Κυριακὴ των Βαΐων , Οι σκέψεις μας

Οἱ σκέψεις μας

«Ὅσα ἐστὶν ἀληθῆ, ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια, ὅσα ἁγνά, ὅσα προσφιλῆ,ὅσα εὔφημα, εἴ τις ἀρετὴ καὶ εἴ τις ἔπαινος, ταῦτα λογίζεσθε» (Φιλ. 4,8)

(Ομιλία του μακαριστού Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου)

Ακούσατε, ἀγαπητοί μου, τὸν ἀπόστολο τῆς σημερινῆς ἡμέρας, ἀκούσατε καὶ τὸ εὐαγγέλιο. Εἶνε ἀνεκτίμητα λόγια τοῦ Θεοῦ. Εἶνε μιὰ βρύσι, ποὺ τὰ ῥεύματά της τρέχουν ἀκατάπαυστα καὶ μᾶς καλοῦν νὰ δροσιστοῦμε. Θὰ προσπαθήσω ν᾽ ἀντλήσω κι ἀπὸ τὰ δύο ἕνα ποτήρι γιὰ νὰ δροσίσω τὶς ψυχές σας. Θὰ λάβω ἀφορμὴ κυρίως ἀπὸ τὸν ἀπόστολο.

Στὴν ἐποχὴ τοῦ Χριστοῦ ὑπῆρχαν, ἀγαπητοί μου, οἱ φαρισαῖοι. Δὲν ἦταν ἄθεοι· ἔλεγαν πὼς πιστεύουν στὸν Κύριο Σαβαώθ, πήγαιναν τακτικὰ στὸ ναὸ τοῦ Σολομῶντος, προσέφεραν θυσίες, ἔκαναν ἐλεημοσύνες, ἐκτελοῦσαν ἐν γένει τὰ θρησκευτικά τους καθήκοντα. Εἶχαν ὅμως, γι᾽ αὐτά, μεγάλη ἰδέα περὶ τοῦ ἑαυτοῦ τους· πίστευαν πὼς εἶνε ἅγιοι, ἡ ἀφρόκρεμα τῆς κοινωνίας. Ἦταν πράγματι ἔτσι; Ὄχι· μολύβι ἦταν, καὶ φαίνονταν γιὰ μάλαμα. Αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι εἶχαν κακία, φθόνο. Καὶ μιὰ ἀπόδειξις εἶνε τὸ σημερινό γεγονός.

Τὴν ἅγια αὐτὴ μέρα, ὅταν ὁ Χριστὸς πῆγε στὰ Ἰεροσόλυμα, ὅλος ὁ λαός ―δύο ἑκατομμύρια ἦταν μαζεμένοι― ξεσηκώθηκε. Βγῆκαν ἔξω ἀπὸ τὴν πόλι, ἔστρωναν κάτω τὰ ροῦχα τους, ἔκοβαν κλαδιὰ ἀπὸ τὰ δέντρα καὶ τὰ ἔσειαν· σχημάτισαν ἕνα αὐθόρμητο πάνδημο συλλαλητήριο, μιὰ ἀνθρωποπλημμύρα· καὶ τὰ παιδιά, ποὺ ἦταν μπροστά, φώναζαν διαρκῶς «ὡσαννά» «ὡσαννά» (Ἰω. 12,13) (τὸ «ὡσαννὰ» σημαίνει ὅ,τι καὶ τὸ δικό μας «ζήτω»), ζητωκραύγαζαν τὸ Χριστό. Αὐτὴ ἡ ὑποδοχή, μὲ τόσο ἐνθουσιασμὸ καὶ τέτοιες ἐκδηλώσεις, δὲν ἄρεσε στοὺς φαρισαίους. Λυπήθηκαν, στενοχωρήθηκαν, διαμαρτυρήθηκαν στὸ Χριστό. Ἐκεῖνος ὅμως τοὺς ἀπήντησε· «Ἂν αὐτοὶ σιωπήσουν, οἱ λίθοι κεκράξονται»(Λουκ. 19,40). Γιατί λυπήθηκαν;

Εἶχαν φθόνο καὶ δὲ μποροῦσαν νὰ ὑποφέρουν τὴ δόξα τοῦ Κυρίου. Ἔκρυβαν μέσα τους μεγάλη κακία, εἶχαν καρδιὰ διεφθαρμένη. Ἔμοιαζαν, ὅπως εἶπε ὁ Χριστός, μ᾽ ἕνα ποτήρι ποὺ ἀπ᾽ ἔξω εἶνε καθαρὸ ἀλλὰ μέσα εἶνε ἀκάθαρτο· ἔμοιαζαν σὰν τάφος σκεπασμένος μὲ μαρμάρινη πλάκα, ποὺ ὅταν τὴ σηκώσῃς βλέπεις κόκκαλα καὶ σαπισμένες σάρκες (βλ. Ματθ. 23,25-27. Λουκ. 11,39).

Καὶ τώρα σ᾽ ἐμᾶς τοὺς ἁμαρτωλούς ―γιατὶ κανείς δὲν εἶνε ἅγιος―, γεννᾶται τὸ ἐρώτημα· ἐμεῖς μὲ ποιούς μοιάζουμε, μὲ τὰ ἀθῷα παιδιά, ποὺ ἄφησαν τὰ παιχνίδια καὶ φώναζαν «ὡσαννά», ἢ μὲ τοὺς φαρισαίους; Εἶνε ἀναγκαία μία ἔρευνα. Καὶ ἡ ἔρευνα θ᾽ ἀποδείξῃ, ἀγαπητοί μου, ὅτι πιὸ πολὺ μοιάζουμε μὲ τοὺς φαρισαίους. Δὲν εἴμαστε ἄπιστοι ―στὴν κοινωνία μας οἱ ἄθεοι εἶνε λίγοι· ἄλλος περισσότερο ἄλλος λιγώτερο πιστεύει «σὲ μιὰ ἀνωτέρα δύναμι» ποὺ κυβερνᾷ τὸ σύμπαν―, θρησκευτικὰ καθήκοντα ἐκτελοῦμε· νηστεῖες κάνουμε, ἐκκλησία πηγαίνουμε, κεριὰ ἀνάβουμε, προσκυνοῦμε εἰκόνες, κοινωνοῦμε… Ἔ, δὲν φτάνουν αὐτά;

Δὲν φτάνουν. Ἡ πίστι καὶ ἡ ἁγιότης εἶνε κάτι πολὺ ὑψηλὸ καὶ μεγάλο καὶ εὐγενές. Ἡ εὐσέβεια ἔχει ῥίζα, καὶ ἡ ῥίζα της βρίσκεται στὴν καρδιά, ὄχι στὰ χείλη. Ἐκεῖ στὰ βάθη τῆς καρδιᾶς εἶνε τὸ ἔδαφος τῆς ἁγιότητος καὶ τῆς εὐσεβείας. Μπορεῖ νά ᾽χῃς χέρια - πόδια καθαρά,μάτια - αὐτιὰ καθαρά, τὸ κορμὶ νά ᾽χῃ περάσει ἀπὸ λουτρὰ καὶ νά σαι ἐξωτερικὰ πεντακάθαρος, ἀλλὰ μέσα ἡ καρδιά, τὰ αἰσθήματα, οἱ λογισμοὶ νά ᾽νε βρώμικοι. Ὅπως τὸ δέντρο τὸ βλέπεις ὡραῖο, ἀλλὰ στὸν κορμό του ὑπάρχει σκουλήκι ποὺ κατατρώει τὴν ἐντεριώνη καὶ τὸ καταστρέφει, ἔτσι καὶ ἡ καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου κινδυνεύει ἀπὸ τὸ σκουλήκι ποὺ λέγεται κακὴ - πονηρὴ σκέψι. Πρέπει νὰ εἴμαστε καθαροὶ στὴ σκέψι. Ποιός, ἀγαπητοί μου, κατορθώνει νὰ εἶνε καθαρὸς στὴ σκέψι, νὰ μὴ δέχεται στὴ διάνοιά του πονηροὺς λογισμούς;

Μιὰ μέρα, ὅταν ὁ Χριστὸς ἔκανε ἕνα θαῦμα, οἱ φαρισαῖοι στενοχωρήθηκαν, μὰ δὲν τολμοῦσαν νὰ μιλήσουν. Ὁ καρδιογνώστης τὸ κατάλαβε καὶ τοὺς λέει· «Ἵνα τί ὑμεῖς ἐνθυμεῖσθε πονηρὰ ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν;»(Ματθ. 9,4)· γιατί τὴν ὥρα αὐτὴ ἁμαρτάνετε μὲ πονηρὲς σκέψεις μέσα σας;

Γι᾽ αὐτὸ καὶ ὁ ἀπόστολος σήμερα φωνάζει· Προσέξτε τὴ σκέψι σας, τί σκέπτεσθε, τί διαλογίζεσθε! (βλ. Φιλ. 4,8). Μᾶς προτρέπει νὰ σκεπτώμαστε ὄχι τὰ γήινα, τὰ ἐφάμαρτα, τὰ αἰσχρά, τὰ ἄδικα· ὑποδεικνύει ὀκτὼ ἀντικείμενα σκέψεως, διαγράφει ὀκτὼ κύκλους μέσα στοὺς ὁποίους προτρέπει νὰ κινῆται ἡ σκέψι μας. Ἀκοῦστε τὸ ῥητὸ αὐτὸ μὲ συντομία – διότι ἐπ᾽ αὐτοῦ μπορεῖ νὰ γραφῇ βιβλίο ὁλόκληρο. Νὰ σκέπτεσθε, λέει, ὅσα εἶνε «ἀληθῆ», ἀληθινά· νὰ σκέπτεσθε ὅσα εἶνε «σεμνά»· νὰ σκέπτεσθε ὅσα εἶνε «δίκαια»· νὰ σκέπτεσθε ὅσα εἶνε «ἁγνά»· ὅσα εἶνε «προσφιλῆ», ἀγαπητὰ στὸ Θεὸ καὶ σὲ ἁγίους ἀνθρώπους· νὰ σκέπτεσθε ὅσα εἶνε «εὔφημα», ἔχουν καλὴ φήμη· νὰ σκέπτεσθε ὅ,τι εἶνε «ἀρετὴ» καὶ «εἴτι» εἶνε «ἔπαινος» τῆς ἀρετῆς, ὅσα εἶνε εὐχάριστα στὸ Θεό· αὐτὰ νὰ σκέπτεσθε, λέει ὁ ἀπόστολος (Φιλ. 4,8). Ἡ καρδιά σας νὰ εἶνε οὐρανός.

Αὐτὸ κάνουμε ἆραγε ἐμεῖς; Πές μου τί σκέπτεσαι τὴ νύχτα - τὰ μεσάνυχτα, νὰ σοῦ πῶ ποιός εἶσαι. Ἡ σκέψι εἶνε ἐκείνη ποὺ δίνει τὸ περιεχόμενο στὸν ἄνθρωπο. Στὴ σκέψι, στὸ ἄδυτο αὐτὸ τῆς ψυχῆς, κυοφοροῦνται ἐν σπέρματι τὰ μεγαλύτερα ἁμαρτήματα. Αὐτὸ εἶνε τὸ μεγάλο θέμα, τὸ ὁποῖο θέτει σήμερα τὸ εὐαγγέλιο, ποὺ ἀποκαλύπτει τὴν πονηρὴ σκέψι τοῦ Ἰούδα(βλ. Ἰω. 12,4-6), καὶ πρὸ παντὸς ὁ ἀπόστολος.

Τί σκεπτόμαστε λοιπόν, ἀδελφοί μου; Ἐὰν ἐξετάσουμε τὸν ἑαυτό μας, ὁ ἕνας σκέπτεται πῶς θὰ γελάσῃ τὸν ἄλλο· ὁ ἄλλος πῶς θὰ πάῃ στὸ δικαστήριο νὰ πῇ ψέματα, νὰ κερδίσῃ μιὰ ὑπόθεσι ἢ χρήματα· ὁ ἄλλος πῶς θὰ αὐξήσῃ τὰ κέρδη του· ὁ ἄλλος πῶς θ᾽ ἀνεβῇ σὲ ὑψηλότερα ἀξιώματα· ὁ ἄλλος πῶς θὰ ἐκδικηθῇ τὸν ἀδελφό του· ὁ ἄλλος πῶς θὰ αὐξήσῃ τὴν περιουσία του· ὁ ἄλλος… Δὲν σταματᾷ ἡ σκέψι τοῦ ἀνθρώπου. Μπορεῖ νὰ φτάσῃ μέχρι τὰ ἄστρα τ᾽ οὐρανοῦ ἀλλὰ καὶ μέχρι τὸν ᾅδη.

Ἡ σκέψι εἶνε τὸ πρῶτο σπέρμα, ἡ πρώτη σπίθα τῆς ἁμαρτίας. Κι ὅπως ἀπὸ μιὰ σπίθα καίγεται ὁλόκληρο δάσος, ἔτσι καὶ ὅλα τὰ ἐγκλήματα ποὺ ἔγιναν στὸν κόσμο, καὶ τὰ μικρότερα καὶ τὰ μεγαλύτερα καὶ τὰ πλέον εἰδεχθῆ, ξεκίνησαν ἀπὸ μιὰ σκέψι. Ὅπως πάλι καὶ τὰ μεγαλύτερα ἡρωικὰ κατορθώματα καὶ οἱ μεγαλύτερες ἀρετὲς πηγὴ ἔχουν τὴ σκέψι. Τὴ σκέψι λοιπὸν πρέπει νὰ προσέχουμε. Προσέχουμε; Δυστυχῶς εἴμαστε ἀπρόσεκτοι. Πῶς μοιάζουμε· σὰν ἕνα σπίτι ἀφύλαχτο. Ἀφήνει κανεὶς ἀνοιχτὰ παράθυρα καὶ πόρτες; Μανταλώνουμε τὰ πάντα, γιὰ νὰ μὴ μποῦν τὴ νύχτα κλέφτες. Ὅπως λοιπὸν δὲν ἐπιτρέπουμε στὸν καθένα νὰ μπῇ μέσ᾽ στὸ σπίτι μας, ἔτσι νὰ φράξουμε καὶ τὰ παράθυρα τῆς ψυχῆς ἀπ᾽ ὅπου μπαίνουν οἱ πονηρὲς σκέψεις.

Καὶ ἔχουμε πέντε παράθυρα - πέντε αἰσθήσεις. Ἀπὸ ᾽κεῖ σὰν τὸν κλέφτη ἀνεβαίνει ἡ ἁμαρτία, ὅπως λέει ἡ Γραφή· «ἀνέβη θάνατος διὰ τῶν θυρίδων» (Ἰερ. 9,21). Νὰ προσέχουμε λοιπὸν τὰ μάτια, τὰ αὐτιά, τὶς αἰσθήσεις μας γενικά, διότι αὐτὲς εἶνε τὰ παράθυρα τοῦ νοῦ ἀπ᾽ ὅπου εἰσέρχονται σκέψεις. Ἐμεῖς ὅμως τί κάνουμε· οὔτε τὴ μία ἐκείνη ὥρα ποὺ μένουμε στὴν ἐκκλησία δὲ φρουροῦμε τὸ νοῦ μας. Ποιός εἶνε ἐκεῖνος ποὺ ἀπ᾽ τὸ «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία…» μέχρι τὸ «Δι᾽ εὐχῶν …» ἔχει διαρκῶς τὴ σκέψι του στὸ Θεό; Φεύγει ἡ σκέψι μας. Γι᾽αὐτὸ καὶ ἡ Ἐκκλησία, γνωρίζοντας τὴν ἀδυναμία αὐτή, λέει συνεχῶς «πρόσχωμεν», «πρόσχωμεν», ἂς προσέξουμε δηλαδή(θ. Λειτ. κ.ἀ.).

Καὶ ἂν καμμιὰ φορὰ προσέξουμε κάπως στὸ ναό, πηγαίνοντας στὸ σπίτι κι ἀνοίγοντας ῥάδιο καὶ τηλεόρασι τί ἀκοῦμε καὶ τί βλέπουμε; «ὅσα ἐστὶν ἀληθῆ, ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια, ὅσα ἁγνά, ὅσα προσφιλῆ, ὅσα εὔφημα…»; Κάθε ἄλλο. Δὲ σκορπάει διαμάντια τὸ ῥάδιο καὶ ἡ τηλεόρασι, ὅπως θὰ ἔπρεπε· σκορπάει ἀκαθαρσία, βρώμα· κάνει τὸ μυαλὸ σκουπιδότοπο καὶ τὴν καρδιὰ σταῦλο, σὰν τὸ σταῦλο τοῦ Αὐγείου, ποὺ χρειάστηκε ἕνας Ἡρακλῆς γιὰ νὰ τὸν καθαρίσῃ.

Ἀγαπητοί μου· φρουρῆστε τὴ σκέψι. Δὲν ἁμαρτάνουμε μόνο μὲ τὰ μάτια καὶ τὰ χέρια· ἁμαρτάνουμε καὶ μὲ τὴ σκέψι. Γι᾽ αὐτὸ ὁ Δαυῒδ παρακαλοῦσε «Καρδίαν καθαρὰν κτίσον ἐν ἐμοί, ὁ Θεός»· δός μου, Θεέ μου, καρδιὰ καθαρή(Ψαλμ. 50,12), σὰν τὸ χιόνι στὶς ψηλὲς κορυφές.

Τώρα τὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα μὴ σκέπτεσθε τίποτε ἄλλο παρὰ μόνο τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν. «Ἰδού ἀναβαίνομεν εἰς Ἰεροσόλυμα», θ᾽ ἀκούσουμε τὸ βράδυ. Ἂς συνοδεύσουμε τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου ἀπ᾽ τὴ Γεθσημανῆ ὣς τὸ Γολγοθᾶ – πῶς; «κεκαθαρμέναις διανοίαις», μὲ μυαλὸ καθαρὸ ἀπὸ κακὲς σκέψεις(αἶν. Μ. Δευτ.). Πάρε κόσκινο λοιπὸν καὶ κοσκίνισε τὴ σκέψι. Μόνο τὸ Χριστὸ νὰ σκεπτώμαστε. Τότε θὰ μᾶς ἀξιώσῃ ὁ Θεὸς νὰ τὸν ὑποδεχθοῦμε κ᾽ ἐμεῖς ὄχι σὰν τοὺς φαρισαίους ἀλλὰ σὰν τὰ ἁγνὰ παιδιὰ καὶ νὰ τοῦ λέμε «ὡσαννά», «ὡσαννά».

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παρασκευῆς πόλεως Φλωρίνης τὴν 23-4-1978 τὸ πρωί. «Κυριακή»2011