Σταυρός καί Ευαγγέλιο

Στεργίου Ν. Σάκκου

Ἡ παγκόσμια ὕψωση τοῦ τιμίου Σταυροῦ (14 Σεπτεμβρίου) σαλπίζει τήν ἀγαλλίαση τοῦ σύμπαντος κόσμου, τήν λύτρωση καί τήν εὐφροσύνη τοῦ κάθε πιστοῦ. Σημαίνει ὅ,τι πιό εὐχάριστο καί καλό, δηλαδή ὅ,τι δηλώνει ἡ λέξη εὐαγγέλιο.

Ὡστόσο, ἄν γυρίσουμε τίς σελίδες τῆς ἱστορίας, θά δοῦμε ὅτι στήν πρό Χριστοῦ ἐποχή ὁ σταυρός εἶχε μία τελείως διαφορετική, φρικτή καί φοβερή σημασία. Ἦταν τό ὄργανο τῆς πιό ὀδυνηρῆς καί ἐπαίσχυντης καταδίκης, τό σύμβολο τῆς κυριαρχίας τοῦ κακοῦ, ἡ κατάρα, ἡ σημαία καί τό τρόπαιο τοῦ διαβόλου. Κανείς δέν θά μποροῦσε ὄχι νά ὑποστηρίξει ἀλλά οὔτε κἄν νά διανοηθεῖ σχέση καί συγγένεια τοῦ σταυροῦ μέ ὁποιοδήποτε καλό καί χαρμόσυνο ἄγγελμα.

Πῶς συντελέσθηκε ἡ ἀσύλληπτη ἀλλαγή, ἡ μεταβολή τοῦ σταυροῦ καί ἡ ταύτισή του μέ τό εὐαγγέλιο; Τό ἀνεπινόητο αὐτό κατόρθωμα εἶναι τό ἔργο τῆς ἀγάπης, τῆς σοφίας καί τῆς δυνάμεως τοῦ Θεοῦ. Μ᾿ ἕνα τολμηρό ἅλμα ὁ Θεός ἀπό τόν οὐρανό εἰσβάλλει στήν γῆ, στόν χῶρο τοῦ «κοσμοκράτορα» καί τοῦ ἁρπάζει τήν κυριαρχία. Διαλύει τό κράτος του κι ἀπελευθερώνει τούς δέσμιους αἰχμαλώτους τοῦ σατανᾶ. Καθώς ὑψώνεται ὡς ὁ ἔσχατος κατάδικος στόν Γολγοθᾶ ὁ Ἰησοῦς Χριστός πραγματοποιεῖ τήν πιό καταπληκτική συντριβή τοῦ ἀντιπάλου σατανᾶ. Λιτά καταγράφει τήν διά τοῦ σταυροῦ προσφορά τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ὁ ἀπόστολος Παῦλος· «ἀναβάς εἰς ὕψος (ὁ Ἰησοῦς) ᾐχμαλώτευσεν αἰχμαλωσίαν» (Ἐφ 4,8). Ἔκανε δικούς του τούς αἰχμαλώτους τοῦ κοσμοκράτορα καί κυρίαρχος τώρα ὑψώνει τόν σταυρό ὡς δικό του λάβαρο, δική του σημαία. Ὁ Θεάνθρωπος εἶναι πλέον ὁ νικητής!

Τά παραπάνω, βέβαια, ἰσχύουν μόνο γιά ὅσους ὁμολογοῦν τόν Ἰησοῦ Χριστό ὡς Θεό καί δέχονται νά συνεργασθοῦν μέ τήν μετάνοια. Γιά τούς ἄλλους, πού θεληματικά παραμένουν μακριά ἀπό τόν Χριστό καί τό λυτρωτικό ἔργο του, ὅλα αὐτά εἶναι ἄνευ σημασίας. Εὔλογα, λοιπόν, ἐκεῖνοι φορτώνουν μέ μύρια ἄλλα σύμβολα τήν καθημερινότητά τους ἐνῶ πολεμοῦν καί θέλουν νά καταργήσουν τό σύμβολο τοῦ σταυροῦ.

Ὁ Ἰησοῦς Χριστός ἀποκαλύπτει στόν κόσμο τήν αἰτία τῆς χαρᾶς, τό εὐαγγέλιο, τό εὐλογημένο μυστικό τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ὁ σταυρός! Ναί, ὁ σταυρός πού συνοδεύεται ἀπό πόνο, βάσανα, αἷμα, θάνατο. Εὐαγγέλιο δέν σημαίνει ἁπλῶς καλά λόγια, ἠθική διδασκαλία. Σημαίνει τό γεγονός τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τήν συγκατάβαση τοῦ Θεοῦ, πού κατεβαίνει στήν γῆ γιά νά βιώσει τόν σταυρό στήν πιό ὀδυνηρή μορφή του· ὑπομένει μία σειρά ταπεινώσεων, γιά νά καρφωθεῖ πάνω στόν σταυρό ὡς «ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δέ σταυροῦ» (Φι 2,8). Ὅλα αὐτά, μαζί καί μέ τήν διδασκαλία, τό κήρυγμα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τά ὀνομάζει ὁ ἀπόστολος Παῦλος «εὐαγγέλιον τῆς δόξης». Λάμπουν καί φωταγωγοῦν τόν κόσμο οἱ ἀλήθειες τοῦ εὐαγγελίου καί τό φῶς τους ἀποτελεῖ προβολή τοῦ ἀκενώτου φωτός, τοῦ Ἡλίου τῆς δικαιοσύνης, τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ, τοῦ ὁποίου ἡ ζωή σημαδεύεται ἀπό τόν σταυρό. Γι᾿ αὐτό ἀκριβῶς ὁ σταυρός δέν εἶναι πλέον ὄνειδος καί κατάρα, ἀλλά τιμή καί δόξα, ἀνάσταση.

Βέβαια, στήν ἀποστολική ἐποχή οὔτε τό εὐαγγέλιο εἶχε διαμορφωθεῖ σέ βιβλίο, ὅπως τό ἔχουμε σήμερα, οὔτε ὁ σταυρός εἶχε ἐπικρατήσει ὡς σχῆμα. Αὐτό συνέβη στή συνέχεια, ὅταν συγκροτήθηκε τό σῶμα τῶν 27 βιβλίων τῆς Καινῆς Διαθήκης καί ἀντίστοιχα καθιερώθηκε τό σύμβολο τοῦ σταυροῦ. Ὅταν, λοιπόν, οἱ ἅγιοι ἀπόστολοι μιλοῦν γιά εὐαγγέλιο ἐννοοῦν τό γεγονός τῆς σωτηρίας. Ἀντίστοιχα ὀνομάζουν σταυρό τόν ἐσταυρωμένο Κύριο.

Σταυρός καί εὐαγγέλιο ταυτίζονται ὡς οἱ δύο ὄψεις τοῦ αὐτοῦ νομίσματος. Τό βιώνει πολύ πρακτικά ὁ ἀπόστολος Παῦλος, πού ἔχει μέλημα καθημερινό καί πνοή τῆς ζωῆς του τό Εὐαγγέλιο (βλ. Ρω 2,16), ἐνῶ παράλληλα βαστάζει στό σῶμα του «τά στίγματα τοῦ σταυροῦ» (πρβλ. Γα 6,17). Καί ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία τό διαγγέλλει ἐποπτικά μέ τό ἱερό Εὐαγγέλιο πού κρατᾶ πάνω στήν ἁγία τράπεζά της· στήν μία ὄψη του ἔχει τόν σταυρό καί στήν ἄλλη τήν Ἀνάσταση. Καταδεικνύει ἔτσι ὅτι ὁ ἔσχατος πόνος τοῦ σταυροῦ ἀποτελεῖ ἐγγύηση γιά τήν ὑπέρτατη χαρά τῆς ἀναστάσεως.

Αὐτό ἰδιαίτερα πρέπει νά τονισθεῖ στήν εὐδαιμονιστική ἐποχή μας, ἡ ὁποία κατηγορηματικά ἀρνεῖται τόν σταυρό ἤ πονηρά ἀλλοιώνει τήν οὐσία του· μέ κάθε τρόπο προσπαθεῖ νά καταστήσει τήν ζωή μας ἄλυπη, ἀνέμελη, ἀπαλλαγμένη ἀπό κάθε πόνο. Γι᾿ αὐτό καί εἴμαστε σήμερα περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλη φορά ἄσχετοι καί ἄγευστοι τῆς ἀληθινῆς χαρᾶς. Ἀπλησίαστη παραμένει ἡ χαρά, ἄκαρπο καί ἄχρηστο τό εὐαγγέλιο, ὅταν «κενωθεῖ» ὁ σταυρός, ὅταν χάσει τό περιεχόμενό του. Καί ποιό εἶναι τό περιεχόμενο τοῦ σταυροῦ; Εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, τό εὐαγγέλιό του. Στόν σταυρό σάν σέ δισκέτα εἶναι ἀποθηκευμένη ὅλη ἡ ζωή καί προσφορά τοῦ Θεανθρώπου. Ὅταν ἀλλοτριωθεῖ ἀπό αὐτήν ὁ χριστιανός, κενώνει τόν σταυρό. Τίς πρακτικές προεκτάσεις αὐτοῦ θά τίς παρουσιάσω μέ μία σειρά εἰκόνων.

• Ὁ σταυρός εἶναι ἡ ράβδος καί ἡ βακτηρία, τό στήριγμά μας γιά τήν ἀσφαλῆ πορεία μας στόν δρόμο τοῦ Θεοῦ. Μέ τήν δική του ἐνίσχυση ἐπιτελοῦμε πρόθυμα καί χαρούμενα τό θέλημα τοῦ Κυρίου καί τότε «αἱ ἐντολαί αὐτοῦ βαρεῖαι οὐκ εἰσίν» (Α´ Ἰω 5,4).
• Ὁ σταυρός εἶναι τό ἀσανσέρ, πού μᾶς ἀνεβάζει στήν δόξα τοῦ Θεοῦ· ἄν τό ἀσανσέρ χαλάσει, δέν πρόκειται νά ἀνεβοῦμε ποτέ, δέν θά ζήσουμε ποτέ τήν χαρά τοῦ εὐαγγελίου.
• Ὁ σταυρός εἶναι ἡ ὀμπρέλα, πού μᾶς προφυλάσσει ἀπό τήν βροχή τοῦ διαβόλου· ἄν ἡ ὀμπρέλα τρυπήσει, χάνει τήν προστατευτική λειτουργία της καί μαζί χάνεται ἡ χαρά τοῦ Χριστοῦ ἀπό τήν ζωή μας.
• Ὁ σταυρός εἶναι τό ἐπανωφόρι, πού μᾶς ζεσταίνει μέ τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Μᾶς παγώνει ἡ ἀπιστία χωρίς τήν δική του βοήθεια.
• Ὁ σταυρός εἶναι τό χρηματοκιβώτιο, πού περιέχει τόν πολύτιμο θησαυρό τῆς σωτηρίας μας, τό μυροδοχεῖο, ὅπου βρίσκεται ἀποθηκευμένο τό «μύρον τό ἀκένωτον», ἡ «εὐωδία τοῦ Χριστοῦ». Ἄν κενώσουμε, ἀδειάσουμε τό χρηματοκιβώτιο ἤ τό μυροδοχεῖο, σέ τίποτε δέν μᾶς ὠφελεῖ.
• Ὁ σταυρός εἶναι «ὅπλον κατά τοῦ διαβόλου», τό βλῆμα μέ τό ὁποῖο συντρίβουμε τόν διάβολο. Ἄν τό βλῆμα μένει ἄχρηστο ἤ μέ τήν ἀδέξια χρήση σκάσει στά χέρια μας, κινδυνεύει ἡ ζωή μας. Αὐτό παθαίνουμε, ὅταν δέν κάνουμε σωστά τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ.

Ὁ σταυρός τοῦ Χριστοῦ ματωμένος ἀπό τό ἄχραντο αἷμα του καί φωτισμένος ἀπό τήν ἔνδοξη Ἀνάστασή του εἶναι τό κομβικό σημεῖο ὅπου συναντῶνται οἱ δύο δρόμοι· πρός τόν οὐρανό καί πρός τά πέρατα τῆς γῆς. Μέ ἀτράνταχτη βάση τόν ἀκρογωνιαῖο λίθο Ἰησοῦ Χριστό, ὅπου στηρίζεται ἡ Ἐκκλησία, οἱ πιστοί νικοῦν τήν ἕλξη τοῦ κόσμου «μετέχουν σέ ὅλα ὡς πολῖτες καί ὅλα τά ὑπομένουν ὡς ξένοι». Καί παράλληλα ἀγκαλιάζουν τούς πάντες μέ μία ἀγάπη πρωτόγνωρη καί πρωτάκουστη, πού γνώρισμά της ἔχει τήν θυσία. Αὐτό σημαίνει ἡ ἐντολή τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ· «ἀγαπᾶτε ἀλλήλους, καθώς ἠγάπησα ὑμᾶς» (Ἰω 13,34). Ἐδῶ ἀκριβῶς βρίσκεται τό ἐπίμαχο σημεῖο, ἐλλοχεύει ὁ μεγάλος κίνδυνος: Καθώς ἁπλώνεται πρός ὅλους ἡ ἀγάπη, δέν πρέπει νά ἀδικήσει τήν ἁγία βάση, νά κενώσει τόν σταυρό τοῦ Χριστοῦ, νά ἀλλοιώσει τήν ὀρθόδοξη πίστη.

Ὅπως ὁ Ἰησοῦς Χριστός «μή ἐκστάς τῆς φύσεως μετέσχε τοῦ ἡμετέρου φυράματος», ἔτσι κι ἐμεῖς ὅλους νά τούς ἀγαποῦμε, ἀλλά χωρίς νά παραχαράξουμε τήν πίστη, χωρίς νά μολύνουμε τό δόγμα, χωρίς νά μετατιθέμεθα ἀπό τήν βάση τοῦ σταυροῦ. Τότε τόν τιμοῦμε πραγματικά καί ἀντλοῦμε ἀπό αὐτόν τήν χαρά πού ὁ σταυρός πήγασε στόν κόσμο, ἀπολαμβάνουμε τίς δωρεές πού ἐκεῖνος χαρίζει στήν ζωή μας.

Στέργιος Ν. Σάκκος, ομότιμος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης