Κυριακή Γ' Νηστειών – (Σταυροπροσκυνήσεως) «Τι γαρ ωφελήσει άνθρωπον, εάν κερδίσει τον κόσμον όλον και ζημιωθεί την ψυχήν αυτού;»

 

Αποστολικό Ανάγνωσμα: Εβρ. δ΄ 14- ε΄6

Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Μάρκ η΄34- θ΄1

«Τι γαρ ωφελήσει άνθρωπον, εάν κερδίσει τον κόσμον όλον και ζημιωθεί την ψυχήν αυτού;»

Κατά τη σημερινή Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, όπου η Εκκλησία μας υψώνει τον Τίμιο Σταυρό, υπογραμμίζεται στο ιερό ευαγγελικό ανάγνωσμα η σημασία και η αξία της ψυχής «υπέρ ης Χριστός απέθανε», σε αντιδιαστολή από τον κόσμο του οποίου ολόκληρη η αξία δεν ισοσταθμίζει μια ψυχή. Γι’ αυτή λοιπόν την ατίμητη και πολύτιμη ψυχή επιβάλλεται να γίνει λόγος, αφού σήμερα οι άνθρωποι όχι μόνο δεν την τιμούν, αλλά την αγνοούν και την περιφρονούν. Οι περισσότεροι άνθρωποι αγωνίζονται να κερδίσουν τον κόσμο, τη δόξα, την ευτυχία, τα πλούτη του φθαρτού τούτου κόσμου. Δεν θέλουν να κατανοήσουν το άστατο του κόσμου τούτου. Ότι η ζωή τρέχει πιο γρήγορα από τα νερά του ποταμού, ότι μαραίνεται πιο εύκολα από τα άνθη του αγρού, ότι αφανίζεται η χαρά και η δόξα της πιο γρήγορα από τις αστραπές του ουρανού. Ενώ η ψυχή μένει αθάνατη και ότι οι δικοί της πνευματικοί θησαυροί έχουν αιώνια αξία. Αλήθεια, που είναι οι άρχοντες των λαών, οι τύραννοι των πόλεων, οι πλούσιοι του κόσμου που κέρδισαν και χάρηκαν τη δόξα και την ευτυχία του κόσμου; Τι κέρδισαν; 

Τι πήραν μαζί τους στον τάφο; Πέθαναν και μαζί τους πέθανε και ο κόσμος. Έχασαν όμως την ψυχή τους και μαζί μ’ αυτή τα έχασαν όλα, τον ουρανό, τον παράδεισο, την αιώνιον ζωή, τον Θεό. Τι μας ωφελεί λοιπόν εάν κερδίσουμε τον κόσμο που τελειώνει με τη ζωή και χάσουμε την ψυχή μας που είναι αθάνατη; Αν ξέραμε την αξία της ψυχής θα περιφρονούσαμε τον κόσμο και τις εφάμαρτες ομορφιές του και σαν τον Άγιο Απόστολο Παύλο θα διακηρύτταμε: «πάντα ηγούμαι σκύβαλα ίνα Χριστόν κερδίσω» (Φίλιπ. γ΄ 8).

Από την αρχαιότητα ο άνθρωπος εκοπίασε να ερευνήσει τα βάθη της φύσεως και να κατανοήσει τι είναι η ψυχή. Όλοι οι φιλόσοφοι ασχολήθηκαν με την ψυχή και έδωσαν διάφορες ερμηνείες στην ύπαρξη της. Ο Πυθαγόρας την ονόμασε αριθμό, ο Πλάτων ουσία νοητή, ο Δικαίαρχος κράση των τεσσάρων στοιχείων, ο Ασκληπιάδης γυμνάσια των αισθήσεων, ο Καλλισθένης άνθος του σώματος, ο Αριστοτέλης εντελέχεια σώματος φυσικού δυνάμει ζωήν έχοντος, ο Ηράκλειτος καθαρώτατον πυρ. Ως προς την αρχή και τη φύση της ήταν ασύμφωνοι οι φιλόσοφοι, ως προς την αθανασία της όμως ήταν όλοι σύμφωνοι, εκτός από τους «θνητοψύχους» Επικουρείους, με κορυφαίο τον Σωκράτη που στη διδασκαλία του ομιλεί σαν Χριστιανός για την τύχη των αγαθών και κακών ψυχών.

Οι πατέρες της Εκκλησίας μας, βαθείς μελετηταί της Αγίας Γραφής, αλλά και της θύραθεν Γραμματείας μας δίνουν την ορθή απάντηση στο ερώτημα μας περί της ψυχής.

Η ψυχή είναι η πνοή του Θεού την οποία ενεφύσησε στο πρόσωπο του ανθρώπου καθώς τον έπλασε. «Και ενεφύσησε εις το πρόσωπον αυτού πνοήν ζωής και εγένετο ο άνθρωπος εις ψυχήν ζώσαν» (Γεν. β΄7). Ο Θεός ούτε πνεύμονες έχει, ούτε στόμα, ούτε χείλη, για να φυσήσει, αλλά επειδή όταν έπλασε το σώμα είπε: «και έπλασεν ο Θεός τον άνθρωπον χουν λαβών από της γης» γι’ αυτό για να διδάξει ότι η ψυχή δεν είναι χώμα, αλλά πνεύμα, δεν είναι υλικό σώμα αλλά άϋλη ουσία, πήρε τη λέξη «ενεφύσησε» για να παραστήσει τη διαφορά σώματος και πνεύματος. Το σώμα είναι σύνθετο και διαλύεται σ’ εκείνα τα στοιχεί από τα οποία και έγινε, ενώ η ψυχή είναι απλή και ουδέποτε διαλύεται. Το σώμα είναι υλικό, γήινο, ορατό, θνητό και φθαρτό, ενώ η ψυχή είναι πνεύμα άϋλο, νοερό, αόρατο, αθάνατο, άφθαρτο. Την ψυχήν δεν έδωσε ο Θεός μόνο στους πρωτοπλάστους, αλλά δίνει σε κάθε άνθρωπο που έρχεται στον κόσμο: «Λέγει Κύριος εκτείνων ουρανόν και θεμελιών την γην και πλάσσων πνεύμα ανθρώπου εν αυτώ» (Ζαχ. ιβ΄1). Στην ψυχή έδωσε ο Θεός την εξουσία και όλες τις δυνάμεις για να κυβερνά ολόκληρη τη γη. Η ψυχή είναι αυτή που σκέπτεται, συλλογίζεται, προνοεί, σχεδιάζει, ηθολογεί, ψυχολογεί, θεολογεί.

Εάν  ο Θεός έδωσε στην ψυχή την εξουσία και κυριότητα όλων των πραγμάτων της γης, πολύ περισσότερο έδωκε σ’ αυτή τη δεσποτεία του σώματος μέσα στο οποίο κατοικεί. Και η μεν ψυχή κατευθύνει και καθοδηγεί το σώμα, αλλά και το σώμα είναι ελεύθερο να υπακούσει ή όχι στα κελεύσματα της ψυχής. Όταν το σώμα υπακούει στην ψυχή, τότε ο άνθρωπος είναι πράγματι άνθρωπος, εικόνα του Θεού. Όταν όμως συμβαίνει το άντίθετο, δηλ. η ψυχή υπακούει στις εντολές τα σάρκας, τότε ο άνθρωπος χάνει την ωραιότητα και γίνεται ζώο άλογο. Η ψυχή είναι ο κυβερνήτης του σώματος. Καθοδηγεί τα ένστικτα και εκλογικεύει τις επιθυμίες. Η ψυχή μας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου όταν αμαρτάνουμε, η ψυχή μας φέρνει τον πόθο της σωτηρίας, η ψυχή μας κάνει να αγαπάμε, η ψυχή μας φέρνει πνευματικά βιώματα, η ψυχή μας ανεβάζει στο Θεό, η ψυχή μας αποκαλύπτει τον προορισμό μας, η ψυχή μας ξεχωρίζει από τα άλλα ζώα. Το σώμα μας σπρώχνει στην αμαρτία, μας φουντώνει τα ένστικτα, μας κρατά δέσμιους στη γη, μας απομακρύνει από τα πνευματικά, μας θέλει υπηρέτες των παθών. Το σώμα εξάπτει το μίσος, το φθόνο, την ακολασία, τη σκληροκαρδία, την ακηδία, τον εγωισμό και όλα τα πάθη. Αλλοίμονο στον άνθρωπο που η ψυχή του θα υποδουλώσει τη θέληση της στις επιθυμίες του σώματος και θα γίνει δούλη της σάρκας. Τότε θα χάσει την ομορφιά της. Τότε ο άνθρωπος θα γεμίσει πάθη. «Φανερά δε εστί τα έργα της σάρκας, άτινα εστί μοιχεία, πορνεία ακαθαρσία, ασέλγεια, ειδωλολατρία, φαρμακεία, έχθρες, έρεις, ζήλος, θυμοί, εριθείαι, διχοστασία, αιρέσεις, φθόνοι, φόνοι, μέθαι, κώμαι και τα όμοια τούτοις» (Γαλ. ε΄20). Μέσα του δεν θα βλέπεις τίποτα άλλο παρά την πονηριά της αλεπούς τους μετασχηματισμούς του χαμαιλέοντος, τις αρπαγές του γερακιού, την αγριότητα του λιονταριού, την κοιλιοδουλεία του χοίρου. Θα χάσει την τιμή που του έδωσε ο Θεός και όπως λέγει ο Δαβίδ θα γίνει σαν τα ζώα: «άνθρωπος εν τιμή ων, ου συνήκε, παρασυνεβλήθη τοις κτήνεσι τοις ανοήτοις και ωμοιώθη αυτοίς» (Ψαλμ. ΜΗ΄13).

Ύστερα απ’ αυτά εύλογα έρχεται το συμπέρασμα. Να, το καθήκον του ανθρώπου. Η επιμέλεια της ψυχής. Η επικράτηση αρμονίας μεταξύ ψυχής και σώματος. Η αγωγή της ψυχής να κυβερνά και να κατευθύνει το σώμα και η εκπαίδευση του σώματος να υπακούει στα κελεύσματα ψυχής. Ίσως μερικοί να απορρίπτουν την τακτική αυτή. Δεν δέχονται καταπίεση στις επιθυμίες της σάρκας. «Κάνε ότι σου αρέσει» είναι το σύνθημα τους. Παραδίνονται χωρίς αντίσταση στις επιθυμίες του σώματος και γίνονται έρμαια των παθών και των αδυναμιών τους. Είναι οι υποστηρικταί της σεξουαλικής απελευθέρωσης και της ηθικής αποχαλίνωσης που επιτρέπει σαρκική συνομιλία ακόμα και με τα πιο ιερά πρόσωπα της οικογένειας. Είναι οι άνθρωποι που δεν αντιστέκονται στο κακό αλλά το δέχονται και το καλλιεργούν σαν κάτι το φυσιολογικό έστω και αν αυτό ξεπερνά τα όρια της λογικής. Οπαδοί της επικουρείου φιλοσοφίας έχουν για σύνθημα τους: «φάγωμεν πιώμεν. αύριον γαρ αποθνήσκομεν». Παραδομένοι στις ηδονές του κόσμου, απορροφημένοι από τις μέριμνες της ζωής δεν έχουν καιρό να φροντίσουν την αθάνατη ψυχή τους. Γι’ αυτούς υπάρχει μόνο ο κόσμος που μαζί μ’ αυτόν τελειώνει κι η ύπαρξη τους στον τάφο. Η ψυχή και τα φαινόμενα της δεν είναι τίποτε άλλο παρά η λειτουργία των κυττάρων του σώματος. Συνεπώς δεν χρειάζεται αγώνας για τη συγκράτηση των ελαττωμάτων, αφού κι αυτά υπάγονται στη λειτουργικότητα του ανθρώπινου οργανισμού. Μια τέτοια ζωή στηρίζεται στο δίκαιο του ισχυρότερου και χαρακτηρίζεται για την αναρχία και τον αγριανθρωπισμό. Με τέτοιους νόμους η κοινωνία γίνεται ζούγκλα κι η ζωή των ανθρώπων καθημερινή κόλαση. Θριαμβεύει το έγκλημα και η βία, η ακολασία και ο φόβος, η ανασφάλεια και το άγχος. Σήμερα παρά ποτέ μπορεί να χαρακτηριστεί η γενεά μας «μοιχαλίς και αμαρτωλός» γιατί εγκατέλειψε τον Θεό και προσκυνεί τα είδωλα, αποστάτησε από τις εντολές του Θεού και έγινε δούλη των θελημάτων του διαβόλου.

Καθημερινά η Εκκλησία μας δέεται για τη σωτηρία των ψυχών μας. Επικαλείται την Χάρη του αγίου Πνεύματος για το φωτισμό των χριστιανών, ώστε να αγωνίζονται αδιάκοπα για τη σωτηρία της ψυχής των. Δεν περιφρονεί το σώμα. Αναγνωρίζει, ότι είναι Ναός του αγίου Πνεύματος και προσπαθεί να τον διατηρεί καθαρό και άμωμο. Προτρέπει τους πιστούς να φροντίζουν τη ψυχή τους «επιμελείσθε δε ψυχής πράγματος αθανάτους». Η αξία της είναι ανυπολόγιστη. Γι’ αυτή σταυρώθηκε ο Χριστός. Αυτή πάλι θα σταθεί μπροστά στο φρικτό Βήμα της Δευτέρας παρουσίας να δώσει λόγο για τα έργα της.

Ας φυλάξουμε τη ψυχή μας καθαρή από τις ηδονές του μάταιου τούτου κόσμου και ας έχουμε υπ’ όψη την μεγάλη αλήθεια που υπογραμμίζει ο Απόστολος Παύλος: «ο σπείρων εις την σάρκα εαυτού εκ της σαρκός θερίσει φθοράν, ο δε σπείρων εις το πνεύμα εκ του πνεύματος θερίσει ζωήν αιώνιον» (Γαλ. στ΄8).

Γιώργος Σαββίδης-Μητρόπολη Πάφου