Αρχιμ. Κύριλλος Κωστόπουλος, Ευρωπαϊκός Πολιτισμός και Ορθόδοξη Αλήθεια

Ευρωπαϊκός Πολιτισμός και Ορθόδοξη Αλήθεια

Ὑπὸ τοῦ Ἀρχιμανδρίτου κ. Κυρίλλου Κωστοπούλου, Ἱεροκήρυκος Ἱ. Μ. Πατρῶν - Δρος Θεολογίας

Το σύνολο των υλικών και πνευματικών φαινομένων, αλλά και των επιτευγμάτων, τα οποία χαρακτηρίζουν ένα έθνος συνιστούν τον πολιτισμό του. Ολοι οι πολιτισμοί κέντρο είχαν και έχουν τον άνθρωπο. Ο Πλάτων στον «Θεαίτητο» λέγει: «Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπον είναι, των μεν όντων ως έστι, των δε μη όντων ως ουκ έστιν» (J. Burnet, Clarendon Press, Oxford 1967, 152a2-3).

O ευρωπαϊκός πολιτισμός αρχίζει με το «cogito ergo sum», σκέπτομαι άρα υπάρχω, του Ντεκάρτ (17ος αι.). Στο θεμέλιο αυτό στηρίχθηκε, δυστυχώς, ο ευρωπαϊκός πολιτισμός. Ο εμπαθής άνθρωπος θεωρήθηκε ο δημιουργός και δοτήρας όλων των αξιών. Για τον λόγο αυτό ο πολιτισμός αναπτύσσεται πάνω στη βάση των ανθρωπίνων εμπαθών αφηρημένων εννοιών και της ασύδοτης από κάθε άποψη τεχνολογικής ανάπτυξης. Έτσι καταλήγει ο σημερινός άνθρωπος του πολιτισμού αυτού στο νιτσεϊκό συμπέρασμα ότι ο Θεός «απέθανε» και πλέον θα μείνει για πάντα «νεκρός» (Νίτσε, «Τάδε έφη Ζαρατούστρα», Παγκόσμια Λογοτεχνία 1989, σελ. 25).

Όσοι δέχονται τον Θεό, Τον αποδέχονται ως μια νοητική σύλληψη της «αιτίας», από την οποία δημιουργήθηκε ο κόσμος, κατοχυρωμένη έστω με αποδεικτική επιχειρηματολογία, παραμένει, όμως, τελείως άσχετος με την ιστορική και υπαρκτική πορεία του ανθρώπου.

Έτσι, η ανθρωπολογία του Κίρκεγκαρτ με τον υπαρξισμό και τον περσοναλισμό, η κοινωνιολογία του Μαρξ και η άθεη οντολογία του Νίτσε έγιναν τα θεμέλια του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Η Ορθόδοξη, όμως, Εκκλησία και θεολογία διαφωνεί ριζικά και διαχωρίζεται από αυτού του τύπου τον πολιτισμό.

Δυστυχώς, η Αναγέννηση, ο Νατουραλισμός, ο Ρομαντισμός, ο Θετικισμός, ο Αγνωστικισμός και κυρίως ο Ορθολογισμός επέτυχαν να εξοβελίσουν τον Δημιουργό Τριαδικό Θεό από την όλη ζωή του ανθρώπου και να θέσουν ως κέντρο του αθέου αυτού ευρωπαϊκού πολιτισμού το ανθρώπινο «εγώ».

Ωστόσο, αυτός ο ουμανιστικός πολιτισμός καταλήγει στον μηδενισμό, ως ιστορική πιστοποίηση του κενού χώρου, της απουσίας δηλαδή του Θεού.

Κατ' αυτόν τον τρόπο, οι ύψιστες αξίες και αλήθειες απαξιώνονται. Λείπει πλέον ο σκοπός. Απουσιάζει η απάντηση στο «γιατί». Ο μηδενισμός γίνεται συνέπεια της αξιολογικής ερμηνείας του «είναι».

Ο Χάιντεγκερ, αν και δεν προτείνει λύσεις στο δράμα αυτό του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, εντούτοις ομιλεί περί του αδιεξόδου του μηδενισμού.

Και ενώ έτσι διαγράφεται και παρουσιάζεται ο ευρωπαϊκός ουμανιστικός πολιτισμός, ο θεανθρώπινος πολιτισμός, τον οποίον υποδεικνύει η Ορθόδοξη Εκκλησία και θεολογία, κέντρο του έχει το «ο Θεός εφανερώθη εν σαρκί» (Α΄ Τιμ. 3, 16). Ο Θεός έγινε άνθρωπος, για να ανυψώση τον πεπτωκότα άνθρωπο και να τον οδηγήση στην κατά χάρη θέωσή του. Αυτή η αιώνια αλήθεια είναι η αρχή και το τέλος του θεανθρώπινου πολιτισμού.

Στον πολιτισμό αυτό δεν επικρατεί ο ιδεαλισμός (θεοκρατία) ούτε ο υλισμός (ανθρωποκρατία), αλλά το «συναμφότερον». Εδώ επικρατεί η αρμονική ένωση και πορεία του ανθρώπου και του Δημιουργού του Θεού «ατρέπτως, ασυγχύτως, αδιαιρέτως, αχωρίστως» (Όρος Δ΄ Οικ. Συνόδου).

Ο Δημιουργός Θεός έπλασε τον άνθρωπο για μεγάλη και αιώνια πορεία και ο άνθρωπος φρόντισε να «ξαναπλάσει» τον άνθρωπο για μικρή και πρόσκαιρη πορεία. Στην θέση του μεγαλείου που του εδόθη έβαλε την αθλιότητα και στην θέση του απολύτου έβαλε την σχετικότητα.

Από το ύψος που βρισκόταν έπεσε στην άβυσσο, την οποία γέννησε η τρομαγμένη από την πτώση ψυχή του.

Για τον λόγο αυτό η Ευρώπη, αν θέλει να επανεύρει τον εαυτόν της και τον αληθινό πολιτισμό της, είναι ανάγκη να αναζητήσει και πάλι το άκτιστο φως του Ενανθρωπήσαντος Λόγου στον άνθρωπο και την κτίση, όπως το βίωσαν οι Μαθητές Του στο όρος Θαβώρ. Τότε ο πολιτισμός της θα μεταβληθεί από απάνθρωπος πολιτισμός σε Θεανθρώπινο πολιτισμό.

* ΠΗΓΗ: Ἐφημερίς «Πελοπόννησος» τῶν Πατρῶν (2/11/2014).

Ορθόδοξος Τύπος, 21/11/2014