Τὰ τρία κρίσιμα σημεῖα τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησιολογίας – Οἱ δύο πληγές σήμερα.

Τὰ τρία κρίσιμα σημεῖα τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησιολογίας – Οἱ δύο πληγές σήμερα.

Toῦ Βασίλειου Εὐσταθίου,Δρ. Φυσικοῦ, πτ. Θεολογίας (Τμ.Κοιν.Θ.ΕΚΠΑ)

Γενικὰ περὶ τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησιολογίας – Οὐκρανία καὶ Κολυμπάρι.

1. Ἠ Ἁγία, Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ἐκκλησία εἶναι Μία, ὅπως ἕνας εἶναι ὁ Κύριος καὶ ὡς συνέπεια ἕνα εἶναι τὸ Βάπτισμα. Εἶναι ἡ ἴδια καὶ στὸν Οὐρανὸ καὶ στὴν γῆ, ἔστω καὶ ἄν μιλάμε ἀναφερόμενοι στὰ μέλη ποὺ βρίσκονται στὸ Οὐρανὸ καὶ στὴ γῆ γιὰ  θριαμβεύουσα καὶ γιὰ στρατευομένη, καὶ αὐτὴ εἶναι ἀδιαίρετη καὶ ἀδιάσπαστη, ὡς σῶμα Χριστοῦ, καὶ δὲν εἶναι ἄλλη ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία.

Κατ’ ἐπέκταση σὲ κάθε τόπο μπορεῖ νὰ ὑπάρχει μόνο μία ἀναγνωρισμένη τοπικὴ Ἐκκλησία. Εἶναι ἀδιανόητο ὅτι αὐτὴ τὴν στιγμὴ στὴν Οὐκρανία, ἐδῶ καὶ σχεδὸν πέντε μῆνες (ἀπὸ 15 Δεκεμβρίου 18) ἔχει δημιουργηθεῖ καὶ δεύτερη παράλληλη σὲ αὐτὴν τῆς ἐκεῖ κανονικῆς Ἐκκλησίας ἱεραρχικὴ δομή, ἀναγνωρισμένη ὡς τώρα μόνο ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως (βλ. στὸ τέλος γιὰ τὴν νέα ἱεραρχία αὐτὴ).

2. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἐκφράζεται πάντα μὲ τὴν γλώσσα τῆς θεολογίας καὶ τῆς οἰκονομίας, καὶ ποτὲ κενὰ καὶ ἀθεολόγητα φιλοσοφικά, ἄνευ χάριτος καὶ πνευματικῆς οἰκοδομῆς φιλολογικὰ ἤ ὥς οἱ πολιτικοί ἄρχοντες τοῦ κόσμου τούτου διπλωματικά, κατὰ τὸ παράδειγμα τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν διδασκαλία του τὸ 'ναὶ' νὰ εἶναι ναὶ καὶ τὸ 'οὐ' νὰ εἶναι οὐ, μὲ μόνο ἀποκλειστικὸ στόχο τὴν σωτηρία τοῦ ποιμνίου, ὁδηγῶντας το ἀσφαλῶς στὸν Ποιμένα του. Εἰδικὰ στοὺς δογματικοὺς Ὅρους τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων καὶ στοὺς ἱεροὺς κανόνες τους ποὺ ἔχουν δογματικὸ περιεχόμενο χρησιμοποιεῖται ἀποκλειστικὰ ἡ ἀκριβῆς γλώσσα τῆς θεολογίας. 

Ἔτσι λοιπὸν ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δὲν μιλάει οὔτε ἱστορικὰ, καὶ ἄν τὸ κάνει τὸ κάνει καὶ πάλι θεολογώντας. Ὡς ἐκ τοῦτο εὐθέως καὶ ἀβιάστως συνάγεται ὅτι εἶναι ἄτοπο, ἄστοχο  καὶ ἀντιφατικὸ πρὸς τὴν παρουσία καὶ τὸν προορισμό της νὰ ἀναφέρεται σὲ ἱστορικὴ ὀνομασία ἄλλων μὴ ὀρθόδοξων 'ἐκκλησιῶν', ὅπως ἔκαναν οἱ δέκα Προκαθήμενοι μεταξὺ ἄλλων στὴν Σύνοδο τοῦ Ἰουνίου 2016.     

3. Τὸ πολίτευμα τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας εἶναι συνοδικό. Δὲν μπορεῖ νὰ ὑπάρχει κανένας ἀλάθητος Πάπας, οὔτε δύσης, οὔτε ἀνατολῆς. Πάπας  ἀλάθητος στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι μόνο ὁ Χριστός καὶ ὅλοι οἱ ἐπίσκοποι εἶναι εἰς τύπο καὶ τόπο Αὐτοῦ, κάτω ἀπὸ Αὐτὸν, ἀδέλφια μεταξύ τους, ἔστω καὶ ἄν ὑπάρχει ὁ πρεσβύτερος καὶ ὁ νεότερος, καὶ ἀλάθητη μπορεῖ νὰ εἶναι μόνο μία Πανορθόδοξη Σύνοδο, ἄν στοιχιστεῖ καὶ αὐτὴ στὶς προηγούμενες αὐτῆς Οἰκουμενικὲς ἤ οἰκουμενικοῦ κύρους συνόδους, μὲ πρώτη τὴν Ἀποστολικὴ Σύνοδο, ἑν ἁγίω Πνεύματι τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἔτσι γίνει δεκτὴ ἀπὸ τὸ πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι πρωτάκουστο νὰ θεωρεῖ μιὰ σύνοδος μειοψηφίας ἐπισκόπων ἀναμφισβήτητες καὶ ὑποχρεωτικὲς γιὰ ὅλους τὶς ἀποφάσεις της, ὅπως ἔκανε ἡ Σύνοδος τοῦ Ἰουνίου 2016 τῶν συνολικὰ 156 ἐπισκόπων, ἀπὸ τοὺς ὁποίους ὅμως καὶ αὐτούς, περὶ τῶν τριάντα δὲν ὑπέγραψαν τὸ κυρίως προβληματικὸ κείμενο ποὺ ἀφορὰ τὶς σχέσεις μὲ τοὺς μὴ Ὀρθοδόξους (Ἔγραφε σὲ αὐτὸ τὸ κείμενό της: «ἡ διατήρησις τῆς γνησίας ὀρθοδόξου πίστεως διασφαλίζεται μόνον διά τοῦ συνοδικοῦ συστήματος, τό ὁποῖον ἀνέκαθεν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἀπετέλει τήν ἀνωτάτην αὐθεντίαν ἐπί θεμάτων πίστεως καί κανονικῶν διατάξεων», σὲ ἀντίθεση μὲ τὴν ἀλήθεια ποὺ ἔχει ἐκφραστεῖ στὴν γνωστή Ἐγκύκλιο τῶν τεσσάρων Πατριαρχῶν (1848), ἀπαντητική πρός τόν πάπα Πῖον τόν Θ´, πού μεταξύ ἄλλων ἀναφέρει: «Παρ᾽ ἡμῖν οὔτε Πατριάρχαι οὔτε Σύνοδοι ἐδυνήθησάν ποτε εἰσαγαγεῖν νέα, διότι ὁ ὑπερασπιστής τῆς θρησκείας ἐστίν αὐτό τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, ἤτοι αὐτός ὁ λαός, ὅστις ἐθέλει τό θρήσκευμα αὐτοῦ αἰωνίως ἀμετάβλητον καί ὁμοειδές τῷ τῶν Πατέρων αὐτοῦ»).

Περὶ τῆς Ἱεραρχίας τῆς ἑν Οὐκρανία Αὐτοκέφαλης Ἐκκλησίας.

Ἡ Ἱεραρχία τῆς Αὐτοκέφαλης Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας, ποὺ προέρχεται ἀπὸ τοὺς ἀρχιερεῖς τῶν δύο σχισματικῶν ὁμάδων, στὶς ὁποῖες ἀφοῦ ἔγιναν ἀποδεκτοὶ σὲ κοινωνία ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο μὲ συνοδικὴ ἀπόφασή του καὶ τότε ἑνώθηκαν μεταξύ τους, στὴν συνέχεια τοὺς χορηγήθηκε ἡ Αὐτοκεφαλία, τὴν ὁποία αἰτήθηκαν κατὰ παράβαση τῆς Ἐκκλησιαστικῆς τάξης αὐτοὶ καὶ ὄχι ἡ κανονικὴ Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας μὲ ἐπικεφαλὴ τὸν Μητροπολίτη Ὀνούφριο, προξενεῖ δικαιολογημένο προβληματισμὸ σὲ ὅλο τὸν ὀρθόδοξο κόσμο γιὰ τοὺς παρακάτω λόγους. Πρόσφατα σὲ σχετικὸ ἄρθρο του ὁ σεβασμιώτατος μητροπολίτης Ναυπάκτου Ἱερόθεος ("Ἀποστολική Παράδοση καί Ἀποστολική Διαδοχή στὸ μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας") ἐξηγεῖ ὅτι ἡ Ἀποστολικὴ Διαδοχὴ εἶναι ἄμεσα συνδεδεμένη μὲ τὴν Ἀποστολικὴ Παράδοση. Ἐκεῖ λοιπὸν ἀναφέρεται  ὅτι ὅταν διακόπτεται ἀπὸ μιὰ ὁμάδα ἡ Ἀποστολικὴ Παράδοση δὲν μποροῦν νὰ τελεστοῦν οὔτε μυστήρια, καὶ ἔτσι δὲν ὑπάρχει οὔτε Ἀποστολικὴ Διαδοχή, ἀκόμα καὶ ἄν ἔχουν τελεστεῖ σὲ αὐτοὺς μέχρι τότε κανονικὲς χειροτονίες, γιατὶ Ἀποστολικὴ Διαδοχή δὲν εἶναι μόνο ἡ συνέχεια τῆς ἱεροσύνης, ἀλλὰ καὶ ἡ διάδοση τῆς θείας χάρης μέσω τῆς τέλεσης τῶν μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας. Ἀντίθετα τώρα ἄν κάποιος βρισκόμενος μέσα στὴν Ἐκκλησία χάσει τὴν Ἀποστολικὴ Παράδοση, τότε, μέχρι νὰ ληφθεῖ συνοδικὴ ἀπόφαση γι’ αὐτὸν γιὰ τὴν ἀπώλεια τῆς  Ἀποστολικῆς Παράδοσης ποὺ εἶναι εἰς βάρος του καὶ ἀπὸ αὐτὴν θὰ πρέπει νὰ διαφυλαχθεῖ τὸ ποίμνιο, διατηρεῖ τὴν Ἀποστολικὴ Διαδοχή, κατὰ Θεία Οἰκονομία, προκειμένου νὰ μπορεῖ νὰ μεταδίδει τὴν θεία χάρη μέσω τῶν μυστηρίων στὸ πιστὸ ποίμνιο ποὺ διατηρεῖ τὴν Ἀποστολικὴ Παράδοση. Τέλος, ἄν κάποιος ἔχει χειροτονία ποὺ δὲν εἶναι κανονικὴ, δὲν σημαῖνει καὶ πάλι, ἐφόσον βρίσκεται μέσα στὴν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία ἔχει τὴν Ἀποστολικὴ Παράδοση καὶ τὴν Ἀποστολικὴ Διαδοχή, ὅτι δὲν μπορεῖ νὰ τελέσει τὰ μυστήρια καὶ νὰ μεταδώσει τὴν θεία χάρη στὸ πιστὸ ποίμνιο, καθῶς αὐτὸ γιὰ χάρη τὸ ποιμνίου τὸ οἰκονομεῖ ὁ Θεός, μέχρι ποὺ νὰ διορθώσει ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ τὸ πρόβλημα αὐτό, τὸ ὁποῖο προέκυψε μὲ ἀνθρώπινη ὑπαιτιότητα. Μὲ ἄλλα λόγια, μέσα στὴν Ἐκκλησία, ὁ μόνος χειροτονημένος ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ τελέσει μυστήρια εἶναι ὁ καθηρημένος, ἐνῶ μυστήρια δὲν τελοῦνται ἀπὸ κανέναν ποὺ ἀποκόπτεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία.

Ἐρχόμενοι λοιπὸν τώρα στὴν περίπτωση τῶν σχισματικῶν τῆς Οὐκρανίας, οἱ μὲν ἦταν χειροτονημένοι κανονικὰ ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο Μόσχας, οἱ δὲ ἐμπλέκουν στὶς χειροτονίες τους σχισματικοὺς λαϊκούς καὶ ἱερεῖς, ἀντὶ ἐπισκόπους, μαζὶ μὲ κάποιους καθηρημένους (ὑπάρχουν πολλὰ ἄρθρα στὸ διαδίκτυο ποὺ παρουσιάζουν ἀποδεικτικὰ στοιχεῖα γιὰ τὶς ἱστορικὲς ρίζες τοῦ προβλήματος ποὺ ἀναδεικνύουν τὴν σοβαρότητά του καὶ τὸ ἀναλύουν, ὅπως τοῦ π. Ἀν. Γκοτσόπουλου "Οι κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες ενώπιον σοβαρής προκλήσεως" καὶ τοῦ Πρωθιερέα Ροστισλάβ Γιαρέμα "Περί της κανονικότητος της χειροτονίας του Μακαρίου Μαλέτιτς").  Γιὰ τοὺς πρώτους εἶναι ἀμφισβητούμενο κατὰ πόσο εἶναι ἔγκυρη ἡ ἐπαναφορὰ τους σὲ κοινωνία, ἡ ὁποία σαφῶς φαίνεται νὰ ἔγινε ἄνευ ὅποια μετάνοιας καὶ ἡ ὁποία δὲν ἔγινε κὰν ἀπὸ τὴν σύνοδο τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας ποὺ εἶχε βγάλει τὴν ἀρχικὴ καταδικαστικὴ ἀπόφαση καὶ ἡ ὁποία ἀποτελεῖ τέλεια σύνοδο, ποὺ οἱ ἀποφάσεις της θεωροῦνται ὁριστικές, ὁπότε τότε ὑπάρχει βάσιμο πρόβλημα μὲ τὸ ἴδιο τὸ δικαίωμα ἔγκλητης προσφυγῆς αὐτῶν. Καὶ ἐν πᾶσι περιπτώση, ἄν ἐπανήλθαν στὴν Ἐκκλησία, καὶ τίποτα ἀπὸ αὐτὰ ποὺ τοὺς χώριζαν μὲ αὐτὴ δὲν ἄλλαξαν καθῶς ὄφειλε, ἀπὸ ὅτι συνεχῶς ἀποδεικνύεται ὡς σήμερα τουλάχιστον, δηλαδὴ μὲ ἄλλα λόγια τὴν Ἀποστολικὴ Παράδοση ἀκόμα δὲν θέλουν νὰ τὴν δέχονται, γιὰ ποιὰ ἐπιστροφή τους καὶ κοινωνία μαζί τους νὰ μιλάμε; Ὅπως εἴπαμε παραπάνω ἀκόμα καὶ ἡ συνέχεια στὴν ἱεροσύνη νὰ ὑπάρχει (ποὺ ἔστω καὶ ἄν ἔχει διακοπεῖ μετὰ ἀπὸ σχίσμα μπορεῖ ὑπὸ προϋποθέσεις νὰ ἀποκατασταθεῖ), ἄν δὲν ὑπάρχει Ἀποστολικὴ Παράδοση, δὲν μποροῦμε νὰ μιλάμε οὔτε γιὰ ὕπαρξη Ἀποστολικῆς Διαδοχῆς, καθῶς αὐτὴ σημαῖνει καὶ διάδοση χάριτος μὲ τέλεση ἔγκυρων μυστηρίων. Δὲν εἶναι ἀπόλυτα δικαιολογημένες οἱ σχετικὲς ἀνησυχίες σὲ ὅλο τὸν ὀρθόδοξο κόσμο, ὅπως ἔχει ἐξελιχθεῖ σήμερα ἡ κατάσταση στὴν Οὐκρανία;

Ὅσον ἀφορὰ τοὺς δεύτερους, ὅπου ὑπάρχει σαφὲς πρόβλημα ὡς πρὸς τὴν κανονικότητα τῶν χειροτονιῶν τους μὲ τὴν ἀνάμιξη στὶς χειροτονίες τῶν ἀρχηγῶν τους, μὴ χειροτονημένων παντελῶς ψευδο-ἐπισκόπων, τότε ἡ ἀπόφαση ποὺ τοὺς καθιστὰ ἀρχιερεῖς τῆς κανονικῆς Ἐκκλησίας, σέρνει τὴν Ἐκκλησία νὰ ἐνεργήσει ἀρχιερατικὰ μυστήρια ἀπὸ χέρια στὰ ὁποία δὲν ὑπάρχει καμιὰ σχέση μὲ ἔστω καὶ δείγμα ὑγιὴς συνέχειας ἱεροσύνης. Καὶ βέβαια καὶ ἐδῶ ὅπως καὶ παραπάνω εἶναι ἀμφισβητούμενο κατὰ πόσο ὑπάρχει Ἀποστολικὴ Παράδοση, μετὰ μάλιστα ἀπὸ τέτοιο οὐσιῶδες πρόβλημα ὅσον ἀφορὰ τὴν κανονικότητα τῶν χειροτονιῶν τους. Καὶ βέβαια δὲν μιλάμε γιὰ θέμα μόλυνσης τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως ἴσως τὸ θέτουν κάποιοι, ἀλλὰ γιὰ φοβερὴ ἐκκλησιαστικὴ ἀταξία καὶ ἁμαρτία τῶν ἰθυνόντων, ποὺ εἶναι ποιμενάρχες μας, καὶ ἔχουν τὴν εὐθύνη μας, ὅπως καὶ γιὰ πρόδηλο κίνδυνο ποὺ ἀπειλεῖ τὸ ὑγιὲς ποίμνιο τῆς κανονικῆς Ἐκκλησίας, ποὺ καλεῖται νὰ δεχθεῖ καὶ νὰ συναναστραφεῖ μὲ ἀνθρώπους ποὺ ἀκόμα ἀπέχουν παρασάγγας ἀπὸ τὴν ἐμπέδωση καὶ βίωση τῆς Ἀποστολικῆς Παράδοσης, καὶ ὁ Θεὸς μόνο ξέρει τὶς διαθέσεις τους καὶ τὴν ἐξέλιξή τους, πράγμα ποὺ σημαίνει ὅτι δὲν εἶναι διόλου ἀπίθανο νὰ ἀποβεῖ ἐπιζήμια γιὰ τὸ ποίμνιο. Αὐτὸ λοιπὸν καὶ ἄν πρέπει νὰ ἀνησυχεῖ τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας μας.

Καὶ ἐπειδὴ, ὅπως εἶπαμε καὶ παραπάνω, τὸ πολίτευμα τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας εἶναι συνοδικό, ἄς ἐπιδιωχθεῖ πανορθοδόξως συνοδικὰ νὰ βρεθεῖ μιὰ διέξοδος ἀπὸ αὐτὴ τὴν πολὺ ἐπιβαρυμένη θλιβερὴ κατάσταση στὴν Οὐκρανία, πράγμα ποὺ δὲν συνέβηκε ἀκόμα ὡς τώρα. Ἀμήν.