Σχόλιο στο Ευαγγέλιο της Κυριακής του Θωμά (Μητροπολίτου Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμία)

IEΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΘΩΜΑ*

ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

Ἡ σημερινή Κυριακή, ἀδελφοί χριστιανοί, λέγεται «Ἀντίπασχα». Δηλαδή, εἶναι ἀντί τοῦ Πάσχα, πού ἑορτάσαμε τήν προηγούμενηΚυριακή. Αὐτό ὅμως σημαίνει βαθειά ὅτι καί κάθε Κυριακή εἶναι Πάσχα καί πρέπει λοιπόν νά τιμᾶμε σ᾽ αὐτήν ἰδιαίτερα τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. – Θά παρακαλέσω, ἀγαπητοί μου, νά προσέξετε τά ὅσα ἁπλᾶ μέν, ἀλλά μέ κάποια βαθύτερη πατερική ἑρμηνεία θά σᾶς πῶ πάνω στήν σημερινή εὐαγγελική περικοπή.

1. Καί κατά πρῶτον νά ποῦμε, γιατί στίς μέν γυναῖκες ἐμφανίστηκε ὁ ἀναστάς Κύριος ὄρθρου βαθέος καί ἀνατείλαντος τοῦ ἡλίου, στούς δέ μαθητές, ἀκούσαμε σήμερα στό Εὐαγγέλιο ὅτι ἐμφανίστηκε «ὀψίας γενομένης», ὅταν δηλαδή εἶχε τελειώσει ἡ ἡμέρα καί βράδιαζε; Αὐτό ἐξηγεῖται ἀπό τό ὅτι τήν ἡμέρα οἱ μαθητές πήγαιναν σέ διάφορες ἐργασίες, ὅπως τό βλέπουμε καί ἀπό τήν πορεία τους πρός τούς Ἐμμαούς, ἀλλά τό βράδυ συγκεντρώνονταν ὅλοι στήν οἰκία τῆς Σιών. Καί κλείνονταν σ᾽ αὐτήν γιά τόν φόβο τῶν Ἰουδαίων, ἀλλά καί γιά νά δυναμωθοῦν μεταξύ τους, γιατί ἦταν λυπημένοι γιά τόν θάνατο τοῦ Διδασκάλου τους.

Τότε, λοιπόν, τό βράδυ, ὅταν εἶχε τελειώσει ἡ ἡμέρα καί ἦταν ὅλοι μαζί, τότε ἐμφανίστηκε σ᾽ αὐτούς ὁ ἀναστάς Κύριος καί μάλιστα «ἔστη εἰς τό μέσον», γιά νά τόν βλέπουν ὅλοι! Αὐτός ὁ τρόπος βέβαια τῆς ἐμφανίσεως τοῦ ἀναστάντος Ἰησοῦ Χριστοῦ ἦταν ὑψηλότερος ἀπό τούς ἄλλους, γι᾽ αὐτό καί δόθηκε τελευταῖος στούς μαθητές Του. «Ὑψηλοτέρῳ δέ τρόπῳ, ὀψία ἦν τοῖς μαθηταῖς»! Ἀλλά καί τό ἄλλο ἦταν τό θαυμαστό: Τό ὅτι ὁ ἀναστημένος Κύριος ἐμφανίστηκε στούς μαθητές Του ἐνῶ οἱ θύρες ἦταν κλειστές. «Κεκλεισμένων τῶν θυρῶν»! Μέ αὐτό ἤθελε νά δείξει ὁ Κύριος στούς μαθητές Του, πρῶτον μέν, ὅτι δέν πρέπει νά βλέπουν ὡς ἀδύναμη τήν ἀνθρώπινη φύση Του, γιατί ἦταν ἑνωμένη μέ τήν θεότητα. Ἔτσι, τώρα μάλιστα μέ τήν ἀνάστασή Του, ἡ ἀνθρώπινη φύση Του μετέχει τελειότερα στήν θεϊκή Του δόξα καί ἐνεργεῖ θαυματουργικά («τῶν θεϊκῶν αὐχημάτων τελεώτερον μετασχοῦσαν τῇ ἀφθαρσίᾳ») . Ἀλλά, μέ τό νά ἐμφανιστεῖ ὁ ἀναστάς Κύριος στούς μαθητές Του, ἐνῶ οἱ θύρες ἦταν κλειστές, εἶναι παρόμοιο μέ τό ὅτι βγῆκε παρθεντικά ἀπό τήν Κοιλία τῆς Παναγίας καί παρόμοιο πάλι μέ τό ὅτι ἐβγῆκε ἀπό τόν τάφο, ἐνῶ αὐτός ἦταν σφραγισμένος. Οὔτε λοιπόν τό παρθενικό σφράγισμα κατέστρεψε ὁ Χριστός ὅταν γεννήθηκε, οὔτε τίς σφραγίδες τοῦ τάφου ὅταν ἀναστήθηκε, ἀλλά καί οὔτε ἄνοιξε τίς θύρες τοῦ ὑπερώου τῶν μαθητῶν Του, ὅταν ἐμφανίστηκε σ᾽ αὐτούς!

2. Οἱ μαθητές, μᾶς εἶπε τό Εὐαγγέλιο, ὅτι «ἐχάρησαν ἰδόντες τόν Κύριον». Ἡ χαρά αὐτή ἦταν ἐκείνη πού τούς εἶχε προείπει ὁ Κύριος ὅτι θά χωριστεῖ μέν ἀπ᾽ αὐτούς μέ τόν θάνατό Του, ἀλλά πάλι θά τούς ξαναδεῖ καί θά χαροῦν μέ τέτοια χαρά, πού δέν θά μπορεῖ νά τούς τήν πάρει κανείς: «Πάλιν ὄψομαι ὑμᾶς καί χαρήσεται ὑμῶν ἡ καρδία καί τήν χαράν ὑμῶν οὐδείς αἴρει ἀφ᾽ ὑμῶν» (Ἰωάν. 16,22)! Χάρηκαν, λοιπόν, οἱ μαθητές, γιατί πάλι ξαναεῖδαν τόν Κύριό τους καί τούς ἐκπλήρωσε ἔτσι τήν ὑπόσχεσή Του. Ὁ Εὐαγγελιστής ὅμως Λουκᾶς πού διηγεῖται τήν ἐμφάνιση αὐτή τοῦ ἀναστάντος Κυρίου λέγει ὅτι οἱ μαθητές ταράχθηκαν καί νόμισαν ὅτι βλέπουν φάντασμα: «Πτοηθέντες καί ἔμφοβοι γενόμενοι ἐδόκουν πνεῦμα θεωρεῖν» (Λουκ. 24,37). Ἀλλά αὐτό δέν σημαίνει διαφωνία μέ αὐτό πού ἀκούσαμε στό σημερινό Εὐαγγέλιο ὅτι χάρηκαν οἱ μαθητές. Καί τά δυό συνέβησαν! Φυσικό ἦταν νά ταραχθοῦν κατά πρῶτον οἱ μαθητές καί νά νομίσουν ὅτι εἶναι φάντασμα ἡ μορφή πού τούς ἐμφανίστηκε, ἐνῶ οἱ πόρτες εἶναι κλεισμένες. Λίγο ἀργότερα ὅμως, ὅταν θυμήθηκαν τήν πρόρρηση τοῦ Χριστοῦ καί Τόν γνώρισαν ἀπό τήν ἐπίδειξη τῶν μελῶν Του, πείστηκαν ὅτι πραγματικά εἶναι ὁ ἀγαπημένος τους Διδάσκαλος, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, καί «ἐχάρησαν», ὅπως τό λέγει τό σημερινό Εὐαγγέλιο. Γι᾽ αὐτό καί, ὅπως τό ἀκούσαμε πάλι σήμερα ἀπό τό Εὐαγγέλιο, ὁ ἀναστάς Κύριος εἶπε στούς μαθητές Του δυό φορές τό «εἰρήνη ὑμῖν». Μία φορά πρίν ἀπό τήν ἐπίδειξη τῶν πληγῶν Του καί τήν ἄλλη φορά μετά τήν ἐπίδειξη, ἀκριβῶς γιά νά τούς ἀπαλλάξει ἀπό τήν ἀγωνία τους. Ἀλλά τό διπλό «εἰρήνη ὑμῖν» πού ἀκούσαμε στό σημερινό ἅγιο Εὐαγγέλιο ἔχει καί ἕνα ἄλλο βαθύτερο νόημα. Ὅτι, δηλαδή, ὁ ἀναστάς Κύριος, μέ τό ὅλο Του ἔργο, δέν εἰρηνοποίησε μόνο τά ἐπί γῆς, ἀλλά καί τά ἐν οὐρανοῖς. Μᾶς τό λέγει αὐτό ὁ ἀπόστολος Πέτρος γράφοντας γιά τόν Χριστό: «Εἰρηνοποιήσας διά τοῦ αἵματος τοῦ Υἱοῦ Αὐτοῦ τά ἐν οὐρανῷ καί τά ἐν τῇ γῇ» (Κολ. 1,20)!

3. Ὁ ἀναστάς Κύριος ἐμφανισθείς στούς μαθητές Του ἔδειξε σ᾽ αὐτούς τά χέρια Του καί τήν πλευρά Του. Ἔτσι, ἐπειδή φαίνονταν οἱ πληγές ἀπό τήν σταύρωσή Του, βεβαιώθηκαν οἱ μαθητές ὅτι δέν ἀναστήθηκε ἄλλο σῶμα, ἀλλά αὐτό τό σῶμα πού ἔπαθε στό Σταυρό. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός ἔδειξε στούς μαθητές Του τά χέρια Του, μέ τά ὁποῖα ἔπλασε τόν Ἀδάμ ὅταν τόν δημιούργησε, ἀλλά καί τόν ἀνέπλασε ὁ Χριστός, μέ τό λυτρωτικό Του ἔργο, ὅταν αὐτός ἁμάρτησε. Ἔδειξε στούς μαθητές Του ὁ Χριστός τήν πλευρά Του, ἀπό τήν Ὁποία, ἡ Εὔα, πού πλάστηκε ἀπό τήν πλευρά τοῦ Ἀδάμ, βρῆκε τήν λύτρωσή της· γιατί ἀπό τήν πλευρά τοῦ Ἐσταυρωμένου Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅταν λογχίστηκε, βγῆκε αἷμα και ὕδωρ, δηλαδή, τό βάπτισμα καί ἡ θεία Κοινωνία, αὐτά τά δύο Μυστήρια πού μᾶς σώζουν. Ἀλλά, ὅπως ἑρμηνεύουν μερικοί, τό ὅτι ὁ ἀναστάς Χριστός ἔδειξε στούς μαθητές Του τήν πλευρά Του καί τά χέρια Του, μέ αὐτό μυστικά ἤθελε νά διδάξει σ᾽ ἐμᾶς τήν τελειότητα! Δηλαδή, καί ἡ καρδιά μας νά ἔχει πίστη δυνατή στόν Χριστό καί νά Τόν ἀγαπᾶ, ἀλλά καί νά ἐκδηλώνεται αὐτή ἡ πίστη καί ἀγάπη στόν Χριστό μέ τήν ἀγαθοεργία· γιατί μέ τά χέρια μας κάνουμε τά καλά ἔργα.

4. Ἀκόμη στό σημερινό Εὐαγγέλιο ἀκούσαμε, ἀγαπητοί μου, ὅτι ὁ ἀναστάς Ἰησοῦς Χριστός ἐμφύσησε στούς μαθητές Του καί τούς ἔδωσε τό Ἅγιο Πνεῦμα. «Ἐνεφύσησεν αὐτοῖς καί λέγει· Λάβετε Πνεῦμα Ἅγιον». Αὐτό τό ἐμφύσημα τοῦ Χριστοῦ στούς μαθητές Του ἀντιστοιχεῖ μέ ἐκεῖνο τό παλαιό ἐμφύσημα στόν Ἀδάμ κατά τήν δημιουργία του (βλ. Γεν. 2,7), πού ἦταν θεῖο χάρισμα. Τό χάρισμα ὅμως αὐτό ὁ Ἀδάμ τό στερήθηκε γιά τήν παρακοή του. Ἀλλά τώρα ὁ Ἰησοῦς Χριστός μέ τήν ἀνάστασή Του ὡραΐζει πάλι τόν ἄνθρωπο («κατεκάλλυνεν αὐτόν»). Καί μέ τό ἐμφύσημα τώρα στούς μαθητές Του νεουργεῖ τόν ἄνθρωπο καί κάνει τούς μαθητές νά γίνουν δεκτικοί ὅλων τῶν χαρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού θά λάβουν μέ τήν Πεντηκοστή! Ἀλλά δίνει καί τώρα ἔνα (μόνο) εἶδος χαρίσματος ὁ Χριστός στούς μαθητές Του μέ τό ἐμφύσημά Του σ᾽ αὐτούς: Τό νά συγχωροῦν ἁμαρτήματα. «Ἄν τινων ἀφῆτε τάς ἁμαρτίας ἀφίενται αὐτοῖς, ἄν τινων κρατεῖτε κεκράτηνται». Τούς ἀποστέλλει δέ ὁ Χριστός στόν κόσμο, γιά νά συνεχίσουν τό ἔργο Του λέγοντάς τους: «Καθώς ἀπέσταλκέ με ὁ Πατήρ, κἀγώ πέμπω ὑμᾶς». Ἡ ἀποστολή ὅμως αὐτή τῶν μαθητῶν δέν ἦταν ἴση κατά τήν ἀξία, ὅπως ἡ δική Του ἀποστολή ἀπό τόν Πατέρα. Γιατί Αὐτόν ὁ Πατήρ τόν ἀπέστειλε στόν κόσμο ὡς ὁμοούσιο καί ὁμότιμο Υἱό Του. Ὁ Χριστός ὅμως πέμπει τούς Ἀποστόλους Του ὡς δούλους καί μαθητές Του. Τόν λόγο λοιπόν αὐτόν τοῦ Χριστοῦ στούς μαθητές Του, τόν «καθώς ἀπέσταλκέ με ὁ Πατήρ κἀγώ πέμπω ὑμᾶς», θά τόν ἑρμηνεύσουμε γενικά ὡς ἑξῆς: Καθώς ὁ Πατέρας μου ἔστειλε ἐμένα γιά εὐεργεσία τῶν ἀνθρώπων, ἔτσι καί Ἐγώ στέλνω ἐσᾶς νά εὐαγγελίσετε τούς ἀνθρώπους γιά τήν σωτηρία τους.

Μετά ἀπό αὐτά ὁ ἀναστάς Κύριος ἔγινε ἄφαντος δείχνοντας πάλι καί ἀπό αὐτό τήν «εἰς τό ὑψηλότερον τοῦ σώματος μετακόσμησιν». Τό θεωθέν, δηλαδή, σῶμα Του.

5. Ἀλλά δέν εἴπαμε τίποτε, χριστιανοί μου, γιά τήν «ἀπιστία» τοῦ Θωμᾶ, πού ἑορτάζουμε σήμερα. Ἔχει μεγάλη θεολογία τό θέμα αὐτό. Τό ἀφήνουμε αὐτό γιά τοῦ χρόνου, πρῶτα ὁ Θεός, καί ἄν ἐννοήσουμε καλά τήν λεγόμενη αὐτή ἀπιστία θά φωνάξουμε μαζί μέ τόν ἅγιο Χρυσόστομο: «Ὦ καλή ἀπιστία τοῦ Θωμᾶ», πού ζητοῦσε νά γευθεῖ πρῶτα τό Πάθος τοῦ Χριστοῦ, νά ἐγγίζει τήν ἀνοιγμένη πλευρά καί τά τρυπημένα Χέρια Του, γιά νά κραυγάσει ἔπειτα «ὁ Κύριός μου καί ὁ Θεός μου»!

Χριστός Ἀνέστη!

Μέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας

*Βλ. Θεοφάνους Κεραμέως εἰς MPG 132,681-689.