Διεθνές διαθρησκειακό συνέδριο με θέμα: "Πίστη, Κοινή Σοφία και Διεθνές Δίκαιο"

Οι θρησκείες για την ειρήνη και την προστασία του περιβάλλοντος

του Νίκου Δημητριάδη*

Με τη συμμετοχή 60 και πλέον θεολόγων και μελετητών της θρησκείας, επιστημόνων, κορυφαίων φιλοσόφων, σημαινόντων πολιτικών και κορυφαίων παραγόντων του Διεθνούς Δικαίου πραγματοποιήθηκε, με απόλυτη επιτυχία, στην πρωτεύουσα της Μαλαισίας Κουάλα Λουμπούρ από τις 3 έως τις 7 Οκτωβρίου διεθνές διαθρησκειακό συνέδριο με θέμα: "Πίστη, Κοινή Σοφία και Διεθνές Δίκαιο" (Faith, Shared Wisdom and International Law). Η παρουσία και οι ομιλίες του πρωθυπουργού της Μαλαισίας, των τέως πρωθυπουργών της Αυστραλίας και της Νιγηρίας, καθώς και των επιτετραμμένων του Γενικού Γραμματέα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών έδωσαν ιδιαίτερη αίγλη στη συνάντηση.
Το βασικότερο από τα θέματα που συζητήθηκαν ήταν αυτό της κλιματικής αλλαγής και του ρόλου της θρησκείας σε περιβαλλοντολογικά θέματα, που αποτελεί τη μεταδιδακτορική μου ενασχόληση και τον κυριότερο λόγο συγγραφής αυτού του πληροφοριακού σημειώματος. Η παρουσία του Τούρκου πρωθυπουργού στη χώρα μας, προκειμένου να μετάσχει σε διεθνές περιφερειακό περιβαλλοντικό συνέδριο, συμπίπτει με την δημοσιοποίηση του τελικού κειμένου αυτού του διαθρησκειακού συνεδρίου (http://www.just-international.org/index.php/faith-shared-wisdom-and-international-law.html). Από την Ορθόδοξη χριστιανική παράδοση προσκλήθηκε ο καθηγητής του ΑΠΘ Πέτρος Βασιλειάδης, ο οποίος παράλληλα εκπροσωπούσε και την Παγκόσμια Συνομοσπονδία Θεολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (WOCATI), ως ο επίτιμος πρόεδρός της. Ο κ. Βασιλειάδης μετέβη στην παγκόσμια αυτή συνδιάσκεψη με τις ευλογίες του Οικουμενικού Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως κ. Βαρθολομαίου, ο οποίος είναι γνωστός σε παγκόσμιο επίπεδο για την ευαισθησία του σε θέματα που αφορούν στο περιβάλλον.
Στο συνέδριο αποφασίστηκε η δημιουργία ενός Παγκόσμιου Σχεδίου Δράσης που θα αντλεί την έμπνευσή του από τις ηθικές διδαχές των θρησκευτικών, αλλά και των λοιπών ηθικών πνευματικών παραδόσεων της υφηλίου. Η προσπάθεια να βρεθεί ένα κοινό πεδίο δεοντολογίας στο οποίο να συζητούνται τα βασικότερα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει ο κόσμος σήμερα είναι το κλειδί για έναν ειρηνικό και οικολογικά συνειδητοποιημένο κόσμο. Ένας από τους βασικούς στόχους της συνάντησης ήταν να δημιουργηθεί ένας σύνδεσμος που θα εισαγάγει τον προβληματισμό του στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο και θα προωθήσει την εφαρμογή των ηθικών αξιών στο διεθνές δίκαιο. Στις μέρες μας οι διάφοροι φορείς και παράγοντες που ευθύνονται για την υποβάθμιση του επιπέδου διαβίωσης στον πλανήτη μας όλο και περισσότερο προσφεύγουν στη συσσωρευμένη γνώση των θρησκευτικών και των λοιπών ηθικών παραδόσεων της μακραίωνης ιστορίας.
Το συνέδριο επεσήμανε τις δύο κυριότερες απειλές που αντιμετωπίζει ο κόσμος στην σημερινή εποχή: Πρώτον τον φόβο μιας πυρηνικής καταστροφής, ο οποίος είναι αισθητός όσο ποτέ, αν λάβουμε υπόψη μας τις ενέργειες των κρατών που εξοπλίζονται με όπλα μαζικής καταστροφής, και δεύτερον τον φόβο της καταστροφής του περιβάλλοντος. Οι επιστημονικές ενδείξεις για υπερθέρμανση του πλανήτη είναι προφανείς: «Εάν οι αναπτυγμένες και οι αναπτυσσόμενες χώρες δεν λάβουν σημαντικά μέτρα για να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονται, με την πάροδο του χρόνου η αύξηση της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου θα κάνει την δουλειά που ένας πυρηνικός πόλεμος θα μπορούσε να κάνει σε μερικές μέρες»!!
Τα μέλη του συνεδρίου χωρίστηκαν σε ομάδες προκειμένου να εξετάσουν τα σχετικά θέματα.
Συζητήθηκε ο τρόπος με τον οποίο κάποιες σημαντικές αρχές που απορρέουν από τις διδασκαλίες θρησκευτικών παραδόσεων μπορούν να δημιουργήσουν τα θεμέλια για έναν ειρηνικό κόσμο. Τονίστηκε ιδιαίτερα η παράνομη υφή του πολέμου καθώς και τα βασικά σημεία τα οποία μπορεί να προωθήσει ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών με σκοπό την αποτροπή πολεμικών συγκρούσεων. Οι διάφορες θρησκευτικές παραδόσεις, τα θρησκευτικά ιδρύματα και οι θρησκευτικοί ηγέτες διαδραματίζουν ένα σπουδαίο ρόλο σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο. Γι’ αυτό και η ευθύνη τους για έμπρακτη συμβολή στην εγκαθίδρυση της ειρήνης είναι μεγάλη.
Το συνέδριο έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, σχετικά με την προστασία του πλανήτη. Επαναβεβαίωσε τη σημασία μιας αποτελεσματικής δράσης σε τοπικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο ενόψει του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής. Αυτό που απαιτείται είναι η προσωπική ευθύνη του καθενός, αλλά και η συλλογική μεταμόρφωση της ανθρώπινης συνείδησης. Οι θρησκευτικές και ηθικές παραδόσεις, αλλά και οι νομικοί και πολιτικοί θεσμοί εστιάζουν την προσοχή τους προς αυτή την κατεύθυνση. Στο κείμενο που παρήγαγε το συνέδριο αριθμούνται ορισμένες βασικές ηθικές αρχές καθώς και μια κοινή γραμμή που μπορεί να ακολουθηθεί από τις αναπτυγμένες, αλλά και τις αναπτυσσόμενες, χώρες. Σημαντική είναι η επισήμανση δύο βασικών αρχών. Η πρώτη αφορά στην προστασία και διατήρηση του περιβάλλοντος και του πλανήτη γενικότερα. Η δεύτερη αρχή είναι αυτή της δικαιοσύνης αναφορικά με τα διαφορετικά οικολογικά βήματα και πρότυπα που πρόκειται να εφαρμοστούν στις αναπτυγμένες και στις αναπτυσσόμενες χώρες, κάτι στο οποίο, όπως υπογραμμίζεται, απέτυχε η σύνοδος της Κοπεγχάγης.
Η συνδιάσκεψη επιδίωξε να καθορίσει μια κοινή δεοντολογία και πρότεινε τρόπους με τους οποίους αυτή μπορεί να ενσωματωθεί αποτελεσματικότερα στο έργο των Ηνωμένων Εθνών, συμπεριλαμβανομένων των διαφόρων αντιπροσωπειών του, αλλά και σε άλλα διεθνή περιφερειακά όργανα, και σχετικά νομικά όργανα, όπως τα διεθνή δικαστήρια. Τονίζονται οι αρχές της αμοιβαίας κατανόησης, του αλληλοσεβασμού και της εθνικής και πολιτισμικής διαφορετικότητας. Εάν αυτές γίνουν κοινώς αποδεκτές από τα μέλη των Ηνωμένων Εθνών θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να χρησιμοποιείται η θρησκεία ως βάση για πολιτικές σκοπιμότητες. Η εφαρμογή ενός Παγκόσμιου Σχεδίου Δράσης, που θα περιέχει: (α) προγράμματα έρευνας σχετικά με τους δύο προαναφερθέντες κινδύνους (πυρηνική καταστροφή και κλιματική αλλαγή), (β) την ενδυνάμωση των ηθικών αξιών και της συμβολής των θρησκειών στα φλέγοντα διεθνή ζητήματα, και (γ) μια συντονισμένη προσπάθεια για την ενσωμάτωση της Παγκόσμιας Διακήρυξης των Ανθρώπινων Ευθυνών (όπως συνέβη με την Παγκόσμια Διακήρυξη των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων) στην Γενική Γραμματεία του ΟΗΕ, ως θέμα υψίστης σημασίας που πρέπει να υιοθετηθεί απ’ όλους, αποτελεί τη βασικότερη συνεισφορά του διαθρησκειακού συνεδρίου της Κουάλα Λουμπούρ και μια ειλικρινή προσπάθεια για την βελτίωση της ποιότητας της ζωής.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: O Νίκος Δημητριάδης (nikosdim@theo.auth.gr) είναι Δρ.Θ του ΑΠΘ με ειδίκευση στον διαθρησκειακό διάλογο. Είναι από τα ιδρυτικά μέλη του Παγκοσμίου Δικτύου Δεοντολογίας (Globethics.net), που εδρεύει στη Γενεύη και συμμετέχει ενεργά στον τομέα διαθρησκειακού διαλόγου του εν λόγω δικτύου, και στον τομέα περιβαλλοντολογικής δεοντολογίας που σχετίζεται με την μεταδιδακτορική του έρευνα.

Amen.gr