Η ηλεκτρονική παρακολούθηση και τα «βραχιολάκια»

(Φωτο -  Ο Τζούλιαν Ασανζ, ο «δράστης» των WikiLeaks, με το «βραχιολάκι» του, όταν βρισκόταν σε κατ' οίκον περιορισμό στο Λονδίνο)

Ο Spiderman εφηύρε... τα βραχιολάκια των κρατουμένων

Ενας πωλητής υπολογιστών, ένας δικαστής και ένα... κόμικς

Ο «κατ' οίκον περιορισμός» ως είδος ποινής, καθώς και τα διαφόρων ειδών περιοριστικά μέτρα που επιβάλλουν τα δικαστήρια σε διάφορες κατηγορίες υποδίκων υπάρχουν στα δικονομικά συστήματα πολλών χωρών ανά τον κόσμο. Ομως το θεμελιώδες (και προφανές) πρόβλημα όλων αυτών των περιορισμών είναι ότι η τήρησή τους είναι πολύ δύσκολο να ελέγχεται διαρκώς, σε 24ωρη βάση.

Η λύση - το περίφημο βραχιολάκι που ξανάρθε αυτές τις ημέρες στην επικαιρότητα μετά τη δήλωση του υπουργού Δικαιοσύνης κ. Αντ. Ρουπακιώτη ότι εξετάζεται η εισαγωγή του και στο ελληνικό σωφρονιστικό σύστημα - δόθηκε με τη βοήθεια της τεχνολογίας αρχικά στις ΗΠΑ και μάλιστα με παράξενη αφορμή, όπως γράφει η Δρ Τζόντι Κλάιν-Σάφραν στη διδακτορική διατριβή της για το συγκεκριμένο θέμα.

Το 1977 ένας περιφερειακός δικαστής της πολιτείας του Νιού Μέξικο, ο Τζακ Λαβ, έτυχε να διαβάσει ένα κόμικ στο οποίο ο Spiderman φορούσε ένα βραχιόλι με μικροπομπό στο χέρι του, μέσω του οποίου καταγράφονταν όλες οι κινήσεις του. Αυτό του έδωσε την ιδέα να εφαρμόσει μια παρόμοια τεχνολογία στον έλεγχο των παραβατών, παραγγέλνοντας από τον Μάικλ Γκος, έναν πωλητή υπολογιστών, να σχεδιάσει και να προσπαθήσει να υλοποιήσει μια τέτοια συσκευή.

Το Εθνικό Ιδρυμα Δικαιοσύνης (NIJ) των ΗΠΑ αξιολόγησε την ιδέα και πιστοποίησε ότι το σύστημα λειτουργεί ικανοποιητικά, ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατά περίπτωση ως εναλλακτική λύση της φυλάκισης.

Ενα παρόμοιο σύστημα αναπτύχθηκε από τον Τόμας Μούντι στην πολιτεία της Φλόριντα και δοκιμάστηκε επί έξι μήνες σε δώδεκα κατάδικους. Τα θετικά αποτελέσματα οδήγησαν, το 1985, σε οργανωμένα προγράμματα ηλεκτρονικής παρακολούθησης καταδίκων στις πέντε πρώτες πολιτείες των ΗΠΑ.

Σήμερα η ηλεκτρονική παρακολούθηση δεν αφορά μόνο κατάδκους που εκτίουν ποινή κατ'  οίκον περιορισμού, αλλά και άλλες περιπτώσεις, όπως υπόδικους ή πρώην κατάδικους που απελευθερώνονται υπό όρους, π.χ. εκείνους που έχουν εμπλακεί σε σεξουαλικά εγκλήματα ή έχουν εμπλακεί σε τροχαία δυστυχήματα σχετιζόμενα με κατάχρηση αλκοόλ.

Η ηλεκτρονική παρακολούθηση με τέτοια μέσα σε αρκετές χώρες έχει εξελιχθεί πια σε μια ολοκληρωμένη υπηρεσία την οποία παρέχουν σήμερα ιδιωτικές εταιρείες. Εναντι συγκεκριμένου ημερησίου αντιτίμου (κατά μέσο όρο από 8 ως 14 δολλάρια) προσφέρουν ενοικίαση και τεχνική υποστήριξη του απαραίτητου εξοπλισμού, αλλά και 24ωρη παρακολούθηση στο κέντρο λήψης σημάτων.

Από εκεί ειδοποιούνται οι Αρχές σε περίπτωση που ο ελεγχόμενος παραβιάσει τα γεωγραφικά όρια του περιορισμού του ή ενεργοποιηθεί ο συναγερμός που μαρτυρά ότι ο ελεγχόμενος προσπάθησε να αφαιρέσει μόνος του το «βραχιόλι» του.

Τα βραχιολάκια φοριούνται στον αστράγαλο του ελεγχόμενου και λειτουργούν με δύο τρόπους: τα απλούστερα και παλαιότερης τεχνολογίας χρησιμοποιούν έναν πομπό που επικοινωνεί με μια βάση που συνδέεται στην τηλεφωνική γραμμή του σπιτιού.

Ακριβώς όπως συμβαίνει με ένα οικιακό ασύρματο τηλέφωνο, σε περίπτωση που ο πομπός βγει εκτός εμβέλειας και η βάση σταματήσει να λαμβάνει το σήμα του, ενεργοποιείται αμέσως ο συναγερμός που ειδοποιεί ότι ο ελεγχόμενος έχει απομακρυνθεί περισσότερο από όσο θα έπρεπε.

Τα νεότερης τεχνολογίας «βραχιολάκια» χρησιμοποιούν δέκτη GPS, έτσι ώστε να καταγράφουν το στίγμα τους ανά πάσα στιγμή, το οποίο και αναμεταδίδουν στο κέντρο λήψης σημάτων είτε μέσω τοπικής ραδιοεπικοινωνίας με τη «βάση» είτε μέσω του συστήματος κινητής τηλεφωνίας GSM.

Το σύστημα αυτό θεωρείται πιο ευέλικτο επειδή δεν καλύπτει μόνο περιπτώσεις κατ'  οίκον περιορισμού, αλλά μπορεί να προγραμματιστεί με βάση πιο συγκεκριμένα και σύνθετα περιοριστικά μέτρα. Για παράδειγμα, ένας καταδικασμένος για σεξουαλικά εγκλήματα σχετικά με παιδιά μπορεί να ελέγχεται ώστε να κινείται σε «ασφαλείς» περιοχές και να μην πλησιάζει ποτέ απαγορευμένες περιοχές, όπως σχολεία, παιδικές χαρές κλπ.

Στην τελευταία τους εξέλιξη, μάλιστα, τα «βραχιολάκια» ενσωματώνουν όλο και περισσότερες τεχνολογίες ελέγχου και παρακολούθησης. Για παράδειγμα, ένα μοντέλο που χρησιμοποιείται ειδικά σε καταδικασμένους για κατάχρηση οινοπνεύματος μπορεί να παρακολουθεί τα επίπεδα αλκοόλ στο αίμα παίρνοντας δείγμα μόνο από την επαφή με το δέρμα και τον ιδρώτα του ελεγχόμενου.

Τα κάθε είδους βραχιολάκια, στις χώρες όπου εφαρμόστηκαν, εκτός από αποτελεσματικά κρίνονται από τις Αρχές και ως μια από τις οικονομικότερες μορφές ελέγχου σε σύγκριση με τις παλαιότερες δαπανηρές μεθόδους, που απαιτούσαν τη δέσμευση προσωπικού, οχημάτων και άλλων μέσων.

Υπολογίζεται ότι το ημερήσιο κόστος ανά φυλακισμένο στις διάφορες πολιτείες των ΗΠΑ κυμαίνεται από 70 ως 90 δολάρια, ενώ η ηλεκτρονική παρακολούθηση στον κατ' οίκον περιορισμό δεν κοστίζει πάνω από 13-14 δολάρια ως ολοκληρωμένη υπηρεσία.

Εφαρμογή στην Ελλάδα απαιτεί αλλαγή του Ποινικού Κώδικα

Την τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα, του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και εν γένει του σχετικού θεσμικού πλαισίου απαιτεί η εφαρμογή του μέτρου στους κρατουμένους που λαμβάνουν άδεια εξόδου από τις φυλακές.

Πηγές του υπουργείου Δικαιοσύνης τονίζουν στο «Βήμα» ότι η ιδέα βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα, προωθούνται ωστόσο οι διεργασίες για τη σύσταση αρμόδιας επιτροπής η οποία θα επεξεργαστεί τις θεσμικές αλλαγές, ώστε τα βραχιολάκια να γίνουν πραγματικότητα.

Κώστας Λακαφώσης - tovima 24/08/2012