Κυριακή Θ΄ Λουκά. «Οράτε και φυλάσσεσθε από πάσης πλεονεξίας» (Λουκ. ιβ΄ 15).

«Οράτε και φυλάσσεσθε από πάσης πλεονεξίας· ότι ουκ εν τω περισσεύειν τινί αυτού εστιν εκ των υπαρχόντων αυτού» (Λουκ. ιβ΄ 15).

Για να μπορέσει ο άνθρωπος να κατανοήσει καλύτερα τη σημερινή παραβολή του άφρονος πλουσίου θα πρέπει να ξεκινήσει από τον στίχο που προηγείται και τον οποίο προτάξαμε πιο πάνω. Λέει ο Κύριος: «Προσέχετε και προφυλάσσεσθε από κάθε είδος πλεονεξίας. Γιατί αυτό δε συντελεί σε τίποτε για να έχετε άνετη και χαρούμενη τη ζωή σας. Γιατί η ζωή του ανθρώπου δεν εξαρτάται από τα περισσά πλούτη και δεν διατηρείται από τα πλούτη που έχει, ούτε τα πολλά πλούτη του εξασφαλίζουν μακροζωΐα και άνετη ζωή».

Στο στίχο αυτό διακρίνουμε μια προτροπή: «Προσέχετε και προφυλάσσεσθε από κάθε είδος πλεονεξίας». Διακρίνουμε επίσης μια διαπίστωση, η οποία και επιβεβαιώνεται πλήρως μέσα από το σημερινό Ευαγγέλιο. Το ότι δηλαδή «τα πολλά πλούτη δεν εξασφαλίζουν μακροζωΐα, και προπαντός αθανασία, αλλά ούτε και αποτελούν εγγύηση για μια ζωή ευτυχισμένη». Ιδιαίτερα σημαντική η πιο πάνω προτροπή, γιατί αυτή εντοπίζει τη ρίζα του κακού. Και αυτή η ρίζα του κακού είναι η πλεονεξία, είτε αυτή είναι μικρή είτε αυτή είναι μεγάλη. Και πλεονεξία είναι η ασταμάτητη επιθυμία του ανθρώπου όχι απλώς να αποκτήσει περισσότερα από αυτά που χρειάζεται, αλλά η προσπάθειά του να οικειοποιηθεί τα πάντα. Ο πλεονέκτης δε θέλει απλώς κάτι παραπάνω για περισσότερη σιγουριά, αλλά τα θέλει όλα δικά του. Ακούσαμε στο σημερινό Ευαγγέλιο να επαναλαμβάνει ο πλούσιος το «μου», «τους καρπούς μου», «τας αποθήκας μου», «τα γεννήματά μου», «τα αγαθά μου», «τη ψυχή μου». Όλα θεωρούνται προσωπικά δικά του και κινούνται πέρα από τη σφαίρα του εγωισμού, στη σφαίρα αποκλειστικά της υλόφρονης ζωής. Γι’ αυτόν δεν υπάρχει κανένας άλλος εκτός από τον εαυτό του, ούτε Θεός, ούτε άνθρωπος. Γι’ αυτόν δεν υπάρχει τίποτε πέρα από την ύλη και την υλική απόλαυση, μεταφέροντας και υποβιβάζοντας την ύπαρξή του στο επίπεδο του ζώου.

Αλλά το σημαντικότερο. Καλλιεργείται από αυτόν η αφελής εντύπωση της απόλυτης κυριαρχίας, της αυτάρκειας και μιας ζωής που ορίζεται από τον ίδιο και η οποία δεν τελειώνει ποτέ. Κι όμως πλανάται πλάνην οικτράν, γιατί τίποτε και κανένα αγαθό που οικειοποιήθηκε δεν του ανήκει. Ούτε και η ίδια η ζωή του. Ο άνθρωπος δεν είναι ιδιοκτήτης. Είναι μόνο διαχειριστής. Και αυτή τη διαχείριση του την εμπιστεύεται ο Θεός. Αυτή την αλήθεια επιβεβαιώνει η καθημερινή ζωή, δικαιώνοντας τον Ιώβ που είπε «γυμνός εξήλθον εκ της κοιλίας της μητρός μου και γυμνός απελεύσομαι». Γεννήθηκα γυμνός και απογυμνωμένος θα φύγω. Τίποτε δεν έφερα και τίποτε δεν θα πάρω φεύγοντας από τον κόσμο.

Αυτό τονίζει ο Κύριος και στο σημερινό Ευαγγέλιο. «Α δε ητοίμασας τίνι έσται». Αυτά, λοιπόν, που ετοίμασες σε ποιον θα ανήκουν; Φοβερό το ερώτημα του Κυρίου. Όμως ακόμα φοβερότερος είναι ο χαρακτηρισμός που προηγήθηκε καθώς και τα λόγια που ακολούθησαν: «Άφρων, ταύτη τη νυκτί την ψυχήν σου απαιτούσιν από σου».

Η ευτυχία του ανθρώπου που οικοδομείται σε όνειρο απατηλό, στο ξύπνημα μετατρέπεται σε εφιάλτη. Καταρρέει, όπως και το σπίτι που χτίζεται πάνω στην άμμο. Η ευτυχία που εγκλωβίζεται στα τείχη των αποθηκών, του εγωισμού και του απομονωτισμού, αποδεικνύεται ως αφροσύνη, η δε προσδοκώμενη απόλαυση καταλήγει, ονειρεμένη μεν, αλλά ανύπαρκτη πραγματικότητα.

Είναι για τούτο που ο Κύριος χαρακτήρισε «άφρονα» τον υλόφρονα και σφετεριστή άνθρωπο. Άφρονα γιατί θεμελίωσε τη ζωή του μόνο στην ύλη, διαγράφοντας από το λεξιλόγιό του το Θεό, το συνάνθρωπο και την ψυχή σαν κατάσταση πνευματική. Τον χαρακτήρισε άφρονα γιατί θεώρησε τα πάντα σαν προσωπική του περιουσία, αλλά και γιατί θεώρησε τον εαυτό του σαν πρώτιστο συντελεστή της μεγάλης ευλογίας.

Αναγκαία η προσπάθεια του καθενός. Όμως, ας μην ξεχνούμε ότι είναι αναγκαία η βοήθεια του Θεού για να καρποφορήσει η προσπάθεια του ανθρώπου, όπως έγινε και με τους Πέτρο, Ιάκωβο και Ιωάννη στη λίμνη της Γεννησαρέτ (Λουκ. ε΄ 6). Αναγνωρίζοντας το Θεό σαν τον πρώτιστο συντελεστή της ευλογίας, τον παρακαλούμε στη Θεία Λειτουργία να μας χαρίσει ευνοϊκές συνθήκες για την παραγωγή (ευκρασία αέρων) και για τις οποίες ο ψαλμωδός είναι πολύ παρασταστικός. «Ανοίξαντός σου την χείρα, τα σύμπαντα πλησθήσονται χρηστότητος· αποστρέψαντος δε σου το πρόσωπον ταραχθήσονται» (Ψαλμ. ργ΄ 28). Αλλά και ο Απόστολος Ιάκωβος μας επαναλαμβάνει με βεβαιότητα: «Μη πλανάσθε, αδελφοί μου αγαπητοί· πάσα δόσις αγαθή και παν δώρημα τέλειον άνωθεν εστί καταβαίνον από του πατρός των φώτων» (Ιακ. α΄ 16 – 17). Δηλαδή, μην πλανάσθε, αγαπητοί μου αδελφοί. Κάθε καλή προσφορά και κάθε τέλειο δώρο έρχεται από ψηλά, από το δημιουργό των ουράνιων σωμάτων.

Κατά συνέπεια, οι άνθρωποι θα πρέπει να εκτιμήσουμε αυτή την προσφορά του Θεού. Και έμπρακτη εκτίμηση είναι η αναγνώριση στους συνανθρώπους μας του δικαιώματος της συμμετοχής και απόλαυσης των αγαθών σαν παγκόσμιας κληρονομιάς αγαθών και όχι ως προσωπικών αγαθών, κατά τον άφρονα του σημερινού Ευαγγελίου. Με τον τρόπο αυτό το ερώτημα «Τι ποιήσω;» δεν θα εκδηλώνεται σαν ερώτημα απόγνωσης και αδιεξόδου, αλλά θα γίνεται οδηγός στη λύση των προβλημάτων του ανθρώπου, με την πρόταξη των πνευματικών αναγκών του ανθρώπου, αφού «η ψυχή πλείον εστί της τροφής και το σώμα του ενδύματος» (Ματθ. στ΄ 25).

Αδελφοί μου, δύο χιλιετίες μετά, πόσο διαφέρουμε από τον άνθρωπος της σημερινής παραβολής; Μήπως και ο εαυτός μας συλλαμβάνεται να μονολογεί σε πρώτο πρόσωπο για τα γεννήματα και τα αγαθά και να προγραμματίζει για τις νέες του αποθήκες για να εξασφαλίσει τον εαυτό του «εις έτη πολλά»; Μέσα σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης και στέρησης, πόσο ευτυχής μπορεί να είναι ένας άνθρωπος, όταν υπάρχει γύρω του τόση δυστυχία; Κανένας δεν μπορεί να αισθάνεται ευτυχισμένος, όταν βρίσκεται ανάμεσα σε πλήθος δυστυχισμένων! Εμείς μπορούμε; Η ερώτηση, όπως και η απάντηση, είναι καθαρά προσωπική. Ας μην αρκεστούμε μονολεκτικά σε ένα ναι ή ένα όχι. Ας πάρουμε και τα αναγκαία διορθωτικά μέτρα για να μην ακούσουμε κι εμείς το «άφρων» που είπε σήμερα ο Κύριος στον πλούσιο της παραβολής. Αμήν.

 Θεόδωρος Αντωνιάδης- Μητρόπολη Πάφου