Ερμηνεία Παλαιάς Διαθήκης –Προφήτης Ησαΐας (7ον) – (Μητροπολίτου Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμία)

Δείτε και: –Προφήτης Ησαΐας (1ον) & (2ον) & (3ον)& (4ον) & (5ον)& (6ον)

          IEΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ

ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ

Δημητσάνα, Παρασκευή 19 Ἰουνίου 2015

ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ

ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΣΕ ΣΥΝΕΧΕΙΕΣ

(Ἡ ἑρμηνεία παρά τήν συντομία της καί τήν ἁπλότητά της εἶναι ἐπιστημονική)

Ἡ ἐργασία αὐτή προσφέρεται στούς ἀναγνῶστες σέ συνέχειες ἑκάστη Δευτέρα καί Παρασκευή διά ἐξεύρεση λαθῶν ἐκ μέρους τους καί ἐνημέρωσή μας πρός διόρθωση, πρίν ἀπό τήν τελική δημοσίευση τοῦ ἔργου.

Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΣΑΪΑΣ

Κατά τοῦ βασιλέως τῆς Ἀσσυρίας (10,5-19)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Ἡ περικοπή μας αὐτή στρέφεται κατά τοῦ ὑπερηφάνου Ἀσσυρίου μονάρχου, τόν ὁποῖο ὁ Θεός μεταχειρίστηκε σάν παιδαγωγική ράβδο (στίχ. 5), γιά νά κτυπήσει καί συνετίσει τόν λαό Του Ἰσραήλ γιά τίς ἀνομίες του (στίχ. 6). Αὐτός ὅμως ὁ Ἀσσύριος μονάρχης δέν σεβάστηκε τήν θέση του αὐτή, ὅτι δηλαδή εἶναι ἕνα ἁπλό ὄργανο στά χέρια τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ἀντίθετα ὑπερηφανεύθηκε γιά τίς νίκες του καί τίς κατακτήσεις του, πού πίστευσε ὅτι μόνος του τίς κατόρθωσε (στίχ. 7-9). Καί τώρα θαρρεῖ τολμηρά ὅτι θά εἰσβάλει χωρίς ἀντίσταση (στίχ. 14β) μέ τήν παντοδύναμη, ὅπως νομίζει, ἰσχύ του σ᾽ ὅλες τίς χῶρες τῆς οἰκουμένης (στίχ. 13-14) καί σ᾽ αὐτήν ἀκόμη τήν Ἰερουσαλήμ (στίχ. 10), τήν πρωτεύουσα τοῦ θεοκρατικοῦ βασιλείου. Ἀλλά – προφητεύει ἐδῶ ὁ προφήτης – ἀφοῦ τελειώσει ὁ Γιαχβέ τήν παιδαγωγική του τιμωρία πρός τόν λαό Του Ἰσραήλ, θά στραφεῖ ἔπειτα πρός τόν ὑπερήφανο ἄρχοντα τῶν Ἀσσυρίων (στίχ. 12) καί θά τοῦ κατακάψει ὅλο του τό «δάσος» (στίχ. 18), ὅλη του, δηλαδή, τήν δόξα καί τήν δύναμη τῶν στρατευμάτων του. Ὅσοι ἀπομείνουν θά εἶναι ὀλίγοι, τόσο ὀλίγοι, ὥστε θά μποροῦν νά μετρηθοῦν ἀπό ἕνα μικρό παιδί (στίχ. 19)! Ὑπολογίζουν ὅτι ἡ παρούσα προφητεία μας χρονολογεῖται κατά τήν ἐποχή πού ἡ ἀσσυριακή δύναμη ἦταν σέ μεγάλη ἀκμή, δηλαδή μετά τήν πρώτη ταπείνωση τοῦ Ἰούδα ἀπό τούς Ἀσσυρίους (734-732), καί κατά τήν ἅλωση τῆς Σαμάρειας (722).

(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,

τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)

10,5Ἀλλοίμονο στόν Ἀσσύριο μονάρχη

πού στά χέρια του εἶναι ἡ ράβδος

τοῦ θυμοῦ μου καί τῆς ὀργῆς μου.

6Τήν ὀργή μου (αὐτή) ἀποστέλλω

ἐναντίον ἀσεβοῦς ἔθνους,

ἐναντίον τοῦ λαοῦ μου·

θά τόν κάνω (τόν Ἀσσύριο μονάρχη)

νά τόν σκυλεύσει

καί νά τόν λαφυραγωγήσει

(τόν λαό μου),

νά καταπατήσει τίς πόλεις του

καί νά τίς μεταβάλει σέ σκόνη.

7Ἀλλά αὐτός (ὁ Ἀσσύριος) δέν σκέπτεται

καί δέν συλλογίζεται ἔτσι στήν καρδιά του,

ἀλλά ἡ ἐπιθυμία του εἶναι

πῶς νά ἐξολοθρεύσει

καί πῶς νά ἐξαφανίσει ὄχι ὀλίγα ἔθνη.

8Καί ὅταν τοῦ λέγουν,

«ἐσύ εἶσαι ὁ μόνος ἄρχοντας!»,

9αὐτός ἀπαντᾶ:

«(Ναί!) Δέν κατέλαβα τήν χώρα

τήν πάνω ἀπό τήν Βαβυλώνα

καί τήν Χαλάνη,

ὅπου κτίστηκε ὁ πύργος (τῆς Βαβέλ);

Καί ἀκόμη κατέλαβε τήν Ἀραβία

καί τήν Δαμασκό καί τήν Σαμάρεια.α

10Ὅπως κατέλαβα αὐτά τά βασίλεια,

ἔτσι θά κυριαρχήσω

καί σέ ὅλα τά ἔθνη.

Θρηνῆστε τά εἴδωλα τῆς Ἰερουσαλήμ καί τῆς Σαμάρειας.

11Ὅ,τι ἔκανα στήν Σαμάρεια καί στά χειροποίητά της,

τό ἴδιο θά κάνω καί στήν Ἰερουσαλήμ

καί στά εἴδωλά της».

12Ἀλλά θά συμβεῖ, ὅταν ὁ Κύριος

θά συμπληρώσει τό ἔργο του

στό ὄρος Σιών καί στήν Ἰερουσαλήμ,

θά τιμωρήσει (αὐτήν) τήν ἀλαζόνα καρδιά,

τόν ἄρχοντα, δηλαδή, τῶν Ἀσσυρίων,

καί τήν ὑπερηφάνεια τῶν ὑψηλῶν ματιῶν του.

13Γιατί λέγει: «Μέ τήν δύναμή μου

καί μέ τήν σοφία μου θά τό κατορθώσω·

θά μετακινήσω τά ὅρια τῶν ἐθνῶν

καί θά καταλύσω τήν δύναμή τους.

14Θά σείσω κατοικημένες πόλεις

καί θά καταλάβω μέ τό χέρι μου

ὅλη τήν οἰκουμένη

σάν φωλιά (πτηνῶν)

καί θά τήν πάρω

σάν ἐγκατελειμμένα αὐγά,

χωρίς νά ὑπάρχει κανείς

πού θά μοῦ διαφύγει

ἤ πού θά μοῦ ἀντισταθεῖ».β

15Ἀλλά μήπως μπορεῖ νά καυχηθεῖ ὁ πέλεκυς

ὅτι κατορθώνει κάτι μόνος του,

χωρίς ἐκεῖνον πού κόπτει μέ αὐτόν;

Ἤ μήπως μπορεῖ νά ὑπερηφανευθεῖ τό πριόνι

ὅτι κάνει κάτι μόνο του,

χωρίς ἐκεῖνον πού τό σύρει;

Τό ἴδιο μπορεῖ νά πεῖ κανείς

γιά μιά ράβδο ἤ γιά ἕνα ξύλο,

πού τά σηκώνει ἄνθρωπος.γ

16Ὄχι ἔτσι! Ἀλλά ὁ Κύριος Σαβαώθ

θά στείλει στήν τιμή σου ἀτιμία

καί στήν δόξα σου θά ἀνάψει πῦρ κατακαῖον

17 – τό φῶς τοῦ Ἰσραήλ θά γίνει πῦρ,

ὁ Ἅγιος τοῦ Ἰσραήλ (θά γίνει) φλόγα φωτιᾶς – δ

γιά νά ἀφανίσει ὅπως τό (καιόμενο ξηρό) χορτάριε

τόν πλοῦτο (τῶν Ἀσσυρίων).

18Τήν ἡμέρα ἐκείνη θά ἀφανιστοῦν

τά ὄρη καί τά βουνά καί τά πυκνά δάση,

θά καταφαγωθοῦν «σῶμα καί ψυχή»

(δηλ. ὁλόκληρα)·

καί οἱ φυγάδες θά εἶναι σάν ἐκεῖνον

πού φεύγει ἀπό μεγάλη πυρκαϊά.

19Ὅσοι ἀπομείνουν θά εἶναι μικρός ἀριθμός.

Ἕνα (μικρό) παιδί θά μπορεῖ νά τούς ἀριθμήσει.

α. Στό Ἑβρ. οἱ στίχ. 8.9 ἔχουν: «Δέν εἶναι οἱ ἄρχοντές μου ὅλοι βασιλεῖς; Δέν εἶναι ἡ Καλυώ ὅπως ἡ Καρκεμίς; Δέν εἶναι ἡ Χαμάθ ὅπως ἡ Ἀρφάδ; Δέν εἶναι ἡ Σαμάρεια ὅπως ἡ Δαμασκός;».

β. Στό Ἑβρ. ὁ ὑπερήφανος μονάρχης ὁμιλεῖ σέ παρελθόντα χρόνο ἀναφερόμενος στίς προηγούμενες νίκες του, γιά τίς ὁποῖες μίλησε ἤδη στούς στίχ. 8.9. Στό κείμενο αὐτό ὁ στίχος 14 ἔχει καλύτερα λέγων: «Τό χέρι μου συνέλαβε ὅπως ἀπό φωλιά (πτηνῶν) τόν πλοῦτο τῶν λαῶν, καί ὅπως συγκεντρώνει κανείς ὠά ἐγκαταλελειμμένα· ἔτσι καί ἐγώ συγκέντρωσα ὅλη τήν γῆ, χωρίς κανείς νά κινήσει τήν πτέρυγά του ἤ νά ἀνοίξει τό στόμα του ἤ νά ψιθυρίσει».

γ. Στό Ἑβρ. ὁ στίχος εἶναι ἐκφραστικώτερος: «Θά καυχηθεῖ ὁ πέλεκυς ἐναντίον ἐκείνου, ὁ ὁποῖος κόπτει μέ αὐτόν ἤ θά ὑπερηφανευθεῖ τό πριόνι ἐναντίον τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος τό χειρίζεται; Σάν ἡ ράβδος νά μπορεῖ νά κυβερνᾶ ἐκεῖνον πού τήν ὑψώνει ἤ σάν ἡ βακτηρία νά μπορεῖ νά διοικεῖ ὅ,τι δέν εἶναι ξύλο (δηλ. τόν ἄνθρωπο)»!

δ. Ἔτσι, ὅπως ἔχει στό Ἑβρ., τό ἡμιστίχιο καί κατά τόν Μπρατσιώτη δεχόμενον ὡς ἐσφαλμένη τήν ἀνάγνωση τῶν Ο´ «ἁγιάσει αὐτόν».

ε. Τό Ἑβρ. ὁμιλεῖ γιά «ἔνδοξο δάσος» καί γιά «δενδρόκηπο» ἐκφράζοντας ἔτσι παραστατικώτερα τό μεγαλεῖο τῶν Ἀσσυρίων, τό ὀποῖο ὅμως θά φθαρεῖ.

(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

10,5-19. Ἀνίδεος ὁ ἰσχυρός Ἀσσύριος ἡγεμών ὅτι ὑπῆρξε ἕνα ἁπλό ὄργανο τοῦ Θεοῦ καταδικάζεται γιά τήν ὑπερηφάνειά του σέ καταστροφή (βλ. Ἱερ. 25,8-14. 50,23 [κατά τό Ἑβρ.]). Στήν περικοπή μας πρόκειται πιθανόν περί τοῦ Σενναχηρίμ καί τῆς εἰσβολῆς τοῦ 701. Σύγκρινε τούς στίχ. 8-11 μέ τούς 36,18-20. Χωρίς νά τό γνωρίζει ὁ βασιλεύς τῆς Ἀσσυρίας εἶναι ἕνα ὄργανο πού ἐκτελεῖ τίς κρίσεις τοῦ Θεοῦ κατά τοῦ ἐπαναστάτου λαοῦ (βλ. 13,5. 5,26. 7,18, 8,7). Ὁμοίως γιά τόν Ἰερεμία ὁ Ναβουχοδονόσορ θά εἶναι μία μάστιγα στά χέρια τοῦ Γιαχβέ (Ἰερ. 27 (Ἑβρ. 50), 23,28 (Ἑβρ. 51), 20), θά εἶναι ὁ ὑπηρέτης του (Ἰερ. 25,9.34 [Ἑβρ. 27]. 6.43 [Ἑβρ. 50]. 10). Ὅμως αὐτή ἡ ἀποστολή, τήν ὁποία ὁ εἰσβολεύς δέν γνωρίζει, δέν καταργεῖ τήν ἐνοχή του. Ἡ ὑπερηφάνειά του καί ἡ βαναυσότης του θά τιμωρηθοῦν τήν ἡμέρα πού καθώρισε ὁ Θεός (στίχ. 12). 10,9. Ὁ Ἠσαΐας παραθέτει τίς ἰσχυρές πόλεις πού κατεστράφησαν ὑπό τῶν Ἀσσυρίων κατά τίς προηγούμενες ἐκστρατεῖες: Ἡ Kalno (Ο´ Χαλάνη), πόλη στή βόρεια Συρία, κατελήφθη τό 742 π.Χ. ἀπό τόν Τιγλάθ-Πιλεσέρ· ἡ Karkemish (οἱ Ο´ ἀποδίδουν περιφραστικῶς τό ὄνομα μέ τήν ἔκφραση «τήν χώρα τήν ἐπάνω Βαβυλῶνος»), στόν Ἐφράτη, κατελήφθη ἀπό τόν Σαργών τό 717· ἡ Hamat, στόν Ὀρόντη στήν κεντρική Συρία (οἱ Ο´ τήν συμπεριλαμβάνουν στήν Ἀραβία), κατελήφθη ἀπό τόν Σαργών τό 720· ἡ Arpad, πλησίον τῆς Alep, ἐπολιορκήθη ἤδη καί κατελήφθη ἀπό τόν Τιγλάθ-Πιλεσέρ πρίν ἀπό τόν συροεφραιμικό πόλεμο· ἡ Σαμάρεια ἔπεσε το 721 καί ἡ Δαμασκό τό 732. Ὅλες αὐτές οἱ πόλεις ἐκυριεύθησαν ἀπό τούς Ἀσσυρίους. Τό δέ νόημα τῆς ἀπαντήσεως τοῦ στίχου μας κατά τόν Μπρατσιώτη (Ὁ προφήτης Ἡσαΐας, τεῦχος Α´, σελ. 161) εἶναι: «Ὡς ἐγενόμην κύριος τοσούτων πόλεων καί χωρῶν, οὕτω θά καταλάβω καί τήν Ἰερουσαλήμ». 10,10-11. Γιά τήν Ἀσσυρία ὁ Θεός τοῦ Ἰούδα Γιαχβέ ἦταν ἕνα εἴδωλο (βλ. 36,7-10). 10,12. Τελικό συμπέρασμα σέ πεζό λόγο τῶν περικοπῶν στίχ. 5-11. 13-19. 10,13-14. Ἡ ὑπερηφάνεια τῆς Ἀσσυρίας. Γιά νά ἀποθαρρύνει τήν κατ᾽ αὐτοῦ ἐπανάσταση ὁ Ἀσσύριος ἡγεμών μετώκιζε τούς ὑποτελεῖς λαούς. 10,10. Παρατηροῦμε στόν στίχ. 10 μας, ὡς ἔχει στό Ἑβρ., ὅτι ὁ προφήτης κάνει τόν βασιλέα τῶν Ἀσσυρίων νά ὁμιλήσει σάν ἕνας καλός γιαχβιστής, γιατί τόν παριστᾶ νά χαρακτηρίζει τούς ξένους θεούς ὡς «ἐλιλίμ» (Ο´ «χειροποιήτοις», στίχ. 11). Εἶναι ἕνας κακός ὅρος χρησιμοποιούμενος εἰδικῶς ἀπό τόν Ἠσαΐα γιά νά σημάνει τίς ξένες θεότητες, τά εἴδωλα. Ἡ πρώτη σημασία τοῦ ὅρου εἶναι «τιποτένια», «ματαιότητες». 10,13. Ἀφελῶ ὅρια ἐθνῶν. Αὐτά στήν Ἀγία Γραφή παριστάνονται ὡς καθορισμένα ἀπό τόν Θεό (Γεν. 11,8. Δευτ. 32,8). 10,15. Ρητορική ἐρώτηση πού μᾶς ὑπενθυμίζει τόν στίχ. 5 (βλ. καί 45,9). 10,16-19. Φῶς τοῦ Ἰσραήλ, εἶναι ἡ μεγαλειότης τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ (2,10. 29,6. Ἰεζ. 1,26-28). Τό Φῶς αὐτό εἶναι φωτιστικό γιά τούς καθαρούς, ἀλλά καταστρεπτικό γιά τούς ἀσεβεῖς. Τήν Ἀσσυρία θά τήν καταφάγει ὅπως ἡ φωτιά τό δάσος. 10,19. Ἡ εἰκόνα τῶν δένδρων τοῦ δάσους, ὅπως ἡ ὑπόσχεση περί ἑνός “ὑπολοίπου” τῶν ἐπιζόντων (στίχ. 20-23), ἔκαναν μερικούς νά ὑποψιασθοῦν ὅτι, ἀπό τόν στίχο 16, δέν πρόκειται περί τιμωρίας τοῦ βασιλέως τῆς Ἀσσυρίας, ἀλλά περί τῆς χώρας τοῦ Ἰούδα ὑποθέτοντες ὅτι αὐτή ἡ παράγραφος εἶναι ἐκτός τῆς ἐδῶ περικοπῆς καί νοοῦντες μέ μία γενικώτερη ἔννοια τό “διά τοῦτο” τοῦ στίχ. 16 (κατά τό Ἑβρ.).

Τό μικρό ὑπόλοιπο (10,20-23)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Τό τεμάχιο αὐτό εἶναι ἀνεξάρτητο ἀπό τήν προηγούμενη περικοπή καί συνδέεται μόνο μέ αὐτή ὡς πρός τό θέμα τῆς σωτηρίας τοῦ μικροῦ ὑπολοίπου τοῦ Ἰσραήλ· γιατί καί ἡ προηγούμενη περικοπή μιλοῦσε γιά τήν σωτηρία ἑνός μικροῦ ἀριθμοῦ ἐκ τῶν Ἀσσυρίων (στίχ. 19). Εἶναι δέ πολύ ἀγαπητή στόν προφήτη Ἡσαΐα ἡ θεολογία περί τῆς σωτηρίας ἑνός μικροῦ ὑπολοίπου (στίχ. 22) καί αὐτό ἐσήμαινε, ὅπως εἴδαμε (7,3), τό ὄνομα τοῦ πρωτοτόκου υἱοῦ του «Σε᾽άρ Γιασούβ» («ἕνα μικρό ὑπόλοιπο θά ζήσει»). Ἡ προφητεία αὐτή ἀκούγεται καί ὡς τιμωρία, γιατί θά καταστραφεῖ τό μέγα πλῆθος τοῦ Ἰσραήλ, ἀλλά ἀκούεται καί ὡς ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, γιατί δέν θά εἶναι ὁλοσχερής ἡ καταστροφή. Γιά τήν σωτηρία ὅμως αὐτοῦ τοῦ μικροῦ ὑπολοίπου προϋπόθεση εἶναι νά ἐπιστρέψει αὐτό στό Θεό (στίχ. 20.21. Βλ. καί Ρωμ. 9,27).

(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,

τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)

10,20Καί θά συμβεῖ ἐκείνη τήν ἡμέρα

τό κατάλοιπο τοῦ Ἰσραήλ καί οἱ διασωθέντες ἀπόγονοι τοῦ Ἰακώβ

δέν θά στηρίζονται πιά σ᾽ αὐτούς πού τούς ἐκτύπησε,

ἀλλά θά στηρίζονται

μέ πρέπουσα ἐμπιστοσύνη στόν Θεό,

τόν ἅγιο τοῦ Ἰσραήλ.

21Οἱ διασωθέντες ἀπόγονοι τοῦ Ἰακώβ

θά ἐπιστρέψουν στόν ἰσχυρό Θεό.

22Καί ἄν ὁ λαός τοῦ Ἰσραήλ

γίνει σάν τήν ἄμμο τῆς θάλασσας,

μόνο ἕνα ὑπόλοιπο ἀπό αὐτούς θά σωθεῖ

γιατί καταστροφή συντριπτική

ληφθεῖσα μέ δικαιοσύνη

θά ἐκτελέσει ὁ Κύριος.

23Πράξη ὁλοκληρωτικῆς καταστροφῆς

θά κάνει (ὁ Κύριος)

σ᾽ ὅλη τήν οἰκουμένη.

(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

10,20-23. Αὐτή ἡ σύντομη προφητεία φαίνεται νά εἶναι ἕνα ὑπόμνημα τοῦ δοθέντος ὀνόματος στόν πρωτότοκο υἱό τοῦ Ἠσαΐου «σε᾽άρ γιασούβ» («ἕνα μικρό ὑπόλοιπο θά ζήσει»), βλ. 7,3. Ἡ θεολογία περί τοῦ «ὑπολοίπου», τόσο ἀγαπητή στόν Ἠσαΐα, βλ. 4,3 καί τό σχόλιο, συνοψίζεται ἐδῶ μέ δύο ὄψεις: Ἀφ᾽ ἑνός μέν τῆς ἀγγελίας περί μιᾶς παραδειγματικῆς τιμωρίας, πού δέν θά ἀφήσει τίποτα παρά ἕνα μικρό ὑπόλοιπο (στίχ. 22-23), ἀφ᾽ ἑτέρου δέ περί τῆς ὑποσχέσεως γι᾽ αὐτό τό ὑπόλοιπο ὅτι θά μεταστραφεῖ («γιασούβ»), καί ὅτι θά λάβει τήν συγγνώμη καί νέες εὐλογίες (στίχ. 20-21). 10,21. Καί ἔσται τό καταλειφθέν τοῦ Ἰακώβ... «Ὑπόλοιπον θά ἐπιστρέψῃ, τό ὑπόλοιπον τοῦ Ἰακώβ, εἰς τόν ἰσχυρόν Θεόν», λέγει τό Ἑβρ. Κατά τό κείμενο αὐτό ἡ φράση εἶναι ὅπως τό ὄνομα τοῦ πρωτοτόκου υἱοῦ τοῦ Ἡσαΐου  «σε᾽άρ γιασούβ»). Εἰς 7,3-4 τό ὄνομα αὐτό εἶναι ὡς μία ἐνθαρρυντική προφητεία, ἀλλά ἐδῶ εἶναι καί μία προφητεία τιμωρίας (μόνο ἕνα μικρό ὑπόλοιπο θά ζήσει, βλ. στίχ. 22).  10,22. Ὡς ἡ ἄμμος τῆς θαλάσσης. Ἡ φράση ὑπενθυμίζει τήν ὑπόσχεση τοῦ Θεοῦ στόν Πατριάρχη Ἀβραάμ (Γεν. 22,17. Σύγκρ. μέ Ρωμ. 9,27). Στόν Ἡσαΐα (4,2-3. 6,13. 7,3. 28,5-6. 37,4. 37,31-32. Σύγκρ. μέ Μιχ. 4,7. 5,2-9. Ζαχ. 2,7) τό «ὑπόλοιπο» ἀναφέρεται σέ ἐκείνους πού ἀπέμειναν μετά τήν τιμωρία τοῦ Ἰούδα, ἀπό τούς ὁποίους θά ἀναστεῖ ἕνας μεγάλος λαός. Κατά τήν περίοδο τῆς αἰχμαλωσίας τό «ὑπόλοιπο» αὐτό ἦταν ὁ ἐκπατρισθείς λαός (Ἰεζ. 6,8-10. Ἱερ. 23,3. 38,7), τόν ὁποῖον ὁ Θεός θά ἐπιστρέψει πάλι στήν γῆ του καί θά τόν καταστήσει μέγα. Μετά τήν περίοδο αἰχμαλωσίας ἡ πίστη τῶν Ἰουδαίων θά μᾶς ὑπενθυμίσει πάλι τήν προ-αἰχμαλωσιακή περίοδο (βλ. Ζαχ. 8,11. Ἀγ. 1,12. Ζαχ. 14,2). 10,23.Ἐν τῇ οἰκουμένῃ ὅλῃ. Ἡ μερική θεία κρίση κατά τοῦ Ἰσραήλ εἶναι μέρος τῆς παγκοσμίου κρίσεως.

Ἐμπιστοσύνη στόν Θεό (10,24-27)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Ἡ περικοπή αὐτή ἀγγέλλει στούς Ἰουδαίους τό εὐχάριστο μήνυμα τῆς ἀπαλλαγῆς τους ἀπό τόν ζυγό τῶν Ἀσσυρίων, οἱ ὁποῖοι τελικά θά πληγοῦν καί θά καταστραφοῦν (στίχ. 25). Εἰς πίστωση αὐτῶν ὁ Προφήτης παραπέμπει στήν ἰσραηλιτική ἱστορία, στήν ἐποχή τῆς ἐξόδου ἀπό τήν Αἴγυπτο καί στίς σωτήριες ἐπεμβάσεις τοῦ Θεοῦ στούς χρόνους τῶν Κριτῶν (στίχ. 26). Ἔτσι οἱ Ἰουδαῖοι ἄς ἔχουν ἐμπιστοσύνη στόν Κύριο, διότι ἐγγίζει ἡ λύτρωσή τους ἀπό τόν ζυγό τῶν Ἀσσυρίων. Ἡ προφητεία μας ἀναφέρεται μᾶλλον στήν ἐποχή τῆς εἰσβολῆς τοῦ Σενναχηρίμ τό 701.

(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,

τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)

10,24Γι᾽ αὐτό τά ἑξῆς λέγει ὁ Κύριος Σαβαώθ:

Λαέ μου, πού κατοικεῖς τήν Σιών,

μή φοβᾶσαι τούς Ἀσσυρίους

ὅταν σέ πατάξουν μέ τήν ράβδο·

(αὐτή θά) εἶναι ἡ πληγή

πού φέρω ἐναντίον σου,

καί θά θυμηθεῖς αὐτό

πού συνέβηκε μέ τήν Αἴγυπτο.α

25Γιατί, λίγο ἀκόμη καί θά πάψει ἡ ὀργή

καί ὁ θυμός μου θά στραφεῖ ἐναντίον τους.

26Τότε θά ἐγείρει ὁ Θεός ἐναντίον τους πληγή,

ὁμοία μέ τήν πληγή πού κτύπησε τήν Μαδιάμ

στόν τόπο τῆς καταστροφῆς τους·β

καί ὁ θυμός του θά εἶναι στήν ὁδό τῆς θάλασσας,

(μάλιστα) τῆς θάλασσας πού ὁδηγεῖ στήν Αἴγυπτο.γ

27 Ἐκείνη τήν ἡμέρα θά φύγει τό φορτίο του ἀπό τόν ὦμο σου

καί ὁ φόβος του ἀπό πάνω σου·

καί ὁ ζυγός του θά ἀφαιρεθεῖ ἀπό τόν τράχηλό σου. δ

α. Ὁ στίχος κατά τό Ἑβρ.: «Διά τοῦτο τάδε λέγει ὁ Κύριος, ὁ Κύριος τῶν δυνάμεων· μή φοβοῦ, λαέ μου, πού κατοικεῖς στήν Σιών, ἀπό τήν Ἀσσούρ, ἡ ὁποία μέ ράβδο σέ κτυπᾶ καί τήν βακτηρία του σηκώνει ἐναντίον σου, ὅπως συνέβηκε μέ τήν Αἴγυπτο».

β. «Στόν βράχο τοῦ Ὠρήβ», λέει καλύτερα τό Ἑβρ.

γ. Στό Ἑβρ. τό ἡμιστίχ. ἔχει: «Καί θά ἐγείρει τήν ράβδο του ἐπί τῆς θαλάσσης, ὅπως συνέβηκε στήν Αἴγυπτο».

δ. Στό Ἑβρ. ὁ στίχος ἔχει: «Καί θά συμβεῖ κατά τήν ἡμέρα ἐκείνη: Θά ὑποχωρήσει τό φορτίο ἀπό τούς ὤμους σου καί ὁ ζυγός του ἀπό τόν τράχηλό σου ἕνεκα τοῦ πάχους». (Τό τελευταῖο διορθώνεται κατά τούς Ο´: «Ὁ ζυγός ἀπό τόν τράχηλό σου θά ἐξαφανιστεῖ»).

(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

10,24-27. Προφητεία ὑπόσχεσης. Ἡ προφητεία αὐτή ἐδῶ φαίνεται νά χρονολογεῖται σέ μία ἐποχή, ὅπου οἱ Ἀσσύριοι ἐπίεζαν μέ βαρύ ζυγό τό βασίλειο τοῦ Ἰούδα. Θά ὑπολογίζαμε τόν καιρό πού προηγήθη τῆς εἰσβολῆς τοῦ Σενναχηρίμ τό 701. Γιά νά ἐμπνεύσει τήν ἐμπιστοσύνη στόν λαό του ὁ Γιαχβέ, ἐπαναφέρει στήν μνήμη του τήν προηγουμένη αὐτοῦ ἱστορία (βλ. στίχ. 24. 26). Πολλά ὅμως ἀπό αὐτά τά περιστατικά, καί πρό παντός ἡ «ὁδός τῆς Αἰγύπτου» εἶναι ἴσως μεταγενέστερες γλῶσσες. 10,26. Γίνεται πρῶτον ἀναφορά στήν νίκη τοῦ Γεδεών κατά τῶν Μαδιανιτῶν (οἱ Ο´ ἀνέγνωσαν «μπετσώρ», «θλίψη», ἀντί «μπετσούρ», «στόν βράχο» καί παρέλειψαν τό ἑπόμενο Ὠρέβ, βλ. Κριτ. 7,25), στήν σωτήρια διάβαση διά τῆς Ἐρυθρᾶς Θαλάσσης ἔπειτα («τῇ ὁδῷ τῇ κατά θάλασσαν») καί στό κατά τῆς Αἰγύπτου σωτήριο κτύπημα τέλος («εἰς τήν ὁδόν τήν κατ᾽ Αἴγυπτον», Ἐξ. 14,16). Ὅλος ὁ στίχ. εἶναι μία προσθήκη πού διακόπτει τήν ἀνάπτυξη, βλ. σχόλ. εἰς 4,5.

Ἡ εἰσβολή (10,28-34)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Στήν περικοπή αὐτή ὁ προφήτης κατά πρῶτον (στίχ. 28-32) περιγράφει ἀριστοτεχνικά καί δραματικά τήν ραγδαία εἰσβολή καί προέλαση τῶν Ἀσσυρίων κατά τῆς Ἰερουσαλήμ ἀπό τόν βορρᾶ, πιθανόν ἀπό τήν Σαμάρεια. Ἡ ραγδαία ταχύτητα τοῦ εἰσβολέως ἐχθροῦ ἐκφράζεται στήν περικοπή μας ἐδῶ καί ἀπό τήν βραχύτητα τῶν προτάσεων καί τό ἀσύνδετο μεταξύ τους. Ἀλλά στήν περικοπή μας προαναγγέλλεται πάλι καί ἡ αἰφνίδια πανωλεθρία τῶν Ἀσσυρίων πρό τῆς Ἰερουσαλήμ (στίχ. 33-34). Γιά τό βέβαιο τῆς καταστροφῆς τῶν Ἀσσυρίων ὁ προφήτης Ἠσαΐας τονίζει τήν παντοδυναμία τοῦ Θεοῦ μέ τό ὄνομά Του «Δεσπότης Κύριος Σαβαώθ» (στίχ. 33).

(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,

τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)

10,28(Ὁ Ἀσσύριος) ἔρχεται στήν πόλη Ἀγγαί

29περνᾶ στήν Μαγγεδώ

καί ἀποθέτει τίς ἀποσκευές του στήν Μαχμάς.

Διαβαίνει τήν φάραγγα

καί φθάνει στήν Ἀγγαί.

Φόβος θά καταλάβει τήν Ραμά τήν πόλη τοῦ Σαούλ.

Θά φύγουν30 οἱ κάτοικοι τῆς Γαλλείμ,

τό ἄκουσε ἡ Λαϊσά, τό ἄκουσε ἡ Ἀναθώθ

31καί τρόμαξαν ἡ Μαδεβηνά καί οἱ κάτοικοι τῆς Γιββεΐρ.

32Παρακαλεῖτε τώρα νά σταματήσουν,

ἱκετεύσατε γιά τό ὄρος, γιά τήν θυγατέρα Σιών,

γιά τά ὑψώματα τῆς Ἰερουσαλήμ.

 33 Ἀλλά ἰδού ὁ Δεσπότης, ὁ Κύριος τῶν Δυνάμεων,

θά ταράξει μέ δύναμη τούς ἐνδόξους

καί θά συντριβοῦν οἱ ὑψηλόφρονες

καί θά ταπεινωθοῦν οἱ ὑπερήφανοι.

34Θά πέσουν μέ τό μαχαίρι οἱ ὑπερήφανοι,

ὁ δέ Λίβανος (ὁ Ἀσσύριος) μέ τά ὑψώματά του θά πέσει.α

α. Ἡ περικοπή εἶναι δύσκολη στήν μετάφρασή της· σαφέστερο θεωρεῖται ἐνταῦθα τό Ἑβραϊκό κείμενο, τό ὁποῖο λέγει:  28(Ὁ Ἀσσύριος) Ἦλθε στήν Ἀϊάθ, πέρασε ἀπό τήν Μιγρών, ἄφησε τά σκεύη του στήν Μιχμάς, 29πέρασε τά στενά, ἔκανε νυκτερινό κατάλυμα στήν Γεβά, ἡ Ραμά ἔγινε πανικόβλητη, ἡ Γαβαά, ἡ πόλη τοῦ Σαούλ, ἔφυγε. 30Φώναξε δυνατά, θυγατέρα τῆς Γαλλείμ, ἄκουσε Λαϊσά, ἀπάντησε σ᾽ αὐτήν Ἀναθώθ. 31Ἡ Μαδμενά τράπηκε σέ φυγή, οἱ κάτοικοι τῆς Γεβείμ φεύγουν γιά νά σωθοῦν. 32Τήν ἴδια ἡμέρα (ὁ Ἀσσύριος) θά σταματήσει στήν Νώβ καί θά ἀπειλήσει μέ τήν πυγμή του τό ὄρος τῆς θυγατρός τῆς Σιών, τό λόφο τῆς Ἰερουσαλήμ. 33Ἀλλά ἰδού, ὁ Κύριος, ὁ Κύριος τῶν Δυνάμεων, κόπτει τά κλαδιά τῶν δένδρων μέ κρότο τρομερό καί οἱ ὑψηλόφρονες θά συντριβοῦν καί οἱ ὑπερήφανοι θά ἀνατραποῦν. 34Μέ σιδερένια ἀξίνα θά κατακόψει τά δένδρα τοῦ δάσους καί ὁ Λίβανος θά πέσει.

(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

10,28-32. Οἱ στίχ. αὐτοί περιγράφουν τήν πορεία τοῦ εἰσβολέως. Ὁ εἰσβολεύς (βλ. σχόλ. εἰς 1,4-9) εἰσέβαλε ἀπό τά βόρεια πρός τά περίχωρα τῆς Ἱερουσαλήμ (Ἱερ. 6,1-3). Αὐτή πιθανόν εἶναι μιά παραδοσιακή περιγραφή τῆς εἰσβολῆς. Γιά μιά νότια πορεία βλ. Μιχ. 1,10-15. Λέγουν ὅμως ὅτι ἄν πρόκειται γιά τήν ἐπίθεση τοῦ Σενναχηρίμ, βλ. 10,5, ἡ ἐδῶ ὁδός δέν εἶναι αὐτή πού ἀκολούθησαν τά στρατεύματά του, βλ. Δ´ Βασ. 18,17, καί ἔχουμε λοιπόν ἐδῶ περιγραφή μιᾶς φανταστικῆς ἐπιδρομῆς ἐρχομένης ἀπό Βορρᾶ, βλ. Ἠσ. 14,31. Οἱ πόλεις δέν ἔχουν ὅλες ἐντοπιστεῖ. Ἡ τελευταία Nob εἶναι ἐπί τοῦ ὄρους Σκοπός, ἀπ᾽ ὅπου φαίνεται ἡ Ἰερουσαλήμ. 10,33-34. Στούς στίχους μας προεξαγγέλλεται ἡ αἰφνιδία πανωλεθρία τῶν Ἀσσυρίων πρό τῆς Ἰερουσαλήμ. Κατά τό Ἑβρ. ἡ δύναμη τῶν Ἀσσυρίων, πού θά ὑποστεῖ τήν πανωλεθρία, παραβάλλεται (βλ. καί στίχ. 18) πρός μέγα δάσος, τοῦ ὁποίου ὁ ξυλουργός (ὁ Γιαχβέ) κόπτει τά δένδρα. Ὁ Κύριος ὁ «δασοφύλακας» θά κατακόψει τήν Ἀσσυρία. Τήν ἐκπλήρωση τῆς προφητείας τῶν στίχων μας, κατά τά κυριώτερα σημεῖα της, βλέπουμε πραγματοποιουμένη μέ τήν καταστροφή τῆς ὑπό τόν Σενναχηρίβ ἀσσυριακῆς δυνάμεως ἀπό τόν βασιλέα Ἐζεκία (701·βλ. Ἠσ. 37,36 ἑξ.).