Η μορφή του τέρατος

Ο ηθοποιός Σερβετάλης αποχώρησε από τη θεατρική παράσταση «Ρινόκερος» του Ιονέσκο λόγω των νέων μέτρων που αποκλείουν ανεμβολίαστους και από το θέατρο. Πολλοί οι επικριτές, αλλά ακόμη περισσότεροι οι υποστηρικτές του. Πολλοί είδαν απλά έναν ηθοποιό να φεύγει από μία παράσταση. Καθώς δεν γνώριζαν το έργο, δεν μπορούσαν να κάνουν τη σύνδεση με την πράξη του Σερβετάλη.

Από τη Δρ. Ελένη Παπαδοπούλου*

Στον «Ρινόκερο» ο Ιονέσκο δείχνει πώς μία κοινωνία ανθρώπων μετατρέπεται σε παχύδερμα. Στην αρχή οι πρώτοι ρινόκεροι σοκάρουν, στη συνέχεια γίνονται περισσότεροι και παύουν να ενοχλούν, μέχρι που στο τέλος όλοι οι φίλοι του ήρωα, όλος ο κόσμος του γίνεται ρινόκερος. Ο ήρωας είναι ο μόνος άνθρωπος του έργου ο οποίος στο τέλος αναφωνεί «δεν θα συνθηκολογήσω».

Ο Ιονέσκο δείχνει ουσιαστικά πώς μία κοινωνία μετατρέπεται σιγά σιγά σε κτήνος. Ο,τι στην αρχή σοκάρει, γρήγορα γίνεται αποδεκτό από όλο και περισσότερους. Η επιλογή του παχύδερμου και άσχημου ρινόκερου ως ζώο που αντικαθιστά τον άνθρωπο δεν είναι τυχαία.

Ο Σερβετάλης ενσαρκώνει αυτόν τον ήρωα.

Ο Σερβετάλης κάνει πράξη ζωής το μήνυμα που θέλει να περάσει το έργο.

Και βγαίνουν οι ρινόκεροι να τον κατηγορήσουν που δεν έγινε ρινόκερος και αυτός. Μα, αγαπητοί, δεν θα μπορούσε πια να παίξει στο έργο. Στο έργο ο ήρωας παραμένει άνθρωπος. Δεν γίνεται παχύδερμο. Ο μόνος τρόπος για να παραμείνει άνθρωπος ήταν να αποχωρήσει. Αν παρέμενε στο έργο, ουσιαστικά είχε συνθηκολογήσει με τον διαχωρισμό των ανθρώπων σε καλούς εμβολιασμένους και κακούς ανεμβολίαστους, στο διχαστικό δηλαδή αφήγημα που διαλύει την ελληνική -και όχι μόνο- κοινωνία. Είναι σαν να παίζεις τον αντιστασιακό που πολεμά τον φασισμό και την ίδια στιγμή να τρως και να πίνεις με το καθεστώς. Απλά δεν γίνεται.

Η μορφή του τέρατος είναι αποκρουστική. Οταν όμως το πρόσωπο του τέρατος πάψει να μας τρομάζει, τότε πρέπει να φοβόμαστε, γιατί αυτό σημαίνει ότι έχουμε αρχίσει να του μοιάζουμε» είχε πει και ο Χατζιδάκις. Ηταν λογικό λοιπόν ο ηθοποιός να ξεσηκώσει πόλεμο εναντίον του, γιατί με την τόλμη του έδωσε στους επικριτές του τον καθρέφτη να δουν τον ρινόκερο που έκρυβαν μέσα τους.

Ο Σερβετάλης με τη μετρημένη αντίδρασή του, τη λιτότητα των λόγων του και τη σεμνότητά του έδειξε ότι ηθοποιός σημαίνει φως, ότι ποιεί ήθος. Πώς να του το συγχωρέσουν πολλοί λοιπόν, όταν έχουν συμβιβαστεί με τα σκοτάδια μέσα στα οποία ζούμε και το ίδιο το τέρας δεν τους τρομάζει πια, γιατί απλά του μοιάζουν;

Διδάκτωρ Διδακτικής Γλωσσών και Πολιτισμών, Πανεπιστημίου Paris III – Sorbonne Nouvelle

newsbreak,26-11-2021 

Δείτε και -Άρης Σερβετάλης: Είμαστε μία κοινωνία προσώπων, όχι αγέλη που διαχωρίζεται σε εμβολιασμένους και μη.