Απόρριψις Προσκλήσεως εις την Α΄ εν Βατικανώ Σύνοδον (1868 μ.Χ.)

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΣΤ΄ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝ/ΠΟΛΕΩΣ

ΑΠΟΡΡΙΨΙΣ ΠΑΠΙΚΗΣ ΠΡΟΣΚΛΗΣΕΩΣ ΕΙΣ ΤΗΝ Α΄ ΕΝ ΒΑΤΙΚΑΝῼ ΣΥΝΟΔΟΝ 1868 μ.Χ.

 Τῇ Πέμπτῃ τῆς παρελθούσης ἑβδομάδας (3 Ὀκτωβρίου 1868) ἐλθόντες εἰς τὴν Μ. Πρωτοσυγκελλίαν δύο ἀββάδες ἐκ τῆς συνοδίας τῆς Α.Π. τοῦ Κ. Βρουνόνη, τοποτηρητοῦ τῆς Α.Μ. τοῦ Ῥώμης Πάπα ἐν Κων/πόλει, ἐξῃτήσαντο ἡμέραν καὶ ὥραν ἀκροάσεως παρὰ τῷ Παναγιωτάτῳ Πατριάρχῃ ἐκ μέρους τοῦ Δόμ-Τέστα, ὡς τοποτηρητοῦ τοῦ ἐν Ῥώμη ἀποδημοῦντος Κ. Βρουνόνη. 

Ἡμέρα ὡρίσθη αὐτοῖς τὸ Σάββατον (5 Ὀκτωβρίου), ὥρα δὲ ἡ μεταξὺ 3-5 τῆς ἡμέρας. Περὶ τὴν 4 ὥραν τοῦ Σαββάτου ἦλθεν ὁ Δόμ-Τέστας συνοδευόμενος καὶ ὑπὸ τριῶν ἑτέρων ἀββάδων, ὧν ὁ πρῶτος ἐλάλει ὁπωσοῦν καὶ τὴν ἑλληνι­κήν, οἱ δὲ πάντες ἐλάλουν τὴν γαλλικήν. Μετὰ τὴν ἐν τῇ Πρωτοσυγκελλίᾳ γενομένην δεξίωσιν καὶ περιποίησιν, ὡδηγήθησαν ὑπὸ τοῦ Μ. Πρωτοσυγκέλλου πρὸς τὴν Α.Θ. Παναγιότητα.

Ἐλθόντες παρὰ τῇ Α.Θ. Παναγιότητι, μετὰ τὸν χειρασπασμὸν αὐτοῦ, ἐκαθέσθησαν τῇ φιλόφρονι προτροπῇ τοῦ Πατριάρχου. Ἐν ᾧ δὲ ἡ Α.Θ. Παναγιότης ἔτι ἐξηκολούθει τὰς εἰωθυίας ποιούμενος φιλοφρονήσεις καὶ ἁβροφροσύνας, ἠγέρθησαν πάντες, καὶ τοῦ Δόμ-Τέστα ἐξαγαγόντος ἐκ τοῦ κόλπου αὐτοῦ φυλλάδιόν τι χρυσόδετον μετὰ πινακίδων ἐρυθροπορφύρων, καὶ ὀρέγοντος αὐτὸ ταῖς χερσὶ τοῦ Πατριάρχου, ὁ μετ’ αὐτὸν ἀββᾶς εἶπεν ἑλληνιστί· «ἐν ἀπουσίᾳ τοῦ Κ. Βρουνόνη, ἐρχόμεθα νὰ προσκαλέσωμεν τὴν Ἁγιότητά σας εἰς τὴν ἐν Ῥώμῃ γενησομένην οἰκουμενικὴν Σύνοδον κατὰ τὸ προσεχὲς ἔτος τῇ 8 Δεκεμβρίου, καὶ ἐπὶ τούτῳ σᾶς παρακαλοῦμεν νὰ δεχθῆτε τὴν παροῦσαν προσκλη­τήριον ἐπιστολήν».

Ἡ Α.Θ. Παναγιότης νεύσασα διὰ τῆς χειρὸς ἵνα κατατεθῇ ἐπὶ τοῦ ἀνακλίντρου, ὅπερ ἐβάσταζεν ὁ Δόμ-Τέστας χρυσόδετον φυλλάδιον, καὶ ἵνα καθεσθῶσιν, εἶπε μετὰ σπουδαίου ὕφους, ἐμφαίνοντος πατρικὴν ἀγάπην καὶ ἱλαρότητα:

«Ἐὰν ἡ ἐφημερὶς τῆς Ῥώμης καὶ ἐξ αὐτῆς ἀρυσάμεναι αἱ λοιπαὶ ἐφημερί­δες δὲν ἐδημοσίευον τὴν τῆς Α. Μακαριότητος προσκλητήριον ἐπιστολὴν εἰς τὴν ἐν Ῥώμῃ, ὡς λέγετε, οἰκουμενικὴν Σύνοδον, καὶ ἑπομένως ἂν ἠγνοοῦμεν τὸν σκοπὸν καὶ τὸ περιεχόμενον τῆς ἐπιστολῆς καὶ τὰς ἀρχὰς τῆς Α. Μακαριότητος, εὐχαρίστως ἠθέλομεν ἀποδεχθῇ γράμμα παρὰ τοῦ Πατριάρχου τῆς παλαιᾶς Ῥώ­μης πεμπόμενον, προσδοκῶντες ν’ ἀκούσωμεν νέον τι. Ἐπειδὴ ὅμως ἡ διὰ τῶν ἐφημεριδῶν διαδοθεῖσα ἤδη προσκλητήριος ἐπιστολὴ ἐφανέρωσε τὰς ἀρχὰς τῆς Α. Μακαριότητος, ἀρχὰς ὅλως ἀπᾳδούσας εἰς τὰς τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκ­κλησίας, διὰ τοῦτο μετὰ λύπης, ἅμα δὲ καὶ εἰλικρινείας λέγομεν πρὸς τὴν ὑμῶν Ὁσιότητα, ὅτι δὲν δυνάμεθα νὰ παραδεχθῶμεν οὔτε πρόσκλησιν τοιαύτην, οὔτε τὸ τοιοῦτο γράμμα τῆς Α. Μακαριότητος, ἐπαναλαμβάνον τὰς αὐτὰς πάντοτε ἀρ­χάς, ἀντιστρατευομένας εἰς τὸ πνεῦμα τοῦ Εὐαγγελίου καὶ εἰς τὴν διδασκαλίαν τῶν οἰκουμενικῶν Συνόδων καὶ τῶν ἁγίων Πατέρων. Ἡ Α. Μακαριότης, ποιησαμένη τὸ αὐτὸ διάβημα καὶ κατὰ τὸ 1848 ἔτος, προσεκάλεσε τὴν Ὀρθόδοξον Ἀνα­τολικὴν Ἐκκλησίαν εἰς ἀπάντησιν δι’ ἐγκυκλίου ἐπιστολῆς, καταδεικνυούσης ἁπλῶς καὶ σαφῶς τὴν ἀντίθεσιν τῶν ἀρχῶν τῆς Ῥώμης πρὸς τὰς πατροπαραδότους καὶ ἀποστολικάς, καὶ οὐ μόνον οὐκ εὐαρεστησάσης, ἀλλὰ καὶ λυπησάσης τὴν Α. Μα­καριότητα. Ὅτι δὲ ἀληθῶς δυσηρεστήθη τότε ἡ Α. Μακαριότης, ἀπέδειξεν ἐναργῶς ἡ παρ’ αὐτῆς ἀνταπάντησις. Καὶ ἐπειδὴ ἡ Α. Μακαριότης δὲν φαίνεται παρεκκλίνουσα τῶν ἑαυτῆς ἀρχῶν, οὔτε ἡμεῖς θείῳ χάριτι ἐξεκλίναμεν τῶν ἡμετέρων, διὰ τοῦτο οὔτε νέας λύπας στέργομεν νὰ προπαρασκευάσωμεν αὐτῇ εἰς μάτην, οὔτε ἀναξέσαι παλαιὰς πληγὰς ἀνεχόμεθα, καὶ ἀνερεθίσαι μίση ἐσβεσμένα διὰ συζητήσεων καὶ λογομαχιῶν, αἵτινες ἀπολήγουσιν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ εἰς ῥήξεις καὶ ἀπεχθείας, ἐν ᾧ ἑκάτεροι σήμερον, εἴπερ ποτέ, ἔχομεν ἀνάγκην εὐαγγελικῆς καὶ κοινωνικῆς ἀγάπης καὶ συμπαθείας διὰ τοὺς περιστοιχοῦντας τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ πολλοὺς καὶ παντοειδεῖς κινδύνους καὶ πειρασμούς· οὔτε ἐστὶ δυνατὴ συνεννόησις καὶ συνδιάλεξις συνοδική, μὴ ὑπάρχοντος κοινοῦ ὁρμητηρίου τῶν αὐτῶν ἀρχῶν. Καὶ ἄλλως δέ, ἡμεῖς φρονοῦμεν ὅτι ἐπιτυχέστατη καὶ ἀπαθέστατη λύσις τῶν τοιούτων ζητημάτων ἐστὶν ἡ ἱστορική. Ἐπειδὴ δηλαδὴ ὑπῆρξεν Ἐκκλησία πρὸ δέκα αἰώνων, τὰ αὐτὰ ἔχουσα δόγματα ἔν τε Ἀνατολῇ καὶ Δύσει, ἐν τῇ πρεσβυτέρᾳ καὶ νέᾳ Ῥώμῃ, ἀναδράμωμεν ἑκάτεροι εἰς ἐκείνην καὶ ἴδωμεν, ὁπότεροι προσέθεντο ἢ ἀφεῖλον· ἐκκοπτέσθω ἡ προσθήκη, ἐὰν ὑπάρχῃ καὶ ὅπου ὑπάρχει· προστεθείσθω τὸ ἀφαιρεθέν, ἐὰν ὑπάρχῃ καὶ ὅπου ὑπάρχει· καὶ τότε σύμπαντες ἀνεπαισθήτως εὑρεθησόμεθα εἰς τὸ αὐτὸ σημεῖον τῆς Καθολικῆς Ὀρθοδοξίας, ὁπόθεν ἡ Ῥώμη τῶν κάτω αἰώνων μακρυνομένη ἐπὶ μᾶλλον ἀρέσκεται νὰ πλατύνῃ τὸ χάσμα διὰ νέων ἀεὶ δογμάτων καὶ θεσπισμάτων, ἐκτρεπομένων τῆς ἱερᾶς Παραδόσεως».

Ὁ Δόμ-Τέστας. «Ὁποίας τινὰς ἐννοεῖ διαφωνούσας ἀρχὰς ἡ ὑμέτερα Ἁγιότης;».

Ὁ Πατριάρχης. «Ἵνα παραλίπωμεν τὰ καθέκαστα, ἡμεῖς, ἐφ’ ὅσον ὑπάρξει ἡ Ἐκκλησία τοῦ Σωτῆρος ἐπὶ τῆς γῆς, δὲν δυνάμεθα νὰ παραδεχθῶμεν, ὅτι ἐν τῇ ὅλῃ Ἐκκλησίᾳ τοῦ Χριστοῦ ὑπάρχει ἐπίσκοπός τις ἄρχων καὶ κεφαλὴ ἄλλη καὶ ἄλλος παρὰ τὸν Κύριον· ὅτι Πατριάρχης τις ὑπάρχει ἀλάθητος καὶ ἀναμάρτητος, ὁμιλῶν ἀπὸ καθέδρας, καὶ ὑπέρτερος τῶν οἰκουμενικῶν Συνόδων, ἐν αἷς ἔνεστι τὸ ἀλάνθαστον, συμφωνούσαις τῇ Γραφῇ καὶ τῇ ἀποστολικῇ Παραδόσει· ἢ ὅτι οἱ Ἀπόστολοι ὑπῆρξαν ἄνισοι πρὸς ὕβριν τοῦ ἁγίου Πνεύματος, τοῦ φωτίσαντος ἐπίσης τοὺς πάντας· ἢ ὅτι οὗτος ἢ ἐκεῖνος ὁ Πατριάρχης καὶ ὁ Πάπας ἔσχον τὰ πρεσβεῖα τῆς ἕδρας οὐκ ἀπὸ συνοδικοῦ καὶ ἀνθρωπίνου, ἀλλ’ ἐκ θείου, ὡς λέ­γετε, δικαίου, καὶ τὰ τούτοις ὅμοια».

Ὁ δ΄ ἀββᾶς. «Ἡ Ῥώμη οὐδόλως προτίθεται νὰ μεταβάλῃ τὰς ἀρχὰς αὐτῆς».

Ὁ β΄ ἀββᾶς. «Ἐπειδὴ ἡ Φλωρεντινὴ Σύνοδος ἀνακρίνασα τὰ τοιαῦτα ἥνωσε τὰς δύο Ἐκκλησίας, ὑπελείφθησαν δέ τινες ἔξω τῆς ἑνώσεως, τούτους προσκάλει ὁ ἅγιος Πατὴρ εἰς τὴν προσεχῆ οἰκουμενικὴν Σύνοδον, ἵνα καὶ οὗτοι πληροφορηθέντες ἑνωθῶσιν».

Ὁ Πατριάρχης. «Πόσα ἐρρέθησαν καὶ ἐγράφησαν κατὰ τῆς Φλωρεντινῆς Συνόδου, μόνον ἀπαίδευτος ἄνθρωπος ἐνδέχεται ν’ ἀγνοῇ· ἡ δὲ ὑμέτερα ὁσιότης οὐκ ἐστὶ ἐκ τοῦ κύκλου τούτου. Καὶ ἤδη ἀπὸ τῆς τελευταίας συνεδριάσεως ἐκείνου τοῦ κατηναγκασμένου συνεδρίου, ἀρξαμένων τῶν ἀντεγκλήσεων, ἀπέθανεν ἡ βεβιασμένη ἕνωσις εἰς τὰ σπάργανά της. Συνέδριον συγκροτηθὲν διὰ λόγους πολιτικούς, λόγους γηΐνου συμφέροντος, καὶ ἀπολῆξαν εἰς συμπέρασμα ἐπιβληθὲν πρὸς καιρὸν ὀλίγοις τισὶ τῶν ἡμετέρων διὰ λιμοκτονίας καὶ πάσης βίας καὶ ἀπειλῆς ὑπὸ τοῦ τότε παπεύοντος, τοιοῦτο συνέδριον οὐδὲ τοῦ ἁγίου ὀνόματος τῆς Συνόδου ἐστὶν ἄξιον. Καθ’ ἡμᾶς οἰκουμενικὴ Σύνοδος καὶ οἰκουμενικὴ Ἐκκλησία καὶ ἀληθινὴ καθολικότης ἐστὶ καὶ λέγεται ἐκεῖνο τὸ ἅγιον καὶ ἀκήρατον σῶμα, ἐν ᾧ ἀνεξαρτήτως τοῦ ὑλικοῦ πληθυσμοῦ αὐτοῦ συγκεφαλαιοῦται ἁγνὴ ἡ διδασκαλία τῶν Ἀποστόλων καὶ ἡ πίστις πάσης τοπικῆς Ἐκκλησίας, στηριχθεῖσα καὶ βασανισθεῖσα ἀπὸ τῆς θεμελιώσεως τῆς Ἐκκλησίας μέχρι τῶν ὀκτὼ πρώτων αἰώνων, ἐν οἷς οἱ Πατέρες τῆς Ἀνατολῆς καὶ τῆς Δύσεως καὶ αἱ ἁγιώταται καὶ πνευματοκίνητοι Σύνοδοι καὶ ἐκεῖνοι οἱ σεβάσμιοι Πατέρες, ὧν γνωστὰ τοῖς πᾶσιν εἰσὶ τὰ συγγράμματα, γινέσθωσαν ὁ ἄπταιστος καὶ ἀσφαλὴς ὁδηγὸς παντὸς χριστιανοῦ καὶ ἐπισκόπου τῆς Δύσεως, τοῦ εἰλικρινῶς ποθοῦντος καὶ ζητοῦντος τὴν εὐαγγελικὴν ἀλήθειαν. Ἐκεῖνοί εἰσι τὸ ὑπέρτατον κριτήριον τῆς χριστιανικῆς ἀληθείας· ἐκεῖνοί εἰσιν ἡ ἀσφαλὴς ὁδός, ἐφ’ ἧς δυνάμεθα νὰ συναντηθῶμεν ἐν τῷ ἁγίῳ φιλήματι τῆς δογματικῆς ἑνώσεως· πᾶς δὲ ὁ ἐκτὸς τῆς τρο­χιᾶς ἐκείνης περιπορευόμενος θεωρηθήσεται παρ’ ἡμῶν ἔκκεντρος καὶ ἀναρμό­διος εἰς τὸ συγκεντρῶσαι περὶ ἑαυτὸν τὰ μέλη τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκ­κλησίας. Εἰ δὲ τυχὸν ἔνιοι τῶν δυτικῶν ἐπισκόπων, ἔχοντες ἀμφιβολίαν περί τινων δογμάτων αὑτῶν, θέλουσι νὰ συνέλθωσι, συνερχέσθωσαν καὶ ἀναθεωρείτωσαν αὐτὰ καθ’ ἡμέραν, εἰ βούλονται. Ἡμεῖς οὐδεμίαν ἀμφιβολίαν ἔχομεν περὶ τῶν πατροπαραδότων καὶ ἀναλλοιώτων δογμάτων τῆς εὐσεβείας. Καὶ ἄλλως δέ, ὦ σεβάσμιοι ἀββάδες, περὶ οἰκουμενικῆς Συνόδου ὄντος τοῦ λόγου, δὲν διαφεύγει βεβαίως τὴν μνήμην ὑμῶν, ὅτι αἱ οἰκουμενικαὶ Σύνοδοι ἄλλως πως συνεκροτοῦντο, ἢ ὅπως ἤδη διεκήρυξεν ἡ Α. Μακαριότης. Ἐὰν ὁ τῆς Ῥώμης μακαριώτατος Πάπας ἠσπάζετο τὴν ἀποστολικὴν ἰσοτιμίαν καὶ ἰσαδελφίαν, ἔπρεπεν, ὡς ἐν ἴσοις τὴν ἀξίαν καὶ πρῶτος τῇ τῆς ἕδρας τάξει, κατὰ τὸ κανονικὸν δίκαιον, ν’ ἀπευθύνῃ γράμμα ἰδιαίτερον πρὸς ἕκαστον τῶν Πατριαρχῶν καὶ τῶν Συνόδων τῆς Ἀνατολῆς, οὐχ ἵνα ἐπιβάλῃ ἐγκυκλίως καὶ δημοσιογραφικῶς, ὡς πάντων ἄρχων καὶ δεσπότης, ἀλλ’ ἵνα ἐρωτήσῃ ἀδελφοὺς ἀδελφός, ἰσότιμός τε καὶ ἰσο­βάθμιος, εἰ συνεγκρίνουσι ποῦ καὶ πῶς καὶ ὁποίας ἱερᾶς Συνόδου τὴν συγκρότησιν. Τούτων οὕτως ἐχόντων, ἢ ἀναδραμεῖσθε καὶ ὑμεῖς εἰς τὴν Ἱστορίαν καὶ εἰς τὰς οἰκουμενικὰς Συνόδους, ἵνα ἱστορικῶς κατορθωθῇ ἡ παρὰ πάντων ποθουμένη ἀληθὴς καὶ χριστοσύλλεκτος ἕνωσις, ἢ πάλιν ἀρκεσθησόμεθα εἰς τὰς ἡμῶν διηνεκεῖς προσευχὰς καὶ δεήσεις ὑπὲρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου, τῆς εὐσταθείας τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν καὶ τῆς τῶν πάντων ἑνώσεως. Ἐν δὲ τοιαύτῃ περιπτώσει μετὰ λύπης διαβεβαιοῦμεν ὑμῖν, ὅτι περιττὴν καὶ ἄκαρπον νομίζομεν τήν τε πρόσκλησιν καὶ ὅπερ συνεπιφέρετε ἐπιστολιμαῖον τοῦτο φυλλάδιον».

Ὁ δ΄ ἀββᾶς. «Δύναται ἆρά γε μόνη ἡ προσευχὴ νὰ κατορθώσῃ τὴν ἕνωσιν; Ἀσθενοῦντός τινος ἀνθρώπου, εἰ καὶ ἀπεκδεχόμεθα τὴν θεραπείαν αὐτοῦ παρὰ τοῦ Θεοῦ καὶ ἐπὶ τούτοις ἀπευθύνομεν ἐκτενεῖς εὐχὰς καί δεήσεις, ὅμως οὐ λείπομεν νὰ προμηθεύσωμεν αὐτῷ καὶ ἰατρὸν καὶ ἰατρικά».

Ὁ Πατριάρχης. «Περὶ θρησκευτικῶν καὶ πνευματικῶν νοσημάτων τοῦ λόγου ὄντος, μόνος ὁ παντογνώστης καὶ τῆς ἑαυτοῦ Ἐκκλησίας θεμελιωτὴς καὶ τελειωτὴς Χριστὸς ὁ Κύριος γινώσκει ἀκριβῶς τίς ὁ νοσῶν καὶ κατὰ πόσον νοσεῖ, καὶ ὁποῖον τὸ εἶδος τῆς νόσου, καὶ ὁποῖον τὸ κατάλληλον φάρμακον. Διὰ τοῦτο πάλιν ἐπαναλαμβάνομεν, ὅτι ἀνάγκη πᾶσα προσευχῆς, καὶ προσευχῆς θερμῆς καὶ ἀδιαλείπτου πρὸς τὸν Κύριον ἡμῶν, τὴν αὐτοαγάπην, ἵνα τοῖς πᾶσιν ἐμπνεύσῃ τὰ θεοφιλῆ καὶ σωτήρια».

Ταῦτα εἰποῦσα ἡ Α.Θ. Παναγιότης, ἐνετείλατο τῷ παρακαθημένῳ καὶ ἑρμηνεύοντι τοὺς λόγους αὐτοῦ γαλλιστὶ Μ. Πρωτοσυγκέλλῳ, ἵνα, λαβὼν ἀπὸ τοῦ ἀνακλίντρου τὸ φυλλάδιον, ἐπιστρέψῃ αὐτὸ εἰς τὸν δόντα τοποτηρητὴν τοῦ Κ. Βρουνόνη. Καὶ οὗτοι ἀναστάντες καὶ ἀποδόντες τὸν ἀνήκοντα σεβασμὸν καὶ φιλοφρόνως ἀντιχαιρετιθέντες ὑπὸ τῆς Α.Θ. Παναγιότητος ἐξῆλθον, καὶ συνοδευθέντες ἕως τῆς κλίμακος ὑπὸ τοῦ Μ. Πρωτοσυγκέλλου ἀπῆλθον.

ΠΗΓΗ: Ἰω. Καρμίρη, Τὰ Δογματικὰ καὶ Συμβολικὰ Μνημεῖα τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας,τ. ΙΙ, ἐν Ἀθήναις 1953, σ. 927-930.

Ιερεύς Σωτήριος Αθανασούλιας