Η αξία της Πατερικής Παιδείας

Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΠΑΤΕΡΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Ὁ καθηγητής Βέρροιος στὸν πρόλογο του ὡς μεταφραστής τῆς «Παιδείας» τοῦ Jaeger * ἀφοῦ έπαινέσει τὸν Γερμανὸ σοφὸ ἀναφέρεται στὴν ἀξία τῆς Πατερικής Παιδείας γιὰ ὅλες τὶς βαθμίδες ἐκπαίδευσης στὴν χώρα μας. Τὸ κείμενο ὑπογράφεται τὸν Μάρτιο τοῦ 1974.

            «Καὶ μετ’ ὀλίγον χρόνον ἐπέπρωτο εἰς τὰς ἡμέρας μας νὰ ἴδωμεν τὴν ἀποκαρδιωτικὴν παλινῳδίαν τῆς ἀναστολῆς τῆς διδασκαλίας τῶν Πατέρων τῆς ἐκκλησίας. Διότι ἡ θεσπισθεῖσα διδασκαλία ὡριαία διδασκαλία τῶν πατερικῶν κειμένων εἰς ὅλας τὰς τάξεις τοῦ Γυμνασίου ἀποτελεῖ ὄντως μίαν ἀπὸ τὰς ἀξιολογωτέρας ἐνεργείας τοῦ ὑπουργείου Παιδείας∙ ὑπῆρξε δὲ ἡ ἐγκαταλειφθεῖσα διδασκαλία τῶν Πατερικῶν κειμένων θανάσιμος ὑπηρεσία πρὸς τὸ ἔθνος.

            Τα Πατερικὰ κείμενα ἀναφέρονται εἰς ὅλα τὰ εἰδη τοῦ γραπτοῦ λόγου. Πληροφορεῖται ὁ μαθητὴς τὴν συνέχειαν καὶ ἐξέλιξιν τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης καὶ σκέψεως. Καλύπτεται τὸ κενὸν εἰς τὴν Ἑλληνικὴν Γραμματείαν μὲ τὴν ἱστορικὴν συνέχειαν ἀπαραμίλλων  ἔργων τοῦ Χριστιανικοῦ πνεύματος . Οὕτω χειραγωγεῖται κατὰ ἕνα φυσικὸν καὶ ἥρεμον τρόπον μέχρι τῶν μετὰ τὴν ἅλωσιν χρόνων. Κατατοπίζεται περισσότερον εἰς τὰ λαμπρά πνευματικὰ ἐπιτεύγματα τοῦ μεσαιωνικοῦ ἑλληνισμοῦ, θαυμάζει τὰ μετὰ λεπτότητος καὶ ἁρμονίας σοφὰ νοήματα τῶν Πατέρων καὶ κατανοεῖ πληρέστερον τὴν τεραστίαν συμβολὴν τοῦ Χριστιανισμοῦ εἰς τὴ θεμελίωσιν τοῦ Ἑλληνοχριστιανιοῦ πολιτισμοῦ.

            Κατὰ  τὸν Jaeger «μικρὰ προσοχὴ ἐδόθη εἰς τὸ γεγονὸς ὅτι κατὰ τὸν 4^ον   μ.Χ αἰῶνα ἔχομεν τὴν περίοδον τῶν μεγάλων πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, μίαν περίοδον ἀληθοῦς ἀναγεννήσεως, ἡ ὁποία προσέφερεν εἰς τὴν Ἑλληνορωμαϊκὴν φιλολογίαν τινὰς τῶν μεγίστων αυτῆς μορφῶν, αἱ ὁποῖαι ἤσκησαν σταθερὰν ἐπιρροὴν ἐπὶ τῆς ἱστορίας καὶ φιλολογίας τῶν νεωτέρων αἰώνων μέχρις ἡμῶν. Ἡ Ἑλληνικὴ Ἀνατολὴ διὰ τῶν ἐκ Καππαδοκίας Πατέρων παρήγαγεν μίαν νέαν culture. »

            Ἄν ἡ κλασσικὴ παιδεία ἀποτελεῖ ἐθνικὴν ὑποχρέωσιν, ἡ σπουδὴ τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας ἀποτελεῖ ἐθνικὴν ἀνάγκην, παρέχουσα ζωὴν καὶ πνοὴν εἰς τὸ Ἔθνος∙ ἀποτελεῖ δὲ αὐτόχρημα ἔγκλημα κατὰ τῆς ὑποστάσεως τοῦ ἔθνους ἡ ἀπάλειψις ἐκ τοῦ προγράμματος τοῦ Γυμνασίου τῆς διδασκαλίας τῶν Πατερικῶν κειμένων. Ἡ μεταστροφὴ τῆς ψυχῆς διὰ τῶν Πατερικῶν κειμένων γίνεται ἀβιάστως, διότι τὰ Πατερικὰ συγγράμματα ὁμιλοῦν εἰς τὰ κατάβαθα τῆς ψυχῆς μας ὡς ζῶσα θρησκεία, ὄχι μόνοςν εἰς τοὺς πιστεύοντας εἰς τὸν Σωτῆρα Κύριον, ἀλλὰ καὶ εἰς τοὺς ψυχροὺς καὶ ἀδιαφόρους ἀκόμη, εἰς τὰ βάθη τῶν ὁποίων κάτι ἀπομένει ἐκ τῆς προγονικῆς Πίστεως.

Ἡ Πατερικὴ Παιδεία εἶναι ἡ πραγματικὴ παιδεία τοῦ ἔθνους.»

Σὲ ἕνα ἄλλο βιβλίο τοῦ Jaeger** ο Κ. Γεωργούλης ἐξηγεῖ γιατὶ εἶναι τόσο δύσκολο να καθιερωθεῖ ἡ Πατερικὴ Παιδεία στὴν ἐκπαίδευση.

«Ὁ εἰς τὴν ὑπηρεσίαν σκοτεινῶν δυνάμεων δουλεύων ψευδοδιαφωτισμὸς  τῆς εἰς τὴν χώραν μας δημοκοπικῶς  φωνασκούσης ἰντελλιγκέντσιας ἔφτασε μέχρι τοῦ σημείου νὰ ἰσχυρισθεῖ ὅτι ἡ σύνδεσις τοῦ Ἑλληνικοῦ πνεύματος μὲ τὴν Χριστιανικὴν θρησκείαν δὲν ἀποτελεῖ πραγματικῶς δεδομένον ἱστορικὸν γεγονὸς, ἀλλ’ εἶναι τεχνητὸν πλάσμα καὶ ἐπινόημα τῆς ἀντιδραστικῆς νοοτροπίας τῶν «Σκοταδιστῶν». Ὁ Βέρνερ Γαῖγκερ λαμβάνει τὴν ρηθεῖσαν συνάφειαν μεταξὺ Ἑλληνικῆς Παιδείας καὶ Χριστιανικῆς Παιδείας καὶ Πίστεως, ὄχι ὡς θέμα πρὸς  ἀπόδειξιν ἀλλ’ὡς ἱστορικὸν ἐπιβεβαιωμένον γεγονός. Μόνον δὲ εἰς τὴν χώραν μας ὁ Χριστιανικὸς ἀνθρωπισμός διατελεῖ ὐπὸ διωγμόν.» (1966)

Συμπέρασμα: Εἶναι γοητευτικό νὰ ἀκολουθεῖς τὰ νεύματα τῶν καιρῶν, χαρακτηρίζεσαι ευέλικτος, ευφυής. Ὀταν όμως ἡ πεῖρα δεκαετιῶν ἀποδεικνύει ὅτι ἡ ἀτραπὸς  ἄν καὶ σύγχρονη και καινοτόμος δὲν εἶναι ὠφέλιμη δὲν πρέπει οἱ ιθύνοντες νὰ ἐπιμένουν. Ἄλλωστε ὅλα τὰ μοντέρνα ξεθωριάζουν κάποτε καὶ κατακάθεται μόνο η βλάβη. Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος ἀπεδοκίμαζε ἐκείνους ποὺ πρέσβευαν: «Δοῦλα καιρῷ τὰ πάντα» (Ἔπη εἰς ἑαυτὸν, ΙΑ΄ στιχ. 1719-1720)

*W. Jaeger  «Παιδεία» Γ΄ τομ. σελ. 14-16

** W. Jaeger  «Πρωτοχριστιανικοί χρόνοι καὶ Ἑλληνικὴ Παιδεία», σελ.  7-11

"ἀνωνύμου"