Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Z΄

Δείτε σχετικά και:

-Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (ΣΤ΄)

-Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (Ε΄)

-Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (Δ΄)

-Iκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( Γ )

-Iκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( Β )

-Προσέγγιση στο μυστήριο του Σταυρού (Α΄)

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ

Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Z΄

Σημειώσαμε στὸ προηγούμενο ἄρθρο μας ὅτι οἱ Ὀρθόδοξοι, ποὺ  χρησιμοποίησαν τὴν ὁρολογία τῆς θεωρίας τοῦ Ἀνσέλμου, τὸ ἔκαναν ἀφενὸς μὲν διότι δέχθηκαν ἐπίδραση ἀπὸ Ρώσους θεολόγους, ποὺ εἶχαν ὑποστεῖ ἔντονο ἐπηρεασμὸ ἀπὸ τὴ δυτικὴ θεολογία, ἀφετέρου δὲ διότι διέκριναν σημαντικὲς ἀλήθειες σὲ κάποιες ἔννοιες τῆς θεωρίας. Αὐτὸ δὲν δικαιώνει τὴν ὅλη θεωρία· διασώζει μόνο τὰ σωστά της στοιχεῖα. Ὅλες οἱ θεολογικὲς ἀντιλήψεις, ἀκόμη καὶ οἱ ἀκραῖες αἱρέσεις, ἔχουν καὶ κάποια σωστὰ στοιχεῖα.

Ἄλλωστε οἱ αἱρέσεις στὴν πραγματικότητα δὲν εἶναι παρὰ μονομερὴς καὶ ἀκραῖος τονισμὸς μιᾶς ἀλήθειας.Ὑπογραμμίσαμε ἤδη κυρίως τρεῖς ἀπὸ τὶς σημαντικὲς πρὸς ἐξέταση ἰδέες τῆς ἀνσέλμειας θεωρίας: τὴν ἔννοια τῆς ἁμαρτίας, τὴν ἔννοια τῆς ὀργῆς τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν ἔννοια τῆς θείας δικαιοσύνης.

Θὰ μελετήσουμε τώρα τὴν πρώτη. Αὐτὴ ποὺ περιγράφεται μὲ τὸν πασίγνωστο ὅρο «ἁμαρτία». Θὰ ἐπικεντρώσουμε δὲ περισσότερο τὴ μελέτη μας στὰ στοιχεῖα ἐκεῖνα ποὺ φανερώνουν ὀρθὴ θεώρηση τῆς ἁμαρτίας στὴν ἀνσέλμεια θεωρία.

1. Ἡ βαρύτητα τῆς ἁμαρτίας

Εἶναι γεγονὸς πὼς στὴ θεωρία τοῦ Ἀνσέλμου ἔχει τονιστεῖ σὲ ὑπερβολικὸ βαθμὸ ὁ δικανικὸς χαρακτήρας τῆς λυτρώσεως· πράγμα ποὺ σημαίνει ὅτι ἑρμηνεύει τὸ μυστήριο τοῦ Σταυροῦ μὲ ὅρους νομικούς, δικαστικούς. Ἡ διαπίστωση αὐτὴ εἶναι σωστὴ καὶ ὑπογραμμίζει τὴν κατεξοχὴν ἀδυναμία τῆς θεωρίας νὰ δώσει χῶρο στὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ.

Ὅσο ὅμως σωστὴ εἶναι ἡ ἐπισήμανση, ἄλλο τόσο ἀποτελεῖ λάθος ἡ ἐξ ἀντιδράσεως πλήρης ἄρνηση κάθε σχετικῆς ἔννοιας καὶ ὁρολογίας, ἐξαιτίας τῆς ὁποίας διαστρεβλώνεται ἡ ἴδια ἡ οὐσία τοῦ μυστηρίου τοῦ Σταυροῦ.Στὴν ἀνσέλμεια θεωρία, ὅπως ἤδη ἔχουμε περιγράψει στὰ πρῶτα ἄρθρα, ἡ ἁμαρτία λογίζεται ὡς προσβολὴ τῆς τιμῆς τοῦ Θεοῦ, διότι διασαλεύει τὴν τάξη τοῦ κόσμου, ὅπως τὴν καθιέρωσε ὁ Θεός. Ἀντίστοιχα στὴν προτεσταντικὴ ἐκδοχὴ τῆς θεωρίας ἡ προσβολὴ ἀναφέρεται ὄχι τόσο στὴ θεία τάξη τοῦ κόσμου, ὅσο στὸν ἴδιο τὸν Θεό, θεωρεῖται προσβολὴ τοῦ Θεοῦ ποὺ προκαλεῖ τὴ δίκαιη ὀργή Του.

Ἀνεξαρτήτως τῆς λανθασμένης λύσεως ποὺ εἰσηγήθηκε ὁ Ἄνσελμος, καὶ στὴ μία καὶ στὴν ἄλλη ἐκδοχὴ τονίζεται σωστὰ ἡ βαρύτητα τῆς ἁμαρτίας. Δὲν εἶναι κάτι μικρὸ καὶ ἀσήμαντο ἀκόμη καὶ ἡ πιὸ μικρὴ καὶ ἀσήμαντη ἁμαρτία.

Ὁ Ἄνσελμος σωστὰ ἐπισήμανε πὼς ἡ ἁμαρτία τοῦ ἀνθρώπου, ἂν καὶ εἶναι παράπτωμα πεπερασμένου πλάσματος, ἐντούτοις, ἐπειδὴ ἀναφέρεται στὸν Θεό, ἀποκτάει πολὺ μεγάλη βαρύτητα. Ἡ ἑρμηνεία τὴν ὁποία δίνει ἐν ἀνα-φορᾷ πρὸς τὴ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ λύση γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου τὴν ὁποία εἰσηγεῖται εἶναι ἀναμφιβόλως λανθασμένες, ἡ ἀρχική του ὅμως αὐτὴ τοποθέτηση εἶναι σωστή.

Στὴ βάση λοιπὸν αὐτὴ θεωρούμενη ἡ ἁμαρτία φανερώνει τὸ πραγματικὸ βάρος της καὶ τὶς ἀληθινὲς διαστάσεις της. Καὶ κατανοοῦμε ὅτι ἔχει βαρύτητα ἀνυπολόγιστη καὶ διαστάσεις συμ παντικές.

Μιὰ καὶ μόνη ἁμαρτία τῶν Πρωτοπλάστων μπόρεσε νὰ διασαλεύσει ὅλο τὸ σύμπαν καὶ νὰ προκαλέσει κοσμικὴ καταστροφή. Διότι αὐτὴ εἶναι ποὺ ἔφερε τὸ κακὸ καὶ τὸν θάνατο στὸν κόσμο. Θάνατο μάλιστα ὄχι μόνο τοῦ σώματος ἀλλὰ καὶ τῆς ψυχῆς. Κι ὅταν κάνουμε λόγο γιὰ θάνατο τῆς ψυχῆς, δὲν ἐννοοῦμε ἀσφαλῶς τὸν ἐξαφανισμό της ἀλλὰ τὸν χωρισμό της ἀπὸ τὸν Θεὸ ποὺ εἶναι ἡ πηγὴ τῆς χαρᾶς καὶ τῆς ἴδιας τῆς ζωῆς της. Ὅπως ἐπιγραμματικὰ τὸ  διατυπώνει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος: «εἷς θάνατος, ἡ ἁμαρτία· ψυχῆς γὰρ ὄλεθρος»1.

Ὅπως πολὺ σωστὰ ἔχει τονιστεῖ, ἡ προσωπικὴ ἁμαρτία τοῦ καθενὸς «εἶναι ἁμαρτία ὅλου τοῦ ἀνθρωπίνου γένους»2. Στὴν πραγματικότητα «εἶναι πάντοτε ἔγκλημα κατὰ τῆς ἀγάπης τοῦ Πατρὸς»3 καὶ ἐμφανίζεται «ἐν τῇ ἐφιαλτικῇ αὐτῆς οὐσίᾳ: ὡς αὐτοκτονία... ὡςαἰώνιος ἔκπτωσις ἀπὸ τοῦ Δημιουργοῦ»4. Ἔτσι ἔνιωθαν τὴν ἁμαρτία οἱ ἅγιοι τοῦ Θεοῦ. Αὐτὴ τὴ μαρτυρία δίνει ὁ π. Σωφρόνιος Σαχάρωφ γιὰ τὸν γέροντά του τόν ἅγιο Σιλουανὸ τὸν Ἀθωνίτη: «Ἡ συνείδηση πὼς πρόσβαλε τὸν Θεό, ἕνα τέτοιο Θεό, πράο καὶ ταπεινό, ἦταν γι᾿ αὐτὸν ἡ χειρότερη κόλαση»5.

Τὸ πρῶτο λοιπὸν βασικὸ στοιχεῖο ποὺ λειτούργησε θετικὰ στὸ νὰ υἱοθετηθοῦν ἀπὸ τοὺς Ὀρθοδόξους ἔννοιες καὶ ὅροι τῆς θεωρίας τοῦ Ἀνσέλμου εἶναι ἡ ὀρθὴ θεώρηση τῆς βαρύτητας τῆς ἁμαρτίας, ὅπως γίνεται δεκτὴ καὶ Ὀρθοδόξως.

Ἡ ἔντονα ἐπικριτικὴ στάση σημερινῶν θεολόγων γιὰ τοὺς συγγραφεῖς ποὺ χρησιμοποιοῦν αὐτὴ τὴν ὁρολογία, σὲ με γάλο βαθμὸ ὀφείλεται στὴν ἐκ μέρους τους διαστροφὴ τῆς παραδοσιακῆς – ἁγιογραφικῆς καὶ πατερικῆς – ἔννοιας τῆς ἁμαρτίας ὡς ἐνοχῆς καὶ ἡ ἐκδοχή της ὡς ἁπλῆς ἀστοχίας.Τὸ σημεῖο αὐτὸ εἶναι ἐξαιρετικὰ ἐνδιαφέρον, γι᾿ αὐτὸ καὶ θὰ τοῦ ἀφιερώσου-με τὸ ἑπόμενο ἄρθρο μας.

…………………………………………………..

1. Ἐπιτάφιος εἰς τὸν πατέρα, P.G. 35, 1041.

2. Ἀρχιμ. Σωφρονίου, Περὶ προσευχῆς, ἔκδ. Ἱερᾶς

Μονῆς Τιμίου Προδρόμου, Ἔσσεξ Ἀγγλίας, 1993, σελ. 247.

3. Ἀρχιμ. Σωφρονίου, Ὀψόμεθα τὸν Θεὸν καθώς ἐστι, ἔκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Τιμίου Προδρόμου, Ἔσσεξ Ἀγγλίας, 1992, σελ. 31.

4. Ἀρχιμ. Σωφρονίου, Ὀψόμεθα τὸν Θεόν..., σελ. 57.

5. Ἀρχιμ. Σωφρονίου, Ὁ ἅγιος Σιλουανὸς ὁ Ἀθωνίτης, ἔκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Τιμίου Προδρόμου, Ἔσσεξ Ἀγγλίας, 1998 4, σελ. 31.

Περιοδικό “Ο ΣΩΤΗΡ”