Τα βιβλία της Αγίας Γραφής. 2.Η ΕΞΟΔΟΣ (Μητροπολίτου Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμία)

 

     ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ

ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ

   ΔΗΜΗΤΣΑΝΑ-ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΙΣ

Δημητσάνα - Μεγαλόπολη, Κυριακή 15 Μαΐου 2016

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ ΕΝΑ-ΕΝΑ

2. Η ΕΞΟΔΟΣ  

1. Τό ἑπόμενο βιβλίο στήν Παλαιά Διαθήκη, μετά τήν Γένεση, λέγεται Ἔξοδος. Τό βιβλίο αὐτό συνεχίζει τήν ἱστορία τῆς Γένεσης καί μᾶς λέγει γιά τήν καταπίεση τῶν Ἰσραηλιτῶν στήν Αἴγυπτο ἀπό τόν νέο Φαραώ, τόν Ραμσῆ τόν Β´ (1290-1224 π.Χ.) (κεφ. 1). Στά χρόνια αὐτά γεννήθηκε ὁ Μωυσῆς (κεφ. 2), τόν ὁποῖο κάλεσε ὁ Θεός, μέ τό ὅραμα τῆς καιομένης καί μή κατακαιομένης βάτου (κεφ. 3), γιά νά ἀπελευθερώσει τόν λαό Του ἀπό τήν δουλεία (κεφ. 4-6). Ὁ Φαραώ ὅμως ἀντέδρασε σ᾽ αὐτό, ἀλλά τιμωρήθηκε μέ δέκα φοβερές πληγές (κεφ. 7-11)· τελικά, μέ τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, οἱ Ἰσραηλῖτες ἔκαναν τήν ἑορτή τοῦ Πάσχα καί ἑτοιμάστηκαν γιά τήν ἀναχώρησή τους (κεφ. 12).

2. Ὁ Φαραώ ὅμως δέν τό ἀνέχθηκε αὐτό, γι᾽ αὐτό καί κατεδίωξε τούς Ἰσραηλῖτες μέ τά στρατεύματά του. Τούς ἔφθασε κοντά στήν Ἐρυθρά θάλασσα (14,9). Ἀλλά, ὁ παντοδύναμος Θεός ἔκανε ἕνα μεγάλο καί φοβερό θαῦμα, γιά νά σώσει τόν λαό Του: Μέ τό σημεῖο τοῦ Σταυροῦ, πού σχημάτισε ὁ Μωυσῆς, κατά τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, μέ τήν ράβδο του καί τό χέρι του πάνω ἀπό τήν θάλασσα (14,16), ἡ θάλασσα σχίστηκε στά δύο, ἔγινε ξηρά, καί πέρασαν ἀπό ἀνάμεσά της οἱ Ἰσραηλῖτες (μόνον οἱ ἄνδρες ἦταν 600.000· βλ. 12,37). Τά στρατεύματα ὅμως τῶν Αἰγυπτίων, πού τούς καταδίωκαν, πνίγηκαν στήν θάλασσα· γιατί ἡ θάλασσα, πάλι μέ τό σημεῖο τοῦ Σταυροῦ, ἐπανῆλθε στήν κανονική της θέση (14,27-28). Οἱ Ἰσραηλῖτες δόξασαν τόν Θεό γι᾽ αὐτό (15,1-21), ἀλλά κατά τήν πορεία τους στήν ἔρημο Σούρ γόγγυσαν κατά τοῦ Θεοῦ, γιατί δέν εἶχαν τά ἀναγκαῖα τῆς διατροφῆς τους. Εἶδαν ὅμως νέο θαῦμα στήν Μερρά, τό νά μετατρέπεται τό πικρό νερό σέ γλυκύ, καί μάλιστα στήν Αἰλείμ βρῆκαν καί δώδεκα πηγές ὑδάτων (15,22-27). Ἀπό ἐκεῖ ἔφθασαν στήν ἔρημο Σίν καί στό ἑξῆς ὁ Ἰσραήλ θά ἀρχίσει νά τρέφεται μέ τό μάννα καί μέ τά ὀρτύκια (16,1-36)! Στήν Ραφιδείν ὁ λαός εἶδε τό ἄλλο  θαῦμα, τό νά ἀναβλύζει νερό ἀπό τόν βράχο (17,1-7). Ἐδῶ δέ στήν Ραφιδείν ἔχουμε μία θαυμαστή νίκη τῶν Ἰσραηλιτῶν ἐναντίον τῶν Ἀμαληκιτῶν (17,8-16). Τούς νίκησαν μέ τό σημεῖο τοῦ Σταυροῦ! Γιατί κατά τήν ὥρα τῆς μάχης προσευχόταν ὁ γέροντας Μωυσῆς γιά τόν λαό του. Ἀλλά προσευχόταν μέ τεταμένα τά χέρια του, ὥστε τό σῶμα του νά σχηματίζει σταυρό. Ὅταν ὅμως, ἐπειδή ἦταν γέροντας, κουραζόταν καί κατέβαζε τά χέρια του, τότε νικοῦσαν οἱ Ἀμαληκῖτες τόν Ἰσραήλ. Γι᾽ αὐτό ἦλθαν δύο ἄνδρες, ὁ Ἀαρών καί ὁ ῎Ωρ, καί τοῦ ὑπεβάσταζαν τά χέρια του καί ἔτσι ἡ νίκη ἦταν συνεχῶς ὑπέρ τοῦ Ἰσραήλ. (17,11-13). Ἐδῶ, στό Ραφιδείν πάλι, ἡ ἱερή διήγηση μᾶς λέγει ὅτι ὁ Ἰοθώρ ἐπισκέφθηκε τόν γαμβρό του Μωυσῆ καί τόν συμβούλευσε νά ἐκλέξει συνεργάτες στό ἔργο τῆς κυβερνήσεως τοῦ λαοῦ καί νά μήν καταπονεῖται αὐτός ὁ ἴδιος συνεχῶς (18,1-27).

3. Τώρα ὅλο τό στρατόπεδο τῶν Ἰσραηλιτῶν ἔρχεται στό ὄρος Σινᾶ καί στρατοπευδεύει ἐκεῖ. Ἀρχίζει ἡ προπαρασκευή τους γιά νά λάβουν τήν θεία ἀποκάλυψη (19,1-25). Στό ἑξῆς (20, 1-40,38) ἔχουμε τό Νομοθετικό τμῆμα τῆς Ἐξόδου. Κατά πρῶτον ὁ Θεός ἐξαγγέλλει στόν λαό τόν Δεκάλογο (20,1-17), ἀλλά ἐπειδή ὁ λαός ἦταν περίτρομος ἀπό τίς φοβερές θεοφάνειες πού ἔβλεπε, παρεκάλεσε νά τοῦ ὁμιλεῖ ὁ Μωυσῆς, ὡς ἀντιπρόσωπος τοῦ Θεοῦ, καί ὄχι κατ᾽ εὐθεῖαν ὁ Θεός (20,18-22). Ἔτσι λοιπόν ὁ Θεός δίνει στόν λαό διά τοῦ Μωυσῆ ἕνα κώδικα ἀστικῶν καί ποινικῶν νόμων μέ τό ὄνομα «βιβλίο τῆς διαθήκης» (20,23-23,33). Οἱ διατάξεις τοῦ κώδικος αὐτοῦ εἶναι παλαιές καί καθορίζουν τήν ποινή κάθε παράβασης. Ἐδῶ περιέχεται καί ὁ νόμος τῆς ταυτοπάθειας, τό γνωστό, δηλαδή, ἐκεῖνο «ὀφθαλμόν ἀντί ὀφθαλμοῦ καί ὀδόντα ἀντί ὀδόντος» (21,24 ἑξ. Ματθ. 5,38). Ὁ λαός ἀναλαμβάνει τήν ὑποχρέωση νά τηρήσει τούς θείους νόμους καί συνάπτεται ἔτσι μεταξύ τοῦ Θεοῦ Γιαχβέ καί αὐτοῦ τοῦ λαοῦ ἐπίσημη διαθήκη, μία ἱερή συμφωνία (24,1-18).

4. Στήν συνέχεια (κεφ. 25 ἑξ.) ὁ Θεός δίνει διατάξεις στόν Μωυσῆ, γιά νά τίς πεῖ αὐτός στόν λαό, περί τῆς λατρείας. Πιό συγκεκριμένα: Δίνει ἐντολές γιά τήν κατασκευή τῆς Σκηνῆς τοῦ Μαρτυρίου καί γιά τά ἱερά της σκεύη (25,1-27,21)· γιά τήν ἱερατική ἀμφίεση (28,1-39)· γιά τήν καθοσίωση τοῦ ἀαρωνικοῦ ἱερατείου (29,1-37)· γιά τά καθημερινά ὁλοκαυτώματα (29,38-46)· γιά τό θυσιαστήριο τοῦ θυμιάματος (30-1-10)· γιά τόν κεφαλικό φόρο, πού πρέπει νά καταβάλει κάθε ἰσραηλίτης στόν Θεό (30,11-16)· γιά τόν χαλκό λουτῆρα τῶν ἱερέων (30,17-21)· γιά τό μύρο, μέ τό ὁποῖο ἐγίνετο ἡ χρίση (30,22-33) καί γιά τό θυμίαμα (30,34-38). Ὑποδεικνύει δέ ὁ Θεός καί καλλιτέχνες, οἱ ὁποῖοι θά ἐπιμεληθοῦν ὅλα αὐτά, τά ὁποῖα διέταξε νά κατασκευασθοῦν γιά τήν λατρεία (31,1-11), ἀλλά καί πάλι ἐπιβάλλει ὁ Θεός τήν ἐντολή γιά τήν τήρηση τοῦ Σαββάτου (31,12-17). Ἀπό τά παραπάνω βλέπουμε ὅτι πολλά πού χρησιμοποιοῦμε καί ἐμεῖς στήν χριστιανική μας λατρεία ἔχουν παλαιά τήν καταβολή, ἔχουν νομοθετηθεῖ ἤδη στήν Παλαιά Διαθήκη. Μία θλιβερή ἱστορία μᾶς ἀναφέρεται στήν συνέχεια στό βιβλίο ἐδῶ τῆς Ἐξόδου: Κατά τήν διάρκεια τῆς ἀπουσίας τοῦ Μωυσῆ στό ὄρος Σινᾶ ὁ λαός ἔπεσε στήν εἰδωλολατρία· κατασκεύασε ἕνα χρυσό μόσχο καί τό ἐλάτρευσε ὡς θεό (32,1-6). Αὐτό εἶναι μία μεγάλη καί φοβερή ἁμαρτία, ἡ ὁποία ἔλαβε τήν τιμωρία της (32,7-30). Ἀπό τήν ἀγανάκτησή του ὁ Μωυσῆς γιά τήν εἰδωλολατρία αὐτή τοῦ λαοῦ συνέτριψε καί τίς δύο πλάκες τοῦ Νόμου (32,19) Ὁ Θεός πάλι γιά τήν ἁμαρτία αὐτή τοῦ λαοῦ ἀπείλησε ὅτι δέν θά ἀνεβεῖ μαζί του στήν γῆ τῆς ἐπαγγελίας (33,3), ἀλλά ὁ Μωυσῆς προσευχήθηκε γιά νά ματαιώσει ὁ Θεός τήν ἀπειλή του αὐτή (33, 12 ἑξ). Ἔτσι ἔχουμε τήν ἀνανέωση τῶν πλακῶν τοῦ Νόμου καί τῆς Νομοθεσίας καί τήν ἀνανέωση τῆς διαθήκης τοῦ Θεοῦ μέ τόν Ἰσραήλ (34,1-35). Τέλος, τό βιβλίο τῆς Ἐξόδου μᾶς λέγει ὅτι μέ τίς συνεισφορές τοῦ λαοῦ κατασκευάσθηκε ἡ Σκηνή τοῦ Μαρτυρίου μέ τά ἐξαρτήματά της καί τά ἱερά της σκεύη καί καλύφθηκε ἀπό τήν νεφέλη, δεῖγμα αὐτό τῆς θείας παρουσίας σ᾽ αὐτήν. Ἡ Σκηνή τοῦ Μαρτυρίου γέμισε ἀπό τήν δόξα τοῦ Κυρίου (35,1-40,32).

5. Τό θέμα τοῦ βιβλίου τῆς Ἐξόδου εἶναι ἡ διαθήκη τοῦ Ἰσραήλ μέ τόν Θεό καί ἡ κρίση ἐνατίον τῶν Αἰγυπτίων, τῶν καταπιεστῶν τοῦ λαοῦ Του. Τούς Αἰγυπτίους τούς ἀπέρριψε ὁ Θεός, γιατί αὐτοί, μέ τήν πολεμική τους πρός τόν Ἰσραήλ, ἀπέρριπταν Αὐτόν τόν Ἕνα καί Ἀληθινό Θεό. Ὁ Ἰσραήλ περιπλανήθηκε σαράντα χρόνια στήν ἔρημο μέχρι νά εἰσέλθει στήν γῆ τῆς ἐπαγγελίας. Αὐτό ἦταν ὡς ἀποτέλεσμα τῶν ἁμαρτιῶν του, ἀλλά ἦταν καί μία καλή προετοιμασία καί παιδεία γι᾽ αὐτόν, γιά νά ἀπολαύσει, μετά ἀπό ἀγώνα καί πολλή ἄσκηση, αὐτό πού τοῦ ὑποσχέθηκε ὁ Θεός. – Ὁ βίος τοῦ Μωυσῆ, ὅπως τό ἀποδεικνύει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης (Migne 44,297 ἑξ.) εἶναι πρότυπο ἐναρέτου πολιτείας, καθοδηγός μας στό νά γνωρίσουμε καί νά ἀρέσουμε στόν Κύριο τόν Θεό μας. – Στό βιβλίο τῆς Ἐξόδου μαθαίνουμε γιά τό κύριο ὄνομα τοῦ Θεοῦ «Γιαχβέ» (Ἐξ. 3,14). Τό ὄνομα αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ Θεός εἶναι ὁ «Ὤν», ὁ πάντοτε ὑπάρχων, ὁ αἰώνιος καί παντοδύναμος. – Τό βιβλίο τῆς Ἐξόδου τό χρησιμοποιεῖ ἡ Καινή Διαθήκη, ἀλλά τό ἑρμηνεύει χριστολογικά, ὅπως ἔτσι, χριστολογικά, πρέπει νά ἑρμηνεύεται ἡ Παλαιά Διαθήκη. Ὅπως οἱ Ἰσραηλῖτες ἐλευθερώθηκαν ἀπό τήν αἰγυπτιακή δουλεία, ἔτσι καί ἐμεῖς ἐλευθερωθήκαμε μέ τήν Θυσία τοῦ Χριστοῦ ἀπό τήν δουλεία τῆς ἁμαρτίας (Α´ Πέτρ. 1,18). Καί ἡ διαθήκη μεταξύ τοῦ Θεοῦ καί τοῦ Ἰσραήλ προτυπώνει τήν Νέα Διαθήκη, πού σύναψε ὁ Χριστός μέ ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα ἐγκαθιδρύοντας τήν Ἐκκλησία (Μάρκ. 14,24. Α´ Κορ. 11,25). Ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ἑρμηνεύοντας τυπολογικά, σχετίζει τήν διάβαση τῶν Ἰσραηλιτῶν ἀπό τήν Ἐρυθρά θάλασσα μέ τό βάπτισμα τῶν χριστιανῶν (Α´ Κορ. 10,2) καί τό μάννα καί τό ὕδωρ τῆς ἐρήμου μέ τήν θεία Εὐχαριστία (Α´ Κορ. 10,3-6). Καί τόν θυσιασθέντα Υἱό τοῦ Θεοῦ τόν λέγει «πάσχα ἡμῶν» (Α´ Κορ. 5,7).

Μέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας

Διάγραμμα τοῦ βιβλίου τῆς Ἐξόδου

Ι Ἀπελευθέρωση ἀπό τήν δουλεία τῆς Αἰγύπτου (1,1-15,21)

       Α. Ἡ ζωή τοῦ Ἰσραήλ στήν Αἴγυπτο (1,1-22)

       Β. Ἡ νεανική ἡλικία τοῦ Μωυσῆ (2,1-25)

       Γ. Ὁ Θεός καλεῖ τόν Μωυσῆ (3,1-4,31)

       Δ. Οἱ πληγές στήν Αἴγυπτο (5,1-11,10)

       Ε. Τό Πάσχα (12,1-13,16)

       ΣΤ. Ἀναχώρηση ἀπό τήν Αἴγυπτο καί διάβαση τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσης (13,17-15,21).

ΙΙ. Παραπλάνηση στήν ἔρημο (15,22-18.27)

ΙΙΙ. Ἡ Διαθήκη τοῦ Θεοῦ μέ τόν Ἰσραήλ (19,1-24,18)

       Α. Ἡ Διαθήκη καί ὁ Δεκάλογος (19,1-20,21)

       Β. Τό «βιβλίο τῆς διαθήκης» (20,22-23,33)

       Γ. Ἐπικύρωση τῆς διαθήκης (24,1-18)

IV. Ἐντολές γιά τήν κατασκευή τῆς Σκηνῆς τοῦ Μαρτυρίου καί γιά τούς λειτουργούς της (25,1-31,18)

V. Ὁ χρυσός μόσχος (32,1-34,35)

Α. Οἱ ἁμαρτίες τοῦ λαοῦ (32,1-35)

Β. Ἀνανέωση τῆς διαθήκης (33,1-34,35)

VΙ. Ἐφαρμογή τῶν ἐντολῶν γιά τήν κατασκευή τῆς Σκηνῆς τοῦ Μαρτυρίου καί τόν ἐπίπλωσή της (35,1-40,32)

Δείτε και: -Τα βιβλία της Αγίας Γραφής.1.Η ΓΕΝΕΣΗ (Μητροπολίτου Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμία)