Μοναχός Μωυσής Αγιορείτης, Οι Νεομάρτυρες της Χίου

Του μοναχού Μωυσή Αγιορείτη (Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Πολίτης3/5/2010 σελ. 3 - 4)

Η Χίος ονομάστηκε μυροβόλος για την ευώδη μαστίχα, τα διάφορα ανθοφόρα δένδρα και τα πολύχρωμα άνθη. Η ιστορία της είναι αρχαία, με πλούσια πολιτισμικά στοιχεία και μεγάλη προσφορά στο βωμό της ελευθερίας. Ταπεινά φρονώ ότι το νησί σας είναι μυροβόλο, γιατί ευωδίασε την πατρίδα μας και τον κόσμο με ωραίες και ιερές μορφές ηρώων και αγίων με ήθος και ύφος ανώτερο, που πάντοτε το έχει ανάγκη ο τόπος μας. Σήμερα έχουμε γνωστούς περί τους πενήντα αγίους των οποίων ο βίος αποπνέει ευωδία πνευματική.

Από τη Χίο διήλθαν διάφοροι κατακτητές που θέλησαν να αλλάξουν και την πίστη των ευγενών κατοίκων.Η αντίδρασή τους ήταν μεγάλη. Την πίστη τους ορισμένες φορές υπέγραψαν με το αίμα τους. Οι δάσκαλοι, οι ρασοφόροι, τα μοναστήρια και οι εκκλησίες υπήρξαν συχνά τα καταφύγια των κατατρεγμένων.

Η αντίδραση των υποδούλων υπήρξε γενναία, ηρωική και μαρτυρική, πηγή θάρρους και ελπίδα για τους υπόλοιπους και τους επιγενόμενους. Η πηγαία ευσέβεια ήταν δύναμη που ενίσχυε τους Χιώτες στις δοκιμασίες των καιρών. Η οθωμανική κυριαρχία στο νησί ήταν πιο καταδυναστευτική. Μάλιστα θέλησε βίαια να αλλάξει την πίστη των χριστιανών. Το αποτέλεσμα ήταν το ακριβώς αντίθετο από το προσδοκώμενο. Ο χιακός λαός προέβη σε θαρρετή ομολογία πίστεως κι εκλεκτούς βλαστούς του οδήγησε στο ένδοξο μαρτύριο. Η θυσία αναθέρμανε την πίστη και συνέδεσε περισσότερο τους ανθρώπους με την Εκκλησία. Η Χίος σήμερα έχει περίπου χίλια άγια θυσιαστήρια. Περισσότερες από εκατό ενορίες, περί τα 800 εξωκλήσια, είκοσι μοναστηριακούς ναούς. Όλα αυτά φανερώνουν και αποδεικνύουν περίτρανα το μέγεθος της πίστη του χιακού λαού.

Παρακάτω θ’ αναφερθούμε συνοπτικά σε μάρτυρες της Χίου επί Τουρκοκρατίας.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΡΓΕΝΤΗΣ

Γεννήθηκε στη Χίο το 1438 από γονείς αρχοντικής καταγωγή, ευλαβείς κι ενάρετους. Μικρός αρρώστησε βαριά και πλησίασε το θάνατο. Με την εγκάρδια και ολόθερμη προσευχή του έγινε καλά από την Παναγία. Νέο τον έστειλε ο πατέρας του στην Κωνσταντινούπολη για εμπορικούς λόγους. Η ασχολία του ήταν το εμπόριο μετάλλων. Ανταγωνιστές του έμποροι τον συκοφάντησαν στις τουρκικές αρχές ότι αρνήθηκε τη μουσουλμανική του ιδιότητα. Μάταια ο Ανδρέας προσπαθούσε να αποδείξει την αθωότητά του. Έτσι τον φυλάκισαν. Προκλήσεις, υποσχέσεις, δώρα και τιμές που δέχθηκε από τους Τούρκους τον άφησαν αδιάφορο. Με τίποτε δεν μπόρεσαν να του αλλάξουν την ορθόδοξη πίστη. Τον αλυσόδεσαν, τον έδειραν, τον διαπόμπευσαν, τον μαστίγωσαν δίχως να καταφέρουν τίποτε. Το μαρτύριό του συνεχίσθηκε, καίγοντάς του τους ώμους με καυτό σίδερο. Κατά παράδοξο και θαυμαστό τρόπο οι πληγές του, με τη βοήθεια της Παναγίας, την οποία συνεχώς επεκαλείτο, έγιναν σύντομα καλά. Εξοργισμένοι οι δήμιοι του έκοβαν τις σάρκες με ξυράφια και τον υπέβαλλαν και σε άλλα βασανιστήρια. Στο τέλος τον αποκεφάλισαν στις 29/5/1465. Ήταν τότε 27 χρόνων. Ετάφη στο υπόγειο του ναού της Παναγίας της Οδηγήτριας στην Κωνσταντινούπολη. Στη Χίο κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας κτίστηκαν ναοί προς τιμήν του. Ένας νέος, ωραίος, μορφωμένος, πλούσιος, έξυπνος, εργατικός έδωσε τη ζωή του άφοβα για τον Χριστό. Μπορούσε να αποφύγει το μαρτύριο, να πει ψέματα, να λάβει τιμές και δόξες. Δεν το έκανε. Δεν πρόδωσε την πίστη του κι ας έχασε τη ζωή του. Γι’ αυτό είναι σπουδαίος, ηρωικός, ένδοξος νεομάρτυρας.

ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΩΝ ΚΑΡΥΩΝ

Γεννήθηκε στις Καρυές από ευσεβείς γονείς. Μικρός ορφάνεψε από πατέρα. Αλλά μεγάλωσε με καλή χριστιανική αγωγή από τη μητέρα του. Εικοσάχρονος πήγε με ένα συγχωριανό του στην αντίκρυ Μικρασία. Εργάστηκε με τον φίλο του στη Μαγνησία ως οικοδόμος. Διακρινόταν ως νέος για τη σοβαρότητά του, τη σεμνότητα, την ταπεινότητα, την απλότητα, την καλοσύνη, την ανεξικακία και πραότητά του. Δεν απαντούσε στις προκλήσεις και ήταν πάντοτε ήσυχος και υπομονετικός. Υπόδειγμα καλού χριστιανού νέου. Ξαφνικά κάτι έπαθε, κλείστηκε στον εαυτό του, δεν πολυμιλούσε και μερικοί τον εκμεταλλεύτηκαν. Τον οδήγησαν μάλιστα και στον κριτή, ότι τάχα πρόδωσε τη μουσουλμανική θρησκεία. Ο κριτής, μη παίρνοντας καμία απάντηση από το Νικόλαο, τον άφησε ελεύθερο. Επέστρεψε στο νησί του και στο σπίτι του. Για ένα διάστημα έκανε τον βοσκό στα βουνά. Με τη βοήθεια του Θεού και τις ευχές που του διάβασε ένας ιερέας ξαναβρήκε την ψυχική του υγεία. Μερικοί τον θεωρούσαν μουσουλμάνο και ότι στην Ανατολή άλλαξε τη θρησκεία του και το ονόμαζαν Μεχμέτη. Εκείνος όμως αδιαφορούσε για τα λεγόμενα κι εκκλησιαζόταν τακτικά, παρότι κι οι χριστιανοί τον έδειξαν ως προδότη της πίστεως. Μια μέρα μέσα στη γεμάτη από κόσμο εκκλησία φώναξε: «Χριστιανός είμαι και χριστιανός θα πεθάνω» Οι Τούρκοι τον συνέλαβαν, τον φυλάκισαν, τον έδειραν και τον βασάνισαν σκληρά. Κατά τη διάρκεια του μαρτυρίου του νήστευε και προσευχόταν συνεχώς, απορρίπτοντας κάθε δελεαστική πρόταση των Τούρκων για να τουρκέψει και να αρνηθεί την ορθόδοξη πίστη του. Τελικά αποκεφαλίστηκε στις 31/10/1757, δηλαδή 23 ετών. Μετά τον αποκεφαλισμό του νεομάρτυρα έπεσε σε όλο το νησί ξαφνικό σκοτάδι και μόνο το λείψανό του έλαμπε. Τελέσθηκαν και θαύματα. Οι Τούρκοι για να μην τιμήσουν οι χριστιανοί τον μάρτυρα έριξαν το λείψανό του στη θάλασσα και χάθηκε. Θαυμάζει κανείς την τόλμη, τη γενναιότητα, την αγέρωχη πίστη ενός νέου, ενός συμπατριώτη σας, ενός προγόνου σας.

ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

Ο άγιος νεομάρτυρας Δημήτριος γεννήθηκε στο Παλαιόκαστρο της Χίου το 1780 από ευλαβείς γονείς. Μαζί με τον αδελφό του πήγε στην Κωνσταντινούπολή να εργαστούν. Ο αδελφός του εκεί παντρεύτηκε και ο ίδιος αρραβωνιάσθηκε, δίχως τη γνώμη του αδελφού του. Γι’ αυτό θύμωσε πολύ και τον έδιωξε από το σπίτι. Πηγαίνοντας τότε σε ένα πελάτη τους, που τους χρωστούσε χρήματα, συναντήθηκε με την κόρη του, που από προηγούμενες επισκέψεις τον είχε ερωτευτεί. Τον έβαλε στο σπίτι να περιμένει τον πατέρα της, γιατί έλειπε και η ίδια σύντομα εκδήλωσε τον πόθο και το πάθος της, λέγοντάς του: «Ή θα γίνεις Τούρκος ή θα σου κόψουν το κεφάλι». Απορημένος και φοβισμένος συμφώνησε και έμεινε εκεί επί ένα δίμηνο. Σύντομα μετανόησε και με πολλά δάκρυα σκεπτόταν τον τρόπο να διαφύγει. Την περίοδο του ραμαζανίου βρήκε ως πιο κατάλληλη για την αποχώρησή του. Πήγε στο σπίτι ενός γνώριμού του χριστιανού. Πήγε σε ιερέα κι εξομολογήθηκε, συγχωρέθηκε με τον αδελφό του, έγραψε σχετικά στους γονείς του. Με νηστεία και προσευχή προετοιμάστηκε για το μαρτύριο για να εξαλείψει το μεγάλο αμάρτημα της αρνησιθρησκίας του. Παρουσιάστηκε από μόνος του στον κριτή και ομολόγησε απτόητα την χριστιανική του πίστη. Φυλακίσεις και βασανιστήρια δεν τον δείλιασαν καθόλου. Οι Χιώτες της Πόλης έκαναν έρανο για να πληρώσουν για την αποφυλάκισή του. Εκείνος στενοχωρήθηκε γι’ αυτό και είπε να μοιράσουν τα συγκεντρωθέντα χρήματα στις εκκλησίες για δεήσεις υπέρ αυτού. Με αξιοθαύμαστο θάρρος και προσευχόμενος αποκεφαλίστηκε στις 29/1/1802, μόλις 22 ετών. Οι χριστιανοί κατάφεραν να πάρουν το τίμιο λείψανό του και να το θάψουν στο μοναστήρι της Μεταμορφώσεως στο νησί Πρώτη της Προποντίδος, όπου τέλεσε πολλά θαύματα.

ΔΩΡΟΘΕΟΣ ΠΡΩΙΟΣ

Γεννήθηκε στη Χίο, όπου έμαθε τα πρώτα γράμματα. Κατόπιν σπούδασε στην Πατμιάδα και σε διάφορα μέρη της Ευρώπης. Συνδέθηκε δια φιλίας με τον Αδαμάντιο Κοραή. Επέστρεψε στο νησί του ως καθηγητής και στη συνέχεια στην Κωνσταντινούπολη. Το 1805 χειροτονήθηκε μητροπολίτης της Φιλαδέλφειας. Το 1811 γράφτηκε αδελφός της Νέας Μονής Χίου. Το 1813 εξελέγη μητροπολίτης Ανδιανουπόλεως. Παντού ανάπτυξε πλούσια δράση. Μαζί με άλλους ιερείς απαγχονίστηκε στο Μέγα Ρέμα Κωνσταντινούπολης για την πίστη του στις 3/6/1821. Ο Δωρόθεος Πρώιος είναι μάρτυρας της Εκκλησίας και μεγάλος διδάσκαλος του Γένους. Θεωρείται ως ένας από τους συντελεστές της εκπαιδευτικής αναγέννησης του νεότερου Ελληνισμού. Εισήγαγε τα μαθηματικά στα σχολειά. Αγάπησε τη μελέτη, τη μάθηση, τη διδασκαλία, τους μαθητές, τους πιστούς του.

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ο ΠΙΤΥΑΝΟΣ

Γεννήθηκε στο Πιτυός της Β. Χίου το 1785. Όταν ήταν πολύ μικρός πέθανε η μητέρα του. Ο πατέρας τους ξαναπαντρεύτηκε. Από μικρός μπήκε στη βιοπάλη. Πήγε βοηθός στο εργαστήριο ενός ξυλογλύπτη. Μαζί πήγαν στα Ψαρά για την κατασκευή ενός τέμπλου. Μια μέρα κρυφά από τον μάστορα του με ένα καΐκι πήγε με φίλους του στην Καβάλα. Εκεί παίρνοντας κρυφά από κάπου καρπούζια τον συνέλαβαν και φοβούμενος την τιμωρία ενώπιον των Τούρκων αρνήθηκε την πίστη του. Επέστρεψε στο νησί του ντροπιασμένος για το σοβαρό του παράπτωμα. Όταν το είπε στον πατέρα του, τον πήγε εκείνος στον ιερέα του χωριού τους. Εκείνος τον συμβούλεψε τα πρέποντα και του είπε να απομακρυνθεί από το νησί προς το παρόν. Πήγε με τον πατέρα του στο Αϊβαλί και τον άφησε σε ένα χριστιανό να εργασθεί. Εκεί πρόκοψε και ήταν σε όλους αγαπητός. Σε ηλικία 22 ετών αρραβωνιάστηκε μια καλή κοπέλα. Ο αδελφός της όμως τον κατέδωσε στους Τούρκους ότι άφησε την πίστη τους. Παρότι τον ειδοποίησαν αγαπητοί φίλοι του εγκαίρως και μπορούσε να φύγει ή να κρυφτεί, δεν το έκανε. Στους δικαστές του δεν δυσκολεύτηκε καθόλου να πει: «Η χριστιανοσύνη δεν ξεκληρίζεται μηδέ με το σπαθί μηδέ με την κρεμάλα μήδε με τίποτα, γιατί είναι η γωνιακή πέτρα του κόσμου. Φυλακίσθηκε και υπέμεινε καρτερικά διάφορα μαρτύρια. Εξομολογήθηκε και μετέλαβε των αχράντων μυστηρίων κρυφά για τελευταία φορά στη φυλακή. Όλοι οι χριστιανοί προσεύχονταν αγρυπνώντας γι’ αυτόν. Αποκεφαλίστηκε στις 26/11/1807. Ήταν κι αυτός 22 ετών. Συχνά παρουσιαζόταν στα όνειρα της αρραβωνιαστικιάς του και την παρηγορούσε και την βοηθούσε.

ΜΑΡΤΥΡΗΣΑΝ ΣΤΗ ΧΙΟ

Οι παρακάτω πέρασαν από τη Χίο και τους αναφέρουμε ακόμη πιο συνοπτικά:

• Ο νεομάρτυρας Θεόφιλος από τη Ζάκυνθο ήταν ναυτόπουλο. Με ένα πλοίο έφτασε στη Χίο. Κατηγορήθηκε ότι αρνήθηκε το μωαμεθανισμό. Για την επιμονή του στην ορθόδοξη πίστη του μαρτύρησε στις 27/7/1635. Κάηκε ζωντανός στην ηλικία των 18 χρόνων.

• Ο νεομάρτυρας Νικήτας γεννήθηκε στη Νίσυρο, όπου μικρός μαζί με όλη του την οικογένεια αλλαξοπίστησαν. Μεγαλώνοντας έμαθε την περιπέτειά τους. Πήγε στο Άγιο Όρος και κατόπιν στη Χίο. Εδώ στη Νέα Μονή εξομολογήθηκε, χρίσθηκε και άρχισε μια υποδειγματική ζωή. Πήγε και στη σκήτη των Αγίων Πατέρων, για να ετοιμασθεί για το μαρτύριο, που ο πόθος του είχε ανάψει στη νεανική καρδιά του. Αποκεφαλίστηκε στις 21/6/1732. Ήταν μόλις 16 ετών. Ορισμένοι αναφέρουν ότι και ο νεομάρτυρας Αθανάσιος από τη Κίο της Βιθυνίας μαρτύρησε στις 24/7/1670 στη Χίο.

• Ο νεομάρτυρας Μάρκος από τη Σμύρνη μετά από τον γάμο του στη Χίο, την άρνηση της Ορθοδόξου πίστεώς του και τον περιπετειώδη βίο του σε διάφορα μέρη, μαρτύρησε κηρύττοντας άφοβα τον Χριστό Θεό μόνο αληθινό στις 5/6/1801.

• Ο νεομάρτυρας Αλέξανδρος από τη Θεσσαλονίκη αρνήθηκε νέος το Χριστό, έφτασε να γίνει δερβίσης, μετανόησε, ήρθε στη Χίο και προετοιμάστηκε για το μαρτύριο τόπου, που συνέβη στις 26/5/1794 στη Σμύρνη.

• Ο νεομάρτυρας Μανουήλ από τα Σφακιά της Κρήτηςαιχμαλωτίστηκε από του Τούρκος και εξισλαμίστηκε βίαια. Δραπέτευσε, πήγε στη Μύκονο, νυμφεύθηκε, από το γάμο του απόκτησε έξι παιδιά. Πληροφορήθηκε ότι η γυναίκα του τον απατά, πήρε τα παιδιά του και την άφησε. Ο αδελφός της όμως τον πρόδωσε στους Τούρκους ότι άλλαξε την πίστη τους. Τον έφεραν στη Χίο όπου μαρτύρησε στις 15/3/1792.

• Ο νεομάρτυρας Θεόδωρος ο Βυζάντιος παρασύρθηκε μικρός και εξισλαμίστηκε. Μετανόησε όμως ειλικρινά, ήλθε στη Χίο όπου προετοιμάστηκε για το μαρτύριο από τους όσιους Μακάριο το Νοταρά και Νικηφόρο τον εν Χίω. Κατέληξε στη Μυτιλήνη και μετά από πολλά μαρτύρια απαγχονίστηκε στις 17/2/1795, σε ηλικία 21 ετών.

• Ο νεομάρτυρας Ονούφριος από το Μεγάλο Τύρναβο Βουλγαρίας μικρός αρνήθηκε την πίστη του. Μετανοημένος πήγε στον Αγιον Όρος κι έγινε μοναχός. Εκεί προετοιμάσθηκε καλά για το ένδοξο μαρτύριό του, που συνέβη στη Χίο στις 4/1/1818. Ήταν 32 ετών.

• Ο νεομάρτυρας Πολύδωρος από τη Λευκωσία της Κύπρου ήταν εμπορευόμενος και γύρισε διάφορους τόπους. Κάποτε μέθυσε και δίχως να καταλάβει καλά καλά τι έκανε αλλαξοπίστησε. Μόλις ξεμέθυσε και συνήλθε μετανόησε αμέσως. Εξομολογήθηκε με καυτά δάκρυα και κατέληξε στη Χίο όπου μετά από πολλούς βασανισμούς τελείωσε το βίο του μαρτυρικά στις 3/9/1794.

• Ο νεομάρτυρας Αγγελής ήταν από το Άργος της Πελοποννήσου και είχε το επάγγελμα του ιατρού. Για άγνωστη αιτία αλλαξοπίστησε. Ήλθε στη Χίο και πήγαινε στις εκκλησίες και κατά το συναξάρι του έβρεχε με δάκρυα τις εικόνες. Τη μετάνοιά του ολοκλήρωσε, υπογράφοντάς την με το αίμα του. Μαρτύρησε στις 3/12/1813.

• Από την Τριφυλία της Πελοποννήσου ήταν ο άγιος νεομάρτυραςΔημήτριος, που μικρός πιέστηκε και εξισλαμίστηκε στην Τρίπολη. Μετανοημένος αληθινά προετοιμάστηκε για το μαρτύριό του στη Χίο από έμπειρους πνευματικούς πατέρες. Μαρτύρησε στις 14/4/1803.

• Οι νεομάρτυρες αδελφοί Σταμάτιος και Ιωάννης και ο συνοδός τους Νικόλαος από το νησί των Σπετσών του Σαρωνικού μαρτύρησαν στον τόπο των σφαγείων τη Χίου στις 3/2/1822.Ο Σταμάτιος ήταν 22 ετών και ο αδελφός του μόνο 18.

• Μαρτύρησαν λοιπόν σε αυτό το νησί 18 νεομάρτυρες. Οι περισσότεροι ήταν αρκετά νέοι στην ηλικία. Νομίζω ότι κάτι έχει να πει αυτούς στους νέους μας.

• Από ομιλία που πραγματοποιήθηκε σε μαθητές Λυκείου στις 24 Μαρτίου 2010, στη Νέα Μονή.

Σύνδεσμος Κληρικών Χίου