Η Μεγάλη Ιδέα ενός μικρού λαού (Αποσπάσματα από ένα κείμενο αυτογνωσίας για τα διακόσια χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση)

ΑΡΧΙΜ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΓΟΝΤΙΚΑΚΗ

Η Μεγάλη Ιδέα ενός μικρού λαού

(Αποσπάσματα από ένα κείμενο αυτογνωσίας για τα διακόσια χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση)

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΔΥΟ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ στην ανθρώπινη ιστορία: Οι πρώτοι είναι «οι δοκούντες άρχειν των εθνών» που θέλουν να επικρατήσουν και να υποτάξουν τους άλλους. Και αυτοί που θέλουν να γίνει το θέλημα του Ενός.

Οι πρώτοι σταδιοδρομούν πρόσκαιρα και βασανίζουν τον κόσμο. Οι δεύτεροι αναδεικνύονται σε «κλέος αέναον θνητών». Ανατέλλει μέσα τους μια αίγλη που δεν δύει αλλά φωτίζει και οδηγεί τους ανθρώπους.

Οι Έλληνες είναι μικρός λαός με μεγάλες απαιτήσεις. Ο Δημόκριτος ζητά να βρη τη μία αιτιολογία της ζωής και όχι την των Περσών βασιλεία….

Ο Ηράκλειτος ζητά τον τρόπο της του παντός διοικήσεως…Είναι ένα φαινόμενο στην παγκόσμια ιστορία…Περνούν χιλιετίες και η παρουσία του ταράζει ζωηφόρως την οικουμένη…Όλοι, και οι μεταξύ τους αντίθετοι, τον θεωρούν πνευματικό τους πατέρα και θεμελιωτή της θεωρίας των…

Οι Έλληνες μπαίνουν στον στίβο της ιστορίας με γενάρχες τους άριστους που θυσιάζουν τα πάντα για τον Ένα….Ο,τι καλό παίρνουν από τους άλλους, το καλλιεργούν περισσότερο απ’ ό,τι εκείνοι που το είχαν. Γίνεται γι’ αυτούς φιλοσοφία η μελέτη θανάτου, και φιλοκαλία να δώσουν μορφή στο άμορφο, να πετύχουν το άγαλμα, την αγαλλίαση του κάλους και της ζωής Απορρίπτουν την ύβρι ως πυρκαγιά και την οίηση ως επιληψία. Αποκτούν την υγεία με την αναζήτησι του μέτρου. Μπαίνουν στον δρόμο της ελευθερίας με την υπακοή στον κοινό και θείο Λόγο. Τους αποκαλύπτεται ο τρόπος της του παντός διοικήσεως σε όλα τα επίπεδα. Είναι εραστές της σοφίας και του κάλλους, όχι σφετεριστές των θείων δωρεών…

Οι βάρβαροι είναι κλεισμένοι στα στενά όρια του φθαρτού γιατί τους λένε ψέματα οι αισθήσεις… Αντίθετα, μια μυστική φλέβα διατρέχει την ιστορία και διατρέφει την οικουμένη με ακαταίσχυντη ελπίδα που φτάνει στην κατάργησι του θανάτου. Ξεκινά από την αίτηση να γίνεται το θέλημα του Ενός. Και καταλήγει στην κλήσι των πάντων στην πανήγυρι της ζωής.

***

Υποτάσσονται οι Ελληνες στους Ρωμαίους. Και νικούν οι ηττημένοι τους κατακτητές, όχι με τη δύναμη των όπλων (χαμένη υπόθεσι), αλλά με τη χάρι του Πνεύματος που ομορφαίνει τη ζωή και καθιστά όλους νικητές…

Οι Ελληνες στήνουν βωμό στον άγνωστο Θεό. Και φτάνουν στην θεία Λειτουργία όπου λατρεύουν τον Θεό που είναι «ανέκφραστος, απερινόητος, αόρατος, ακατάληπτος». Μπαίνουν στην ευρυχωροτέρα των ουρανών Εκκλησία όπου τα φοβερά τελεσιουργείται.    

Όταν μεταφέρεται η πρωτεύουσα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από τη Δύση στην Ανατολή, όλα ακολουθούν τη γνωστή εξέλιξι.

Επικρατεί φυσιολογικά η ελληνική γλώσσα, το πνεύμα και η αναζήτησι. Το πρωτείο δίνεται στη μία ζύμη που ζυμοί όλο το φύραμα. Προχωρούμε προς το πλήρωμα της ζωής και της ελευθερίας. Όλα προσλαμβάνονται και μεταμορφώνονται.

Από τον κοινό και θείο Λόγο του Ηρακλείτου προχωρούμε στον σεσαρκωμένον Θεόν Λόγον της Εκκλησίας.

Από τη φιλοσοφία ως μελέτη θανάτου προχωρούμε στη λειτουργική θεολογία ως κατάργησι του θανάτου και δύναμι ζωής.

Από την αρχαία τραγωδία ως θεατρική παράστασι προχωρούμε στη θεία μυσταγωγία ως θεολογική ιερουργία.

Από τη μέθη και τη μανία των αρχαίων οργίων φτάνουμε στη νηφάλια μέθη και σώφρονα  μανία των ιερών μυστηρίων. Όλα μεταμορφώνονται καθαιρόμενα.

***

Οι σχέσεις Τουρκίας και Ελλάδος είναι άλλης φύσεως, εντάσεως και διαρκείας. Ξεπερνούν τα συνηθισμένα και ευκόλως θεραπευόμενα. Εδώ συγκρούονται δύο ξένοι κόσμοι διαφορετικών αντιλήψεων για το νόημα και την αξία της ζωής.

Η ελληνική χριστιανική Αυτοκρατορία, που ονομάστηκε Βυζαντινή, δεν αξίζει για τα χίλια χρόνια που έζησε και για την οικουμένη που περιέλαβε αλλά για το ένα τέκνο που εγέννησε. Και αυτό είναι η λειτουργική θεολογία ως αυτοκρατορία της αγάπης που ουδέποτε εκπίπτει. Αυτή είναι η προσφορά της προς την ανθρωπότητα. Η θεία Λειτουργία προσφέρεται υπέρ της οικουμένης. Σαρκούται ο Θεός Λόγος. Συστέλλεται στο ελάχιστο. Και διαστέλλει στο απεριόριστο τον άνθρωπο….

Σ’ αυτόν τον τόπο διαρκώς κάτι ιερουργείται. Δίνεται μια μαρτυρία που ξεπερνά την ιστορία…Κάτι συμβαίνει που δεν ρυθμίζεται από ανθρώπινες επεμβάσεις…

Οι Ελληνες θεωρούσαν ομφαλό της γης τους Δελφούς. Και αυτόν τον ομφαλό τον μετέφεραν στον χώρο της Αγια-Σοφιάς.

Αυτό τον τόπο τον λεηλάτησαν σταυροφορίες της Δύσεως και της Ανατολής…

Αγεται από τον Αννα στον Καϊάφα κρινόμενος και κρίνων την οικουμένη. Ψευδή πορφύρα περιβάλλεται ο αναβαλλόμενος το φως ως ιμάτιον.

Ως τζαμί ή μουσείο εμφανίζεται η Αγια-Σοφιά. Και δι’ όλων των αλλαγών φανερώνεται αενάως αυτό που είναι.

Μπαίνοντας μέσα στην Αγια-Σοφιά βγαίνεις στο ύπαιθρο της ελευθερίας που είναι το σπίτι σου… Διερωτάσαι πού στηρίζεται αυτή η μοναδική οικοδομή. Ποια βαθύριζη παράδοσι βλάστησε αυτό το αμάραντο άνθος…

Υπάρχουν ευκτήριοι οίκοι που ξεπερνούν σε μέγεθος την Αγι-Σοφιά. Αλλά δεν περιγράφεται το απερίγραπτο. Ούτε αξιολογείται με διαστάσεις μετρούμενες το θαύμα.

***

Τελικά η μεγάλη ιδέα του Γένους μας είναι η μεγάλη ιδέα του ανθρωπίνου γένους. Δεν είναι η κατάληψι ενός γεωγραφικού τόπου αλλά η ανάληψι σε μια λειτουργική ελευθερία.

Σκοπός είναι να σωθεί ο άνθρωπος. Να νικήσουν όλοι. Nα μη μείνει κανείς νεκρός επί μνήματος. Nα φωτισθούν τα σύμπαντα. Nα βασιλεύση η ζωή. Να δέχεται ο άνθρωπος μια στιγμή την αιωνιότητα, και με ένα άγιο Mαργαρίτη όλο τον Παράδεισο, εις Πνεύματος Aγίου κοινωνίαν, εις βασιλείας ουρανών κληρονομίαν. Aυτό δεν το πετυχαίνει άνθρωπος αλλά το δωρίζει ο Θεάνθρωπος που τα πάντα υπομένει για να σώσει όλους.