Πρός τούς μέλλοντας φωτίζεσθαι• Α´ Ὅτι τό βάπτισμα λουτρόν παλιγγενεσίας (Μητροπολίτου Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ἰερεμία)

          IEΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ

ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ

    ΔΗΜΗΤΣΑΝΑ-ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΙΣ

Δημητσάνα - Μεγαλόπολη, Κυριακή 6 Μαρτίου 2016

ΑΠΛΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΠΑΤΕΡΙΚΑ ΚΗΡΥΓΜΑΤΑ

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Πρός τούς μέλλοντας φωτίζεσθαι·

Α´ Ὅτι τό βάπτισμα λουτρόν παλιγγενεσίας

(Στήν σειρά ΑΑΠ 10,226Α-230Ε)

1. Στό σημερινό μου κήρυγμα, ἀδελφοί χριστιανοί, θά σᾶς παρουσιάσω μέ συντομία μία ὁμιλία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, πού τήν ἀπευθύνει σ᾽ αὐτούς πού ἐπρόκειτο νά βαπτισθοῦν. Ἀφοῦ στήν ἀρχή τούς λέγει γενικά γιά τήν δόξα καί τό μεγαλεῖο, πού πρόκειται νά λάβουν μέ τό βάπτισμά τους, στήν συνέχεια τούς λέει γιά τό ἴδιο τό βάπτισμα.

 Τό βάπτισμα λέει καλεῖται μέ πολλά ὀνόματα καί ὄχι μόνο μέ ἕνα. «Οὐ γάρ ἐστιν ἕν αὐτῷ ὄνομα, ἀλλά πολλά καί παντοδαπά». Καλεῖται «λουτρόν παλιγγενεσίας» (Τίτ. 3,5)· καλεῖται «φώτισμα» (Ἑβρ. 10,32· 6,4.6). Καλεῖται καί «βάπτισμα», γιατί λέει ὁ ἀπόστολος: «Ὅσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε, Χριστόν ἐνεδύσασθε» (Γαλ. 3,27). Καλεῖται «ταφή». «Συνετάφητε γάρ αὐτῷ διά τοῦ βαπτίσματος εἰς τόν θάνατον» λέει τό ἀποστολικό ἀνάγνωσμα τοῦ μυστηρίου τοῦ βαπτίσματος (Ρωμ. 6,4). Καλεῖται «περιτομή» (Κολ. 2,1), καλεῖται «σταυρός». «Ὁ παλαιός ἡμῶν ἄνθρωπος συνεσταυρώθη, ἵνα καταργηθῇ τό σῶμα τῆς ἁμαρτίας», λέει ὁ Ἀπόστολος (Ρωμ. 6,6). – Εἶναι καί ἄλλα πολλά ὀνόματα μέ τά ὁποῖα καλεῖται τό βάπτισμα, ἀλλά, ἄς μήν χάνουμε τόν χρόνο στά ὀνόματα, λέει ὁ Χρυσόστομος, καί ἄς κρατήσουμε τό ὄνομα «βάπτισμα», δηλαδή, «λουτρόν». Ὅλοι ξέρουμε τά δημόσια λουτρά, πού καθαρίζουν τόν ρύπο τοῦ σώματος. Ἔτσι καί τό λουτρό τοῦ βαπτίσματος καθαρίζει τόν ρύπο τῆς ψυχῆς.

2. Πρίν ἀπό τό χριστιανικό βάπτισμα ὑπῆρχε τό ἰουδαϊκό, πολύ βέβαια κατώτερο ἀπό τό χριστιανικό. Τό ἰουδαϊκό βάπτισμα καθάριζε τήν συνείδηση ὅταν αὐτή ἦταν ἀσθενής. Ὑπάρχουν πολλά πράγματα, λέει ὁ Χρυσόστομος, τά ὁποῖα δέν εἶναι ἐκ φύσεως ἀκάθαρτα, γίνονται ὅμως ἀκάθαρτα ἀπό τήν ἀδυναμία τῆς συνειδήσεως. Ὅπως τά μικρά παιδάκια, φέρει γιά παράδειγμα ὁ Χρυσόστομος, πού φοβοῦνται ἀπό τά μορμολύκεια (τίς «μαμοῦτες», πού ἔλεγαν παλαιότερα). Αὐτά τά κατασκευάσματα εἶναι ψεύτικα, ἀλλά τά μικρά-μικρά παιδιά, ἀπό τήν ἀδύνατη κρίση πού ἔχουν, τά θεωροῦν γιά ἀληθινά καί φοβοῦνται. Ἔτσι, λοιπόν, καί οἱ ἄνθρωποι πρίν ἀπό τόν ἐρχομό τοῦ Χριστοῦ εἶχαν ἀσθενῆ συνείδηση καί νόμιζαν ὅτι γίνονταν ἀκάθαρτοι ἀπό πράγματα πού δέν ἦταν ἀκάθαρτα. Αὐτά ἐκαθάριζε τό ἰουδαϊκό βάπτισμα. Γιά παράδειγμα: Τό νά ἐγγίσει κανείς ἕνα νεκρό αὐτό δέν εἶναι ἁμαρτία. Καί ὅμως στήν Παλαιά Διαθήκη τό νόμιζαν αὐτό γιά ἁμαρτία, γιατί οἱ ἄνθρωποι εἶχαν ἀσθενῆ καί περιδεῆ συνείδηση. Καί ἡ Παλαιά Διαθήκη συγκατέβηκε στήν ἀδύνατη αὐτή συνείδηση τῶν τότε ἀνθρώπων καί εἶχε σχετική ἀπαγορευτική διάταξη (βλ. Λευιτ. 21,1). Ὅτι ὅμως ὁ Μωυσῆς, πού ἔγραψε αὐτή τήν διάταξη δέν θεωροῦσε ἁμαρτία τό νά ἐγγίσει κάποιος ἕνα νεκρό, φαίνεται ἀπό τό ὅτι αὐτός ὁ ἴδιος ἔφερε μαζί του ὁλόκληρο νεκρό, τά λείψανα τοῦ Ἰωσήφ (βλ. Ἐξ. 13,19). Αὐτά, λοιπόν, τά νομιζόμενα ἀκάθαρτα ἀπό τήν ἐσφαλμένη κρίση τῆς συνειδήσεως, αὐτά ἐκαθάριζε τό ἰουδαϊκό βάπτισμα. Ὅτι ὅμως αὐτά στήν πραγματικότητα δέν ἦταν ἀκάθαρτα φαίνεται ἀπό αὐτό πού λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Τίποτε δέν εἶναι ἀκάθαρτο αὐτό καθ᾽ ἑαυτό, παρά γι᾽ αὐτόν πού νομίζει ὅτι κάτι εἶναι ἀκάθαρτο, γι᾽ αὐτόν εἶναι ἀκάθαρτο» (Ρωμ. 14,14). Στήν πραγματικότητα ὅμως, ὄχι τό νά ἐγγίζει κανείς νεκρά σώματα, ἀλλά τό νά κάνει «νεκρές», ἁμαρτωλές δηλαδή πράξεις, αὐτό τόν καθιστᾶ ἀκάθαρτο. Καί τέτοια ἀκαθαρσία ἀπό ἁμαρτωλές πράξεις δέν μπορεῖ, λέει ὁ Χρυσόστομος, νά τήν ἐξαλείψει τό ἰουδαϊκό βάπτισμα, ἀλλά μόνο τό χριστιανικό.

3. Σ᾽ αὐτό τό βάπτισμα, σ᾽ αὐτήν τήν κολυμβήθρα τοῦ χριστιανικοῦ βαπτίσματος ὅποιος μπεῖ, κι ἄν εἶναι ἀνήθικος καί πόρνος ἤ εἰδωλολάτρης, ἤ ὅσο ἁμαρτωλός καί ἄν εἶναι («κἄν ὅ,τι ἄν ἐργασάμενος δεινόν, κἄν ἅπασαν τήν ἐν ἀνθρώποις πονηρίαν ἔχων ᾖ»), βγαίνει ἀπό τήν κολυμβήθρα λάμποντας περισσότερο ἀπό τίς ἡλιακές ἀκτῖνες. Καί φέρει ὁ Χρυσόστομος ἐδῶ, γιά βεβαίωση αὐτῶν πού λέγει, τόν ἀπόστολο Παῦλο. Στήν πρώτη πρός Κορινθίους ἐπιστολή του ὁ Ἀπόστολος ὁμιλεῖ γιά ἅρπαγες, γιά πλεονέκτες, γιά μέθυσους, γιά ἀνήθικους, γιά πόρνους, πού δέν μποροῦν αὐτοί λέγει νά κληρονομήσουν τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Καί παρακάτω λέει ὅτι μερικοί ἀπ᾽ αὐτούς, πού τώρα εἶναι χριστιανοί, εἶναι τέτοιοι, ὅπως τούς εἶπε παραπάνω, καί ἅρπαγες καί μέθυσοι καί ἀνήθικοι κ.λπ. Ἀλλά βαπτίστηκαν, γιατί βαπτίζονταν τότε σέ μεγάλη ἡλικία. Καί μέ τό βάπτισμα τί ἔγινε; Ἀκοῦστε: Ἐπειδή βαπτίστηκαν λέει τώρα γι᾽ αὐτούς: «Ἀπελούσασθε, ἁγιάσθητε, ἐδικαιώθητε ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ» (Α´ Κορ. 6,9-11). Προσέξτε, χριστιανοί μου, τί λέγει, ὅπως τό παρατηρεῖ ὁ Χρυσόστομος: Δέν λέει μόνον ὅτι μέ τό βάπτισμα καθαρίστηκαν, ἀλλά ὅτι μέ αὐτό ἔγιναν ἅγιοι καί δίκαιοι. Δέν λέει μόνον «λουσθήκατε», ἀλλά καί «ἁγιασθήκατε» καί «δικαιωθήκατε»! Αὐτό, πραγματικά, εἶναι παράδοξο. Ὤ, ἀγάπη καί φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ! Χωρίς νά κοπιάσουμε μᾶς κάνει ἁγίους: «Τοιαύτη γάρ τῆς θείας δωρεᾶς ἡ φιλανθρωπία· χωρίς ἱδρώτων ποιεῖ δικαίους»!

4. Ἀλλά καί μιά ἄλλη παρατήρηση κάνει, χριστιανοί μου, ὁ Χρυσόστομος. Τό βάπτισμα λέει δέν λέγεται μόνο «λουτρό καθάρσεως», ἀλλά καί «λουτρό παλιγγενεσίας». Δημιουργηθήκαμε μία φορά ἀπό τήν γῆ καί χαλάσαμε, γιατί ἁμαρτήσαμε. Καί ὁ Θεός μᾶς ξαναδημιουργεῖ, μᾶς ξαναφτιάχνει, ὄχι ὅμως ἀπό τήν γῆ, ὅπως πρῶτα, ἀλλά ἄνωθεν, ἀπό ἄλλο στοιχεῖο, ἀπό τό ὕδωρ. Γι᾽ αὐτό τό βάπτισμα καλεῖται «λουτρόν παλιγγενεσίας».

Μέ τό βάπτισμα δέν καθαριζόμαστε ἁπλῶς ἀπό τά ἁμαρτήματά μας, ἀλλά ξαναδημιουργούμαστε. Καί γιά νά μιλήσω μέ τό παράδειγμα τοῦ Χρυσοστόμου: Τό λερωμένο σκεῦος τῆς ψυχῆς μας μέ τό βάπτισμα δέν σπουγγίζεται καί καθαρίζεται ἁπλᾶ, ἀλλά μπαίνει στό χωνευτῆρι, λειώνει στήν φωτιά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ξαναγίνεται ἀπό τήν ἀρχή. Μέ τό βάπτισμα «συντρίβεται» ὁ παλαιός ἄνθρωπος καί κατασκευάζεται νέος, λαμπρότερος ἀπό τόν προηγούμενο.

Αὐτή τήν συντριβή ἐννοοῦσε μυστικά ὁ ψαλμωδός ὅταν ἔλεγε «ὡς σκεῦος κεραμέως συντρίψεις αὐτούς» (Ψαλμ. 2,9). Πραγματικά, γιά τό βάπτισμα λέγεται ὁ λόγος αὐτός, ἑρμηνεύει ὁ Χρυσόστομος, γιατί δέν λέει «σκεύη ὀστράκινα», ἀλλά «σκεύη κεραμέως». Τά ὀστράκινα σκεύη ὅταν συντρίβονται δέν ἐπιδιορθώνονται. Τά σκεύη ὅμως τοῦ κεραμέως εἶναι πήλινα καί ξαναγίνονται στό πρῶτο τους σχῆμα, ὅταν χαλάσουν. Μᾶς κάνει ἐντύπωση τό ὅτι, ὅταν ὁ Θεός προλέγει γιά συμφορά ἀνίατο, λέει γιά ὀστράκινο σκεῦος καί ὄχι γιά σκεύη κεραμέως. Γιά παράδειγμα: Ὅταν ὁ Θεός ἤθελε νά πεῖ στόν προφήτη Ἰερεμία ὅτι οἱ Ἰουδαῖοι θά ἔχουν μία ἀνεπανόρθωτη συμφορά, τόν διέταξε νά πάρει μιά στάμνα ὀστράκινη καί νά τήν συντρίψει, δεῖγμα αὐτό ὅτι θά συντριβεῖ καί θά καταστραφεῖ ἐντελῶς ἡ πόλη» (Ἰερ. 19,11). Ὅταν ὅμως ὁ Θεός θέλει νά πεῖ στόν λαό νά ἔχουν ἐλπίδες γιά τήν σωτηρία τους, τότε κατεβάζει τόν προφήτη σέ κεραμεῖο καί τοῦ δείχνει ὄχι ὀστράκινο, ἀλλά πήλινο ἀγγεῖο, πού διαπλάθεται στά χέρια τοῦ κεραμέως (βλ. Ἰερ. 18,6). Τά «σκεύη κεραμέως», λοιπόν, πού λέει τό Ψαλτήριο εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού συντρίφτηκε μέν μέ τά ἁμαρτήματά του, ἀλλά καί πάλι ἀνακαινίζεται μέ τό βάπτισμα καί γίνεται πιό καλός ἀπό πρῶτα.

Ἔτσι καί σεῖς, λέει ὁ Χρυσόστομος στούς κατηχουμένους του, πού πρόκειται νά βαπτιστοῦν. Δέν εἶναι καιρός τώρα, τούς λέει, γιά κηρύγματα περί μετανοίας σέ σᾶς. Καί εὔχεται νά μήν ἁμαρτάνουν πιά, ὥστε νά μήν ἔχουν ἀνάγκη ἀπό αὐτό τό φάρμακο (δηλαδή, τήν μετάνοια). Τώρα οἱ μέλλοντες νά βαπτισθοῦν πρέπει νά ἀκούσουν γιά τήν λαμπρότητα καί τήν δόξα, τήν ὁποία θά δεχθοῦν καί τήν νέα πολιτεία πού πρέπει νά ἔχουν, σάν βαπτισμένοι χριστιανοί πιά. Ἀλλά τό τί τούς λέγει γιά τούς ἀγῶνες καί τά παλαίσματα τῆς νέας, τῆς μετά τό βάπτισμα ζωῆς, θά τό ποῦμε στό ἑπόμενο κήρυγμά μας, ἀδελφοί χριστιανοί.

Μέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας