«…Χριστός εξ ουρανών, απαντήσατε…»

της Ευαγγελίας Μπίτου, φιλολόγου

 «κι όλοι τώρα τρέχανε στον μικρό άγγελο που μοίραζε ουρανό!

Ας μην το κρύβουμε

Διψάμε για ουρανό»,

γράφει ο Μίλτος Σαχτούρης στο ποίημά του, Το ψωμί.

Διψάμε για ουρανό, διψάμε για το ωραίο, το υψηλό, το ανώτερο, το άφθαρτο… Μα πού να βρούμε τον άγγελο που μοιράζει ουρανό;  ρωτάει ο σύγχρονος άνθρωπος της λογικής, που ζει σε ένα κόσμο φθοράς, διαφθοράς και ποικίλης κρίσεως.

Η χριστιανοσύνη όμως  τούτες τις μέρες των Χριστουγέννων ψάλλει με πίστη: «Θεός ων ειρήνης, πατήρ οικτιρμών, της μεγάλης βουλής σου τον άγγελον ειρήνην παρεχόμενον απέστειλας ημίν»∙ Όντας Θεός της ειρήνης, όντας πατέρας  σπλαχνικός, έστειλες όχι απλώς έναν άγγελο, αλλά της μεγάλης βουλής Σου τον άγγελον, τον υιό Σου τον μονογενή, τον συνάναρχο Λόγο για να μας φέρει αυτό που όλοι διψάμε, την ειρήνη.

Πιστεύει βαθιά  η χριστιανοσύνη ότι « Ιδών ο κτίστης ολλύμενον τον άνθρωπον χερσίν ον εποίησε, κλίνας ουρανoύς κατέρχεται»∙ είδε ο πλάστης τον άνθρωπο, αυτόν που  έπλασε με τα χέρια του, να χάνεται, και έγειρε λίγο τους ουρανούς, έδωσε μια, και κατεβαίνει. Πόση ζωντάνια και φυσικότητα δίνει στην εικόνα η μεταφορά της  μετοχής κλίνας και ο ενεστώτας κατέρχεται. Κατέρχεται  ο Χριστός εξ ουρανών! «Xριστός εξ ουρανών, απαντήσατε».

Αυτός που στερέωσε τους ουρανούς, ο εν τοις ουρανοίς, όχι μόνο κατεβαίνει, αλλά ανακλίνεται, ξαπλώνει ως βρέφος σε μια φάτνη αλόγων∙ «Θεός εν φάτνη ανακλίνεται  ο στερεώσας τους ουρανούς». Τι ανατροπή! Ο Θεός της δόξης   κατέρχεται ταπεινά ως βρέφος σε μια φάτνη αλόγων ζώων δια φιλανθρωπίαν, από αγάπη για τον άνθρωπο, από ευσπλαχνία για το πλάσμα Του!

Πώς να συλλάβει ο ανθρώπινος νους το ασύλληπτο! Πώς να φθάσει η ανθρώπινη λογική το υπέρλογο! Πώς να πιστέψει η στενή ανθρώπινη καρδιά τέτοια μεγαλοσύνη! Πώς να αναγνωρίσει η υπερηφάνεια το μεγαλείο της ταπείνωσης!

Γεννήθηκε στη σπηλιά και οι άνθρωποι δεν πήραν είδηση! Αλλά ο ουρανός δεν άντεξε να αποσιωπήσει το «μυστήριον ξένον». Και, όπως ήταν φυσικό, «ουρανός σε πάσιν εκήρυξεν», ο ουρανός διακήρυξε σε όλους∙  ποιος άλλος θα μπορούσε άλλωστε να διακηρύξει επαξίως τη γέννησή Σου. Τολμηρή προσωποποίηση και δυνατή ηχητική εικόνα  που συμπληρώνεται με την παρομοίωση,  «ώσπερ στόμα  τον αστέρα προβαλλόμενος», χρησιμοποιώντας  ο ουρανός ως στόμα το αστέρι. Και το αστέρι  έδειξε Εσένα που χώρεσες στη φτωχική σπηλιά, ενώ δεν υπάρχει χώρος που να Σε χωράει∙ «αστήρ σε υπέδειξεν εν σπηλαίω χωρούμενον τον αχώρητον». Με το οξύμωρο «χωρούμενον τον αχώρητον» αίρεται η λογική, αλλά παραμένει αναμφισβήτητο το γεγονός της ενανθρωπήσεως, το γεγονός της του Χριστού γεννήσεως,  το οποίο προσεγγίζει μόνο η πίστη.

 Αλλού ο «αστήρ μηνύει Χριστόν τον ήλιον τοις εν σκότει»,  το αστέρι του ουρανού δείχνει σε όσους ζουν στο σκοτάδι τον ήλιο, « το φως εκ φωτός, του πατρός το απαύγασμα», με το οποίο «πεφώτισται τα σύμπαντα». Τα σύμπαντα έχουν φωτιστεί, αφού ανέτειλε ο ήλιος της δικαιοσύνης∙  «Ανέτειλας, Χριστέ, εκ παρθένου, νοητέ ήλιε της δικαιοσύνης»,  τον οποίο ο Ελύτης παρακαλεί να μη λησμονήσει τον τόπο μας (Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ,…) δι’ έλεον.

Είναι λοιπόν γεγονός το «Χριστός εξ ουρανών». «Έκλινεν ουρανούς και κατέβη» ο Θεός. Μένει το «απαντήσατε», το οποίο ο υμνογράφος απευθύνει άμεσα σε όλους τους επί της γης. Προτρέπει αυτή η προστακτική, δεν υποχρεώνει, διότι ο Θεός της χριστιανοσύνης σέβεται απόλυτα την ελευθερία του ανθρώπου.

 Κάποιοι, λίγοι βέβαια, απήντησαν, έσπευσαν να Τον συναντήσουν  και εκείνη τη νύχτα στη Βηθλεέμ. Οι «τοις άστροις λατρεύοντες υπό αστέρος εδιδάσκοντο σε προσκυνείν τον Ήλιον της δικαιοσύνης», οι μάγοι που παρατηρούσαν τα αστέρια έμαθαν να προσκυνούν Εσένα,  τον Ήλιο της δικαιοσύνης, της θείας δικαιοσύνης που διαφέρει από την ανθρώπινη.  «Μετά δώρων μάγοι προσεκύνησαν, πίστει φωτιζόμενοι»,  μάγοι, βασιλείς της ανατολής, ήρθαν με δώρα, φωτιζόμενοι από την πίστη, ενώ ο βασιλιάς Ηρώδης εταράχθη.  Και ποιμένες είδον το θαύμα, αγγέλων ανυμνούντων…»∙ επίσης είδαν το θαύμα οι ποιμένες, είδαν και άκουσαν τους αγγέλους να υμνούν ακατάπαυστα λέγοντας: «Δόξα εν υψίστοις τω σήμερον εν σπηλαίω τεχθέντι…»

Απαντούν, σπεύδουν να τον συναντήσουν, και όσοι συντάσσονται  με τον υμνογράφο και ψάλλουν εκ καρδίας: Τι σοι προσενέγκωμεν, Χριστέ, τι μπορούμε να Σου προσφέρομε, Χριστέ, για τη μεγαλοσύνη Σου,  ότι ώφθης επί γης ως άνθρωπος δι’ ημάς,  που ήρθες ως άνθρωπος για χάρι μας  στη γη και σε είδαμε;  Οι ευγνώμονες αναγνωρίζουν την ευεργεσία, τιμούν και ανυμνούν τον ευεργέτη.

Αυτοί έσπευσαν σε συνάντηση του Χριστού.  Μένει σε μας  να απαντήσωμε στο «Χριστός εξ ουρανών».

«Ακολουθήσωμεν λοιπόν ένθα οδεύει ο αστήρ»;  Η απάντησή μας προσωπική υπόθεση και ευθύνη. Η κατάφαση πάντως χρειάζεται πίστη και ταπείνωση, αναγνώριση της μεγαλοσύνης του Θεού και της δικής μας μικρότητας. Αναγνωρίζοντας τον Θεό της ταπείνωσης, παύεις να λατρεύεις τον εαυτό σου και αρνείσαι τη δική σου  θεότητα. Μάλλον βλέπεις τη θέωσή σου μέσα από το μυστήριο της ενανθρωπήσεως