όμως ονειρεύεται για τον λαό; «Τα σχολεία δεν είναι απλώς τόποι προσκτήσεως γνώσεων, αλλά κυρίως φροντιστήρια ηθικής, χριστιανικής και εθνικής αγωγής». Σήμερα και οι τρεις αυτές λέξεις που συνοδεύουν την αγωγή, είναι προγραμμένες, γι’ αυτό περισσεύουν η ανηθικότητα, η αθεϊα και η αφιλοπατρία. Γι’ αυτό και «νόμιμα» αλλά χωρίς ίχνος ηθικής, «κάποιοι», με ήθος κλεφτοκατσικάδικο, βρίσκονται με ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα στην ιδιοκτησία τους.

Δεν διαφεύγει από το ανύστακτο ενδιαφέρον του για την Παιδεία, το ποιόν των «διδασκάλων». «Το συμφέρον και η εθνική φιλοτιμία θα υποκινηθώσι εξ ίσου, εάν το εκπαιδευτήριον προικισθεί με όλα τα μέσα της παραγωγής της παιδείας, εάν διδάσκαλοι διακεκριμένοι, επί φιλοθρησκεία και έρωτι προς την εθνικήν γλώσσαν και φιλολογίαν, εκλέγονται μεταξύ των Ελλήνων, οίτινες δικαίως υπολήπτονται εν τω κόσμω των γραμμάτων και επιστημών».

«Σχολείο ίσον δάσκαλος» και, κατά τον Κυβερνήτη, σωστός δάσκαλος είναι ο διακεκριμένος επί «φιλοθρησκεία», ο Χριστιανός δάσκαλος, και ο «επί έρωτι» προς την γλώσσα μας. Γλώσσα και πίστη είναι τα δύο «τζιβαϊρικά πολυτίμητα», που αρδεύουν την εθνική μας συνείδηση.

Και σαν να διέβλεπε τους σακατεμένους καιρούς που βιώνουμε, έγραφε: «…αν η παρούσα γενεά δεν ενδυναμωθεί από ανθρώπους μορφωμένους εν καλή διδασκαλία και μάλιστα προς τον κανόνα της αγίας ημών πίστεως και των ηθών μας, θα είναι δυσοίωνο το μέλλον της Ελλάδας και η διακυβέρνησις της αδύνατη». Ξεχάσαμε ή ποδοπατήσαμε τους «κανόνες» των ηθών μας και καταλήξαμε στο δυσοίωνο μέλλον και στις τρόικες. Και συνεχίζει ο Κυβερνήτης: «…Άρτου και χρημάτων ανάγκην έχομεν. Εγώ εκ των λειψάνων της μικράς μου περιουσίας έδωκα ήδη». Ό,τι βιός είχε το πρόσφερε στην πάμφτωχη Πατρίδα.

Έδινε παράδειγμα στον λαό, τον φιλοτιμούσε. Λέει κάπου ο Πλάτων: «Πολιτεία τροφή ανθρώπων εστίν, καλή μεν αγαθών, η δ’ ενάντια, κακών». Η Πολιτεία, είναι ανατροφή, διαπαιδαγώγηση ανθρώπων. Η καλή Πολιτεία κάνει τους πολίτες «καλούς καγαθούς», το κακό κράτος εκφαυλίζει τους πολίτες. Το ήθος των πολιτών μολύνεται, όταν κυβερνούν αχαλίνωτοι φιλοχρηματίες και λοιπά κηφηνοειδή σαν αυτά που βγαίνουν οι πομπές τους τις τελευταίες ημέρες.

Ελάχιστη υπόληψη τρέφει ο Καποδίστριας για την Ευρώπη: «Και εγώ αναγκαιότατον κρίνω να συλλέξωμεν και επαναγάγωμεν εις την Ελλάδα τους νέους Έλληνας, όσοι επί προφάσει μαθήσεως διαφθείρωνται εν Ευρώπη… ".Η Ευρώπη, που για τους σημερινούς είναι «τόπος επαγγελίας», για τον συνετό Κυβερνήτη είναι εστία διαφθοράς. (Εννοεί τις παραλυμένες θεωρίες της «πεφωτισμένης Ευρώπης», που «γονατίζουν» την Οικουμένη).

«Δε με μέλει», γράφει, «περί του τι λέγουσι και τι θα είπωσι περί εμού. Με ενδιαφέρει μόνον να ευρίσκωμαι εν ειρήνη προς την συνείδησίν μου, όπως και ευρίσκωμαι, χάρις τω Θεώ». Μπορεί κάποιος από τους εθνοσωτήρες της σήμερον, να επαναλάβει αυτά τα «χρυσά» λόγια; Αδύνατο. Οι συνειδήσεις τους έχουν μπαζωθεί…