«…θεοπρεπῶς ἐδογμάτισας…» Μέγας Βασίλειος

 

«…θεοπρεπῶς ἐδογμάτισας…» Μέγας Βασίλειος

ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΜΗΝΑ

Ὁ Θεός ἔδωσε στούς Ἁγίους Του, τήν μακαριότητα μέ τόν λόγο τῆς Σοφίας Του καί τῆς γνώσεως. Αὐτό τό ἔκανε ἀφ’ ἑνός μέν γιά νά δοῦμε, μέ τήν πνευματική γνώση, τούς ἀπόκρυφους θησαυρούς τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν πού μᾶς χάρισε διά τῆς θείας Ἐνανθρωπήσεως, ἀφ’ ἑτέρου δέ γιά νά γνωστοποιήσουμε στούς πλησίον μας, μέ τόν λόγο τῆς Σοφίας Του, τόν πλοῦτο τῆς ἀγαθότητός Του, ἤτοι τά ἀγαθά τῆς αἰωνίου ζωῆς τά ὁποῖα ἑτοίμασε νά ἀπολαύσουν Ἐκεῖνοι πού Τόν ἀγαποῦν ἀπό καταβολῆς κόσμου. Ὅλη ἡ Ἀλήθεια ἐνσαρκώθηκε, ἐνηνθρώπησε.

Τό κεφαλαιῶδες χαρμόσυνο μήνυμα πού κομίζει ὁ Θεάνθρωπος Χριστός εἶναι τό ἑξῆς: «Τό νά εἶσαι ἄνθρωπος δέν σημαίνει τίποτε ἄλλο, ἀπό τό νά εἶσαι ἡ ἐνσάρκωση τῆς ἀληθείας κατά Χάριν». Ὁ Μέγας Βασίλειος, σεβαστή γερόντισσα, πού ἑορτάζουμε καί τιμοῦμε, εἶναι ὁ ἀκραιφνής δογματικός θεολόγος. Ἡ διδασκαλία του εἶναι ἀποκάλυψις τοῦ Θεοῦ στούς ἀνθρώπους. Ἔτρεχαν ὅλοι στόν Μέγα Βασίλειο νά τόν ἀκούσουν, γιά νά διασφαλίσουν τήν ἀλήθεια. Ἐξῆλθεν ὁ λόγος του εἰς πᾶσαν τήν γῆν, ὡς Γνήσιος ἑπόμενος τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων. Ὅπως οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι, ἐδογμάτισαν θεοπρεπῶς καί ἦταν τό στόμα καί ἡ γλῶσσα τοῦ Χριστοῦ στά Ἔθνη· τοιουτοτρόπως καί ὁ Μέγας Βασίλειος θεοπρεπῶς ἐδογμάτισε καί ἀπεδείχθη ὅτι ἐκήρυττε καί αὐτός θεοπρεπῶς, δηλαδή ὅπως ὁ Χριστός καί οἱ Ἀπόστολοι, τό μυστήριον τῆς Ἁγίας Τριάδος.

Τόνιζε ὅτι ἡ ἐν Χριστῷ ἀλήθεια δέν μπορεῖ νά παγιδευτεῖ ἀπό καμιά φιλοσοφία, ἡ ὁποία στηρίζεται σέ «παραδόσεις» ἀνθρώπων. Ἡ φιλοσοφία ὀφείλει νά εἶναι θεραπαινίς τῆς Θεολογίας. Ἡ διδασκαλία τοῦ Μ. Βασιλείου, Τριαδιολογία, Χριστολογία, Πνευματολογία, Ἐκκλησιολογία, Ἐσχατολογία, εἶναι ἀκριβῶς αὐτή πού κήρυξε ὁ Μεγάλης Βουλῆς Ἄγγελος, τήν ὁποίαν παρέδωσε- παρέλαβαν, βίωσαν καί ἐδίδαξαν οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι. Ὁ Μέγας Βασίλειος, ἑπόμενος τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ καί τῶν Ἀποστόλων, ἀναδεικνύεται ὁ κορυφαῖος ἑρμηνευτής τῆς ἀληθείας τῆς πίστεως μας· ὁ ὀρθόδοξος ἔμπειρος ποιμένας πού κρατεῖ καί μεταδίδει ζωντανό τό Φῶς τῆς Ἁγίας Τριάδος, γιά ὅσους θέλουν νά δοῦν. Κάθε τί πού εἶναι παράλογον τό ἀπέρριπτε, τό πολεμοῦσε· κυρίως τίς αἱρέσεις, τήν εἰδωλολατρία, τήν ἀδικία. Συνεπῶς, ἀδελφοί μου, εἴμαστε συνεχιστές τῶν Πατέρων μας καί τῆς Παραδόσεως τῆς ἁγίας Ὀρθοδοξίας μας, ἀκέραιοι κατά πάντα καί διά πάντα. Τονίζει ὁ Μέγας Βασίλειος, ὁ Θεός εἶναι ὁ Ἴδιος μέσα στόν ἑαυτό Του καί οἱ τρεῖς θεῖες Ὑποστάσεις συνέχονται μεταξύ τους καί περιχωροῦνται ἡ μία μέσα στήν ἄλλη φυσικά, ὁλικά, αἰώνια καί ἀδιάσπαστα καί συγχρόνως χωρίς νά συμφύρονται ἤ νά συγχέονται, ἔτσι ὥστε νά εἶναι μία καί ἡ Ἐνέργειά τους.        

Ὁ Τριαδικός Θεός, ὑπερηνωμένος κατά τήν οὐσία, διακρίνεται ἀδιαιρέτως κατά τίς τρεῖς θεῖες ὑποστάσεις. Ὁ Πατήρ ἀγέννητος, ὁ Υἱός γεννητός ἐκ Πατρός ἀϊδίως, ἀχρόνως, τό Πνεῦμα τό Ἅγιον ἐκπορευτόν ἐκ τοῦ Πατρός μόνου, ἀϊδίως καί ἀχρόνως. Κάθε πρόσωπο φέρει τό ἴδιον Ὑποστατικόν ἰδίωμα, πού εἶναι ἀκοινώνητον τοῖς ἄλλοις προσώποις.

Κανένα ἀπό αὐτά τά δύο, δηλαδή ἡ οὐσία ἤ οἱ ὑποστάσεις δέν μετέχονται σέ κανένα κτῖσμα. Ἡ κοινή ὅμως ἐνέργεια καί δύναμη τῆς τρισυποστάτου φύσεως, μερίζεται κατά διαφόρους τρόπους ἀνάλογα μέ τούς μετέχοντας καί γι’ αὐτό γίνεται χωρητή σέ ὅσους ἔχουν τήν Χάριν. «Γιατί τό Ἅγιον Πνεῦμα» -γιά νά χρησιμοποιήσουμε τά λόγια τοῦ Μ. Βασιλείου- «δέν μετέχεται στόν ἴδιο βαθμό ἀπό τούς ἀξίους, ἀλλά διαιρεῖ τήν ἐνέργειά του, ἀνάλογα μέ τήν πίστη τους καί εἶναι ἁπλό κατά τήν οὐσία, ποικίλο ὅμως κατά τίς δυνάμεις».

Λέγοντας λοιπόν ὁ Μ.Βασίλειος ὅτι ὁ Θεός γνωρίζεται ἀπό τά δημιουργήματα, ἐπισημαίνει ὅτι «τά ποιήματα εἶναι ἐνδεικτικά τῆς δυνάμεως καί σοφίας καί τέχνης, ἀλλά ὄχι τῆς οὐσίας Αὐτοῦ»[1]. Ὤστε τονίζει ἐκεῖ ὅτι ὁ Θεός γνωρίζεται κατά τήν δύναμιν - ἐνέργεια, ὄχι κατά τήν οὐσία. Ὅλη ἡ κτίση εἶναι  ἕνα ἔργο τῶν τριῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος. Καί μέσα ἀπό τήν κτίση ἔχουμε μυηθεῖ ἀπό τούς Πατέρες νά νοοῦμε ὅτι εἶναι μία καί αὐτή ἡ θεία ἐνέργεια τῶν τριῶν προσκυνητῶν προσώπων καί ὄχι ξεχωριστή γιά τόν καθένα καί ἁπλῶς ὅμοια τοῦ ἑνός μέ τοῦ ἄλλου. Ὁ Πατέρας καί ὁ Υἱός καί τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ὁ ἕνας μέσα στόν ἄλλο… καί γνωρίζουμε ἀπ’αὐτό ὅτι μία εἶναι ἀκριβῶς ἡ κίνηση καί ἡ ἐνέργειά τους.

Ὁ Θεός ἔγινε ἄνθρωπος καί παρέμεινε παντοτινά Θεάνθρωπος. Ἡ ἀνθρωπίνη φύσις, ἔννους, δηλαδή μέ ψυχή ξέχωρη τῆς Θεότητος, ἐνυποστασιάσθη στήν δεύτερη ὑπόσταση τῆς Ἁγίας Τριάδος, τοῦ Θεοῦ Λόγου. Ὁ Χριστός εἶναι «ὡς δημιουργός καί ποιητής ἡ κεφαλή καί τῶν Ἀγγέλων καί τῶν ἀνθρώπων. Ὁλόκληρο τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας καί ἡ Ἐκκλησία, εἶναι ἐκ τοῦ Χριστοῦ…»[2]. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι ἡ κεφαλή ὅλης τῆς Ἐκκλησίας καί ἡ Ἐκκλησία, εἶναι τό σῶμα Του.

Συνεπῶς ὁλόκληρο τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας ἔχει τό δικό του εἶναι καί τό εὖ εἶναι. Ὅποιος ἐκπίπτει ἀπό Ἐκεῖνον, ἀμέσως χάνεται. «Εὐλογητός Κύριος ὅτι ἐπεσκέψατο τόν λαόν Αὑτοῦ». Εὐλογητός ὁ Θεός πού  «ἀπέστειλεν λύτρωσιν τῷ λαῷ Αὐτοῦ».

 Δόξα τῷ ἐν Τριάδι Θεῷ πού «ἐπεφάνη ἡ Χάρις εἰς ἡμᾶς». Δόξα τῷ Χριστῷ Ἰησοῦ πού μᾶς δώρισε τόν Μέγα Βασίλειο, πού κήρυξε στόν κόσμο: «οἱ ἐνέργειες ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβαίνουσιν». Καί ἔχουμε στήν Ἐκκλησία, τήν σωτηριώδη διδασκαλία τῆς -θεοπρεποῦς ὁμολογίας ὑπόθεσις-  διακρίσεως οὐσίας καί ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ.

Αὐτῷ ἡ Δόξα καί τό Κράτος εἰς τούς αἰῶνας. Ἀμήν.

---

[1](PG29, 648A)

[2](Κολασ. 2, 8)