Δεν μπορεί κανείς να αισθάνεται ασφάλεια με τα σχολικά βιβλία…

Δέν μπορεῖ κανείς νά αἰσθάνεται ἀσφάλεια μέ τά σχολικά βιβλία…

 Λόττη Ἀλεξάκου-Καλουτᾶ

Σέ συνέχεια τῆς προηγούμενης ἀναφορᾶς μας στήν ψυχολογική βία, πού ἀσκεῖται στά παιδιά μέ σκοπό τήν προώθηση συγκεκριμένων θέσεων, πολιτικῶν ἤ ἄλλων, μέσα ἀπό τά σχολικά βιβλία, συναντήσαμε ἕνα ἀκόμα κείμενο πού ἀξίζει νά παρατηρήσουμε. Αὐτή τή φορά, δέν προβάλλεται μιά θέση ἀπέναντι σέ κοινωνικά ἤ πολιτικά ζητήματα, ἀλλά ἀπέναντι στήν ἴδια τήν πίστη στό Θεό…

Τό κείμενο στό ὁποῖο ἀναφερόμαστε βρίσκεται στό βιβλίο Ἀγγλικῶν τῆς β΄ Λυκείου. Ὀνομάζεται All Tomorrows Are The Same, ἤ  Ὅλα τά Αὔριο Εἶναι Ἴδια. Περιγράφεται ἡ ἡμέρα καί ἡ ψυχική διάθεση ἑνός μοναχικοῦ πρόσφυγα πού ζεῖ σέ ἕνα καταυλισμό τῆς Κένυας, τοῦ Mesfin, πού ἔχει ἐγκαταλείψει τήν Αἰθιοπία λόγῳ τῆς δικτατορίας τοῦ 1974.

Ἡ ἐκτενής περιγραφή τῆς ψυχικῆς καί κοινωνικῆς ἀπομόνωσής του, τῆς σωματικῆς ἐξουθένωσης λόγῳ ζέστης, κακῆς διατροφῆς καί κούρασης καθώς καί συγκεκριμένων περιστατικῶν ὅπου ὁ πρωταγωνιστής ἦρθε ἀντιμέτωπος μέ τή βία, τήν ἀνομία καί τόν θάνατο, ἐκτείνεναι σέ ἕντεκα λεπτομερεῖς παραγράφους καί καταλήγει στά προσωπικά του συμπεράσματα, τά ὁποῖα θά μεταφέρουμε αὐτούσια. (Σημ.: Ἡ μετάφραση εἶναι στοιχειώδης καί ζητοῦμε συγγνώμη, ἀλλά κυρίως ζητοῦμε προκαταβολικά συγγνώμη ἀπό τούς ἀναγνῶστες καί ἀπό τόν Θεό, γιά τό περιεχόμενο πού θά μεταφέρουμε.):

«Καθόταν καί προσευχόταν γιά τή σωτηρία του. Ἀλλά γνωρίζει ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἄδικος στό πῶς χειρίζεται τό κάθε ἄτομο. Ὁ παράλογος Θεός ἐπιτρέπει κάποια πλάσματα νά ἀργοπεθαίνουν στήν καυτή ἔρημο, σέ μιά ξένη χώρα, ἐνῶ ἄλλοι ζοῦν πολυτελῆ βίο. Σήμερα, ἀμφιβάλλει γιά τή δικαιοσύνη.

Τελικά, κουράστηκε καί πῆγε νά κοιμηθεῖ, νά περιμένει ἄλλο ἕνα αὔριο. Στή ζωή ἑνός πρόσφυγα, ὅλα τά αὔριο εἶναι ἴδια. Δέν ὑπάρχει ἱστορία νά πεῖς, δέν ὑπάρχει ἱστορία νά γράψεις, δέν ὑπάρχει μέλλον νά σχεδιάσεις. Τό αὔριο εἶναι ἁπλᾶ ἄλλη μιά μίζερη καί δυστυχισμένη μέρα.»

Αὐτές εἶναι οἱ τελευταῖες λέξεις, ὁ ἐπίλογος τοῦ κειμένου.

Τό κείμενο αὐτό εἶναι γραμμένο ἀπό μιά γυναίκα ἀπό τήν Αἰθιοπία καί περιλαμβάνεται σέ ἕνα ἀνθολόγιο σχετικό μέ πρόσφυγες, τοῦ 1995, τό ὁποῖο δέν ἐκδίδεται ἐδῶ καί χρόνια, ἀλλά τό συγκεκριμένο κείμενο ἔχει συμπεριληφθεῖ στίς προτάσεις τῆς Ὕπατης Ἁρμοστείας τοῦ ΟΗΕ γιά ἐφήβους 15-18 ἐτῶν.! Περισσότερες πληροφορίες γιά τό πρόσωπο, πού ἔγραψε τήν ἱστορία, δέν βρέθηκαν στό Διαδίκτυο, οὔτε καί εἶναι σαφές ἐάν ἡ ἱστορία εἶναι πραγματική ἤ φανταστική.

Ἀκόμα καί φανταστική νά εἶναι, σίγουρα τέτοιες ἱστορίες ὑπάρχουν. Ἡ ἀνθρώπινη βαναυσότητα, ἐκφράζεται μέ τά φαινόμενα τῆς ἀκραίας φτώχειας καί τοῦ πολέμου μεταξύ πολλῶν, ἀμετρήτων ἄλλων ἐπινοήσεων τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Ὑπάρχουν, λοιπόν, ἀναρίθμητες ἱστορίες φρίκης, λύπης καί ἀπελπισίας. Ἀλλά δέν ὑπάρχουν μόνο αὐτές. Ὑπάρχουν καί ἀναρίθμητες ἱστορίες ὅπου ἡ ἀπελπισία ἔδωσε τή θέση της στήν ἐλπίδα, ὅπου ἡ ὑπομονή ὁδήγησε σέ θαύματα καί ὅπου ὁ Θεός ἔδωσε λύσεις πού κανείς ἄνθρωπος δέν θά μποροῦσε νά φανταστεῖ ἤ νά ἐλπίσει. Ὅλα ὑπάρχουν…

Δύο ἐρωτήματα πού θά μποροῦσε νά θέσει κανείς εἶναι:

1.Οἱ ἔφηβοι, στήν ἡλικία 15-18 ἐτῶν ἔχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Ἔχουν μεγάλο ἐνδιαφέρον καί εὐαισθησία γιά τήν κοινωνική ἀδικία, γιά τήν ἠθική, γιά τήν πνευματική διάσταση τῆς ζωῆς ἀλλά καί γιά τούς ἀδικημένους τοῦ κόσμου, ὅπου καί ἄν βρίσκονται αὐτοί. Εἶναι οἱ μελλοντικοί ἐνήλικες, μέ εὐαισθησίες λεπτές, σχεδόν κρυφές, ἰδιαίτερα ἐνάντια στήν ἀδικία. Σέ ἀνθρώπους σέ αὐτή τή φάση τῆς ζωῆς τους, σέ αὐτή τήν εὐαίσθητη φάση τῆς διαμόρφωσης τοῦ ψυχικοῦ τους κόσμου, τί νόημα ἔχει ἡ ἐπιλογή μιᾶς τόσο μηδενιστικῆς καί ἀπελπιστικῆς ἱστορίας, ἡ ὁποία κατά πώς φαίνεται, δέν εἶναι κἄν ἀληθινή; Ἕνας ἔφηβος, σάν αὐτούς, πού ἔχουμε σπίτι μας, πού διαβάζει τή συγκεκριμένη ἱστορία μέ τίς ἀτελείωτες λεπτομέρειες τῆς δυστυχίας –οἱ ὁποῖες μάλιστα καταλήγουν στήν ἀπελπισία– γιά διαγώνισμα τήν ἑπόμενη μέρα, δέν κακοποιεῖται ψυχικά; Εἶναι ἄραγε ἀναγκαῖο, σύμφωνα μέ τούς ὑπευθύνους τῆς ὕλης αὐτῆς, νά κακοποιηθεῖ ὁ ἔφηβος γιά νά εὐαισθητοποιηθεῖ; Ἤ μήπως αὐτή ἡ ψυχολογική ταλαιπωρία ὁδηγεῖ σέ ἀναισθησία –ἀφοῦ ὁ κόσμος δέν ἀνταποκρίνεται στίς εὐαισθησίες μας, τίς “κλείνουμε” σιγά-σιγά…

2. Αὐτοί οἱ ἀπίστευτοι χαρακτηρισμοί γιά τό Θεό, ἑνός ἄγνωστου ἤ φανταστικοῦ προσώπου, σέ μιά χώρα, πού δηλώνει σέ συντριπτική πλειοψηφία ὅτι πιστεύει στό Θεό, δέν εἶναι ἀσεβής; Ὄχι μόνο πρός τόν ἴδιο τό Θεό, ἀλλά καί πρός τούς ἀνθρώπους, πρός τίς οἰκογένειες, στίς ὁποῖες ζοῦν καί μεγαλώνουν τά παιδιά, στά ὁποῖα ἀπευθύνεται τό σχολικό βιβλίο… Ἀναρωτιέται κανείς ἄν θά τολμοῦσε κάποιος νά προσβάλει τήν πίστη τῶν μουσουλμάνων ἤ ἄλλων θρησκειῶν, πού ἀφοροῦν μειονότητες τοῦ πληθυσμοῦ. Αὐτό δέν θά ἦταν οὔτε “πολιτικά ὀρθό” οὔτε καί ἀσφαλές καί θά ὑπῆρχε φόβος γιά τήν σωματική ἀκεραιότητα ὁποιουδήποτε ἐμπλεκόταν… Εἶναι ὅμως ἐπιτρεπτό, εἶναι πολιτικῶς ὀρθό καί ἀσφαλές νά προσβάλει κανείς τή πίστη τῆς πλειοψηφίας;

Οἱ ἐνήλικες, πού ζοῦν κοντά σέ ἀνηλίκους, ἔχουν τήν ὑποχρέωση νά εἶναι ἀπέναντί τους παιδαγωγικοί μέ ὅλη τή στάση τους, μέ τά λόγια τους  καί μέ κάθε ἔκφραση τῆς ζωῆς τους. Δέν ἔχουμε τό δικαίωμα νά ἀποτινάξουμε ἀπό πάνω μας αὐτή τήν εὐθύνη! Οἱ πράξεις ἀλλά καί ἡ ἀδιαφορία μας ἔχουν ἄμεση σχέση μέ τό μέλλον τοῦ κόσμου, τό ὁποῖο θά χτίσουν οἱ σημερινοί ἀνήλικοι. Δέν κατανοῶ πῶς ἕνα σχολικό ἐγχειρίδιο μπορεῖ νά περιλαμβάνει κείμενα, τά ὁποῖα –ὅπως καί νά τά ἐξετάση κανείς– δέν φαίνεται νά ἔχουν ἐπιλεγεῖ μέ μιά παιδαγωγική ἀντίληψη… Δέν αἰσθάνεται πιά κανείς ἀσφάλεια μέ τά σχολικά βιβλία…

Σέ μιά διάλεξη σέ ἐκπαιδευόμενους δασκάλους τό 1914, ἡ Μontessori ἔλεγε:

«Στήν ἐκπαίδευση, πρέπει πρῶτα νά ὑπάρχει κάτι πού βάζει τάξη στό χάος, πού ἀπομακρύνει τά ἐμπόδια, καί μετά πρέπει νά ὑπάρχει ἡ αἴσθηση τῆς προσδοκίας: νά περιμένουμε τό σπουδαῖο πού ἔρχεται. Πότε; Ὅταν ὅλα εἶναι ἕτοιμα, ὅταν τό μονοπάτι εἶναι εὐθύ1. Αὐτό ἰσχύει γενικά γιά τήν ἀνάπτυξη τῆς νόησης, νά προετοιμάσεις καί νά εὐθυγραμμίσεις τό μονοπάτι καί νά περιμένεις τήν ἐμφάνιση τῆς διάνοιας, ἄν ὑπάρχει. Παρόμοια, στήν ἠθική ζωή, πρέπει νά ἑτοιμαστεῖ καί νά εὐθυγραμμιστεῖ τό μονοπάτι καί νά περιμένουμε τό Θεό.»2

Ἡ Montessori μέ δική της ὑποσημείωση, παραπέμπει μετά, στό ἑξῆς Ἁγιογραφικό ἐδάφιο:  «Φωνή βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ. Ἑτοιμάσατε τήν ὁδόν τοῦ Κυρίου, εὐθεῖς κάμετε τούς δρόμους του. Κάθε φαράγγι πρέπει νά γεμίση καί κάθε βουνό καί λόφος πρέπει νά ταπεινωθεῖ μέ τήν ἰσοπέδωσή του, καί τά διεστραμμένα θά γίνουν εὐθέα καί ὁμαλά καί μόνο τότε κάθε ἄνθρωπος θά γνωρίσει τή σωτηρία του» 

Στό συγκεκριμένο παράδειγμα, ἡ ἐπιλογή τῶν ἰθυνόντων τοῦ Ἰνστιτούτου Ἐκπαιδευτικῆς Πολιτικῆς, παραβλέπει, ἤ ἀγνοεῖ τήν ψυχολογία τῆς ἐφηβείας, προσβάλλει τήν πίστη τῆς πλειοψηφίας τῶν οἰκογενειῶν, ὅπου ἀναπτύσσονται τά παιδιά καί, ὄχι μόνο δέν εὐθυγραμμίζει τό μονοπάτι γιά τήν ἐμφάνιση τῆς διάνοιας καί τήν ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, ἀλλά δημιουργεῖ ἐμπόδια γιά τήν ἴδια τήν αἴσθηση τῆς ἐλπίδας. Καί χωρίς αὐτήν, ὁποιαδήποτε παιδαγωγική δράση εἶναι μάταιη!

Λόττη Καλουτᾶ, Ἐκπαιδευτικός

«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» agnikolaos.gr Ἀρ. Τεύχους 211 ΜΑΡΤΙΟΣ 2020

 Ὑποσημειώσεις

 1.Ἡσαΐα, 40:3-5. Κατά Λουκᾶν γ΄, 4-6

2.Montessori Maria: The 1913 Rome Lectures, Moral Education, p.269.

Δείτε το βιβλίο εδώ http://ebooks.edu.gr/new/classcoursespdf.php?classcode=DSGL-B

Δείτε σχετικά και -Η ψυχολογική βία ως μέσο χειραγώγησης των παιδιών στο βιβλίο Γλώσσας της Στ΄ Δημοτικού