Ηλίας Χ. Φραγκόπουλος, Μοντέρνα εικονομαχία

Ηλία Χ. Φραγκοπούλου
Αντιπροέδρου του Δ.Σ. της ΠΕΘ

Στήν αρχή της σχολικής χρονιάς πού λήγει, είχα ακούσει ότι σέ μεγάλο σχολείο της Αθήνας, η διευθύντρια είχε ζητήσει από νεαρή δασκάλα νά αφαιρέσει από τήν αίθουσα διδασκαλίας της τάξης της τήν εικόνα του Xριστού, πού υπήρχε πάνω από τόν πίνακα. Η δασκάλα, πρός τιμήν της τό γράφω, αρνήθηκε. Φαντάζομαι ότι τήν έβγαλε η ίδια η διευθύντρια.
Από τήν προηγούμενη σχολική χρονιά σέ ένα επαρχιακό Λύκειο, ο διευθυντής έβγαλε, μέ δική του προσωπική απόφαση καί πρωτοβουλία, τίς εικόνες απ' όλες τίς αίθουσες του σχολείου πού διευθύνει, εφαρμόζοντας, mutatis mutandis, τήν αρχή «cujus regio ejus religio» της εποχής τών θρησκευτικών πολέμων της Δυτικής Eυρώπης. Nαί, αλλά η αρχή αυτή στοίχισε πάρα πολλά στούς Eυρωπαίους καί ιδιαίτερα στή Γερμανία του 16ου καί κυρίως του 17ου αιώνα.
Mιά μορφή πού παίρνει στήν σημερινή Ελλάδα ο πόλεμος της αθεΐας εναντίον της παρουσίας της ορθόδοξης πίστης στή ζωή του λαού μας είναι καί η προσπάθεια νά απομακρυνθεί η εικόνα του Xριστού από τίς αίθουσες διδασκαλίας τών σχολείων μας. Πέρα βεβαίως από τήν άρνηση καί παρεμπόδιση της πρωινής προσευχής, από τήν απαγόρευση της εξομολόγησης καί κατά συνέπεια της όποιας παρουσίας ιερέα στά σχολεία, πέρα από τή προσπάθεια της μεταβολής σέ προαιρετικό του μαθήματος τών θρησκευτικών, πέρα ακόμα καί από τή μεγάλη προσπάθεια πού γίνεται γιά τή μεταβολή του χαρακτήρα του μαθήματος από γνωστικό καί θεολογικό ορθόδοξο-ή όπως συνηθίζεται νά λέγεται «ομολογιακό»- σέ γνωστικό μέν αλλά θρησκειολογικό-πολιτιστικό-ιστορικό μάθημα ή πιό καλά σέ ένα μάθημα πού όριζε (μάλλον καθόριζε ) καί συνιστούσε σ' όλους τούς Eυρωπαίους η Σύσταση υπ' αριθμ. 1720/2005 του Συμβουλίου της Eυρώπης. Πέρα επίσης από τά όσα προσπαθούν νά πετύχουν εναντίον αυτής της πίστης τά αναλυτικά Προγράμματα (τά Δ.Ε.Π.Π.Σ.) του 2003 καί τά διδακτικά βιβλία πού συνακόλουθα δόθηκαν στά χέρια καί στό πνεύμα τών παιδιών μας.
Αναφέραμε πιό πάνω ότι όλα αυτά συνιστούν εκδηλώσεις του πολέμου κατά της χριστιανικής πίστης πού η αγωνιζόμενη αθεΐα έχει κηρύξει (παντοτινά βέβαια) καί τόν εντείνει σήμερα.
Θά βιαστεί ίσως ο «Συνήγορος του Πολίτη» ή η «Αρχή προστασίας προσωπικών δεδομένων» νά απαντήσει ότι μέ τήν στήριξη όλων ίσως τών παραπάνω, αλλά κυρίως μέ τή στήριξη της ακώλυτης απαλλαγής απ' τή θρησκευτική διδασκαλία, προφυλάσσει καί υπερασπίζεται τά δικαιώματα καί τίς ελευθερίες τών ετεροδόξων καί τών αλλοθρήσκων.
Όμως είναι ιδιαιτέρως φανερό ότι εκείνοι πού λιγότερο ενδιαφέρονται καί επιζητούν τήν απαλλαγή αυτή, πού τήν είχαν άλλωστε, είναι οι πιστοί άνθρωποι κάποιων άλλων δογμάτων ή καί άλλων θρησκειών. Ακόμη καί οι «Mάρτυρες του Ιεχωβά», πού καθόλου δέν ενοχλούνταν από τό καθεστώς τών συγκεκριμένων απαλλαγών πού ίσχυαν πρίν απ' τίς γνωστές καί χωρίς κανένα νόημα, θερινές εγκυκλίους του 2008, δέν θά τίς επιζητούσαν .
Εκείνοι πού πράγματι τίς επεδίωξαν (όχι μόνο τίς απολύτως ελεύθερες απαλλαγές από τό θρησκευτικό μάθημα αλλά καί) όλες τίς παραπάνω εχθρικές κατά της ορθόδοξης χριστιανικής πίστης ενέργειες, είναι οι αρνούμενοι τήν πίστη στό Θεό γενικώς, οι προερχόμενοι από πολιτικές καί φιλοσοφικές (τό τελευταίο αυτό επίθετο θά τό δείτε νά αναφέρεται πολύ συχνά σέ υπομνήματα, άρθρα καί διάφορα υποστηρικτικά τών απόψεών τους κείμενα) αντιλήψεις καί αποδοχές.
Γιά μένα είναι πολύ περίεργο ότι ενώ τίς σχετικές απόψεις της μαχόμενης αθεΐας, τίς διατυπώνουν καί τίς επιζητούν άνθρωποι καί στελέχη πολιτικών παρατάξεων πού αποκαλούνται ή θεωρούνται περισσότερο «ριζοσπαστικές» ή πάντως ανατρεπτικές τών παραδοσιακών απόψεων, όμως τίς νομοθετούν καί τίς εφαρμόζουν, όταν έχουν τήν πολιτική εξουσία, εκείνοι πού λέμε ότι ανήκουν σέ συντηρητικές πολιτικές παρατάξεις. ’ς μή γίνουμε σήμερα περισότερο συγκεκριμένοι.
Kαί άς επανέλθουμε στό θέμα τών εικόνων του Xριστού στίς σχολικές αίθουσες. Γνωρίζουμε όλοι βεβαίως ότι η εικόνα του Χριστού δέν βρίσκεται μόνο στίς σχολικές αίθουσες.
Αλλά καί στίς αίθουσες δικαστηρίων καί σέ γραφεία δημοσίων υπηρεσιών. Είναι η έκφραση του πνεύματος του λαού μας πού ζούσε, ζεί καί θέλει νά ζεί, τήν ιδιωτική αλλά καί τή δημόσια ζωή του μέσα στήν αίσθηση της παρουσίας του Θεού.
Αλλά καί της υπόμνησης της αγάπης του, πού δίνει νόημα καί ειρήνη στή ζωή μας. ’λλωστε η εικόνα του Χριστού στούς χώρους ανάπτυξης κοινωνικών δραστηριοτήτων είναι κυρίως τό σύμβολο κάποιων ιδεών, κάποιων αρχών πού αξίζει νά είναι παρούσες στή ζωή όλων μας.
Νά βοηθούν στή διαμόρφωση μιάς πνευματικής ατμόσφαιρας, ενός «κλίματος» όπως λέμε, μέσα στό οποίο θά πρέπει πάντα νά ζούμε καί νά εκδηλώνουμε τίς ενέργειές μας. Καί βεβαίως στή σημερινή κοινωνική πραγματικότητα οφείλουμε νά παραδεχθούμε ότι η εικόνα λίγο γίνεται αντιληπτή από τούς πολλούς πού μπαίνουν στήν αίθουσα, όμως έρχονται στιγμές πού καί χρειάζεται καί επηρεάζει στάσεις καί εκδηλώσεις. Καί αυτό είναι κάτι πού είναι σημαντικό γιά τή ζωή όλων καί ιδίως τών νέων παιδιών.
Η ορθόδοξη παράδοση τών Ελλήνων αιώνες τώρα τονίζει τήν ανάγκη της αίσθησης της θείας παρουσίας. Απ' τόν Απόστολο Παύλο («κατενώπιον του Θεού εν Χριστώ λαλούμεν»... Β' Κορ. ιβ' 19), τόν Γρηγόριο τό Θεολόγο ( «τού Θεού μνημονευτέον μάλλον ή αναπνευστέον» ). Καί μέχρι τόν αγ. Κοσμά τόν Αιτωλό πού τήν εικόνα του Χριστού τήν θεωρεί βασικό παιδευτικό μέσο τών παιδιών ( Ζ' Διδαχή-Αυγουστίνου Καντιώτου, Κοσμάς ο Αιτωλός, σελ. 227).
Αυτή την παράδοση της Ορθοδοξίας η Ελληνική Εκπαίδευση τήν τηρεί, τήν ακολουθεί ήδη από τήν εποχή της πρώτης οργάνωσής της, από τόν Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια. « Η δημιουργία θρησκευτικού κλίματος στήν ατμόσφαιρα της σχολικής τάξης έχει τήν αφετηρία της στό εκπαιδευτικό έργο του πρώτου κυβερνήτη» γράφει ο Ιω. Τσάγκας (στό βιβλίο του η Ορθόδοξη Χριστιανική αγωγή στό εκπαιδευτικό έργο του Ιωάννη Καποδίστρια , Θεσσαλονίκη 2001, σελ. 188) καί συνεχίζει μέ παράθεμα από τόν Χρ. Λέφα στό οποίο αναφέρεται:« ’νωθεν της έδρας του δασκάλου, υψηλότερον τών πινάκων, ανοίγεται θυρίς, εν τη οποία τίθεται η εικών του Σωτήρος ημών, της Μεταμορφώσεως ή του Παντοκράτορος» (Χρ. Λέφα , Ιστορία της εκπαίδευσης, Αθήνα 1942, σελ. 141).
Καί γιά τήν πλέον πρόσφατη εποχή θά θυμίσουμε ότι ο Υπουγός Παιδείας Αντώνης Τρίτσης, τό 1987 μέ εγκύκλιό του (υπ' αριθμ. 1031α/16-2-1987) έστειλε σ' όλα τά σχολεία τρείς διαφορετικούς τύπους της βυζαντινής εικόνας του Χριστού Παντοκράτορος, σέ εκτύπωση του ΟΕΔΒ, μέ τήν εντολή νά επιλέξουν, νά τήν τοποθετήσουν σέ πλαίσιο καί νά τήν αναρτήσουν σ' όλες τίς αίθουσες διδασκαλίας.
Η παράδοση της Ελληνικής Εκπαίδευσης είναι αυτή. Καί οι Έλληνες τήν ακολουθούμε πιστά. Άν ψάχνοντας κάποιοι μπορεί νά ανακαλύψουν κενά στή νομική της έκφραση, δέν έχουν παρά νά ζητήσουν απ' τήν Πολιτεία, νά τήν νομοθετήσει. Άλλωστε στή νομική επιστήμη υπάρχει καί τό εθιμικό δίκαιο, παράλληλα μέ τό θετικό δίκαιο τών κειμένων νόμων, καί μάλιστα, άν θυμάμαι καλά, τό έθιμο υπέρκειται του νόμου.
Άς μή διστάζουμε λοιπόν στήν κατοχύρωση της θέσης της εικόνας του Χριστού Παντοκράτορος στίς αίθουσες διδασκαλίας τών σχολείων μας ( καί όχι μόνο). Άς μήν αφήσουμε νά δημιουργηθούν καί εδώ καταστάσεις όπως εκείνες πού πρίν από κάποιο χρόνο αντιμετώπισαν η Ιταλία καί η Γερμανία.
Τό Υπουργείο Εθνικής Παιδείας καί Θρησκευμάτων, πού αρκετά μάς έδωσε δείγματα αρνητικών γιά τήν στήριξη της χριστιανικής πίστης ενεργειών, είναι καιρός νά μάς δώσει καί κάποια θετικά. Εμείς ελπίζουμε. Καί περιμένουμε.
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΕΥΧΟΣ 2 – 2009