Μιχαήλ Τρίτος, Η γιορτή των Θεοφανείων και το μήνυμά της…

Η γιορτή των Θεοφανείων και το μήνυμά της…

Του ΜΙΧΑΛΗ Γ. ΤΡΙΤΟΥ, Καθηγητή Α.Π.Θ. ”ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ”  5/1/2013

*  Οι χριστιανικές γιορτές που γιορτάζουμε αυτές τις ημέρες είναι γεγονότα που ξεπερνούν τις στενές χωροχρονικές συναρτήσεις και αποσκοπούν να εντάξουν τον άνθρωπο στο μεγάλο μυστήριο της σωτηρίας. Είναι τομές μέσα στον ιστορικό χρόνο, που τον αγκαλιάζουν και τον κάνουν αιωνιότητα. Είναι μεγάλα ορόσημα με μοναδική λυτρωτική σημασία για τον πιστό.

Έτσι ο χρόνος για τον άνθρωπο που συμμετέχει στο γιορταστικό κύκλο της Εκκλησίας δεν είναι μια μονότονη ροή ωρών, ημερονυκτίων, εβδομάδων, μηνών και ετών, αλλά ενταγμένος στη λυτρωτική διάσταση αυτών των ημερών του μεταφέρει το μήνυμα της εν Χριστώ αναγεννήσεως, την οποία καμιά άλλη ενδοκοσμική δύναμη δεν μπορεί να προσφέρει.

Σε αυτή τη λυτρωτική διάσταση μας μεταφέρει και η γιορτή των θεοφανείων ή Επιφανείων ή Αγίων Φώτων, που είναι η αρχαιότερη μετά το Πάσχα δεσποτική γιορτή.

Το θέμα της είναι η βάπτιση του Ιησού Χριστού από τον Πρόδρομο στον Ιορδάνη ποταμό και η Θεοφάνεια (φωνή του Πατέρα για τον Υιό, κάθοδος του Αγίου Πνεύματος εν είδει περιστεράς).

Η αρχή της γιορτής είναι ανάλογη με τη γιορτή των Χριστουγέννων. Την 6η Ιανουαρίου οι Εθνικοί της Αιγύπτου και Αραβίας γιόρταζαν το χειμερινό ηλιοστάσιο, το οποίο κατά τους αρχαίους υπολογισμούς συνέπιπτε με την 6η Ιανουαρίου και την αρχόμενη με την αύξηση της ημέρας νίκη του φωτός κατά του σκότους. Στις αρχές του γ’ αιώνα πρώτοι οι αιρετικοί οπαδοί του Βασιλείδου επιχείρησαν την αντικατάσταση της ειδωλολατρικής αυτής γιορτής με τη γιορτή της βαπτίσεως του Χριστού. Λίγο αργότερα η Εκκλησία της Ανατολής καθόρισε την 6η Ιανουαρίου, ως ημέρα γιορτής των Επιφανείων ή Θεοφανείων.

Έτσι στην επιφάνεια των ψευδών Θεών και αυτοκρατόρων η Χριστιανική Εκκλησία αντέταξε την επιφάνεια του αληθινού Θεού και Βασιλέως Χριστού, τα αληθινά Θεοφάνεια. Επίσης στη λατρεία του ηλίου, που νικάει κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο το σκοτάδι της νύχτας, αντιπαρέθεσε τη λατρεία του αληθινού ηλίου, του Χριστού, που κατά τον Ησαΐα ανέτειλε στον εν σκότει και σκιά θανάτου καθήμενο κόσμο.

Επί πλέον η βάπτιση του Χριστού και τα θεοφάνεια σημαίνουν την ανάδειξη του Χριστού στον κόσμο ως Μεσσία και Λυτρωτή. Η φωνή του Πατέρα που ακούγεται κατά τη βάπτιση του Χριστού υποδηλώνει την ενθρόνισή Του ως του μόνου και αληθινού Βασιλέως και Κυρίου της ανθρωπότητος. Η βάπτιση του Χριστού εισάγει στον κόσμο ένα νέο είδος εξουσίας, την εξουσία και δύναμη που πηγάζουν από την αγάπη και τα παθήματα χάρη των άλλων.

Η γιορτή των Θεοφανείων αποτελεί και την απαρχή του Χριστιανικού βαπτίσματος και του αγιασμού του κόσμου. Στον Ιορδάνη ο Χριστός αγίασε τα ύδατα ώστε να γίνουν «αγιασμού δώρον, αμαρτημάτων λυτήριον, νοσημάτων αλεξιτήριον, δαίμοσιν ολέθριον, ταις εναντίαις δυνάμεσιν απρόσιτον».

Στους πρώτους μάλιστα Χριστιανικούς αιώνες την ημέρα των θεοφανείων γινόταν και ο φωτισμός δηλ. το βάπτισμα των κατηχουμένων, από το οποίο η γιορτή των Θεοφανείων ονομάσθηκε και γιορτή των Φώτων.

Το βαθύτερο νόημα της γιορτής των θεοφανείων φανερώνεται σε εκείνους, που θα λουσθούν στα νάματα του Ιορδάνου και θα καθαρίσουν με τον αγιασμό τις αισθήσεις τους από το συσκοτισμό της καθημερινότητας. Σε εκείνους που θα προσεγγίσουν το μεγάλο μυστήριο της σωτηρίας όχι νοησιαρχικά, αλλά βιωματικά. Τότε θα δουν με έκπληξη και δέος ότι τα γεγονότα αυτών των ημερών είναι τόσο κοντά μας και έχουν να μας δώσουν ένα μήνυμα σύγχρονο και επίκαιρο. Ένα μήνυμα ελευθερωτικό και σωστικό.

Το μήνυμα του σωσμένου, του ακέραιου και αυθεντικού ανθρώπου. Ένα μήνυμα που διαφυλάσσεται δυο χιλιάδες χρόνια τώρα στο χώρο της Εκκλησίας, που είναι ο παρατεινόμενος στους αιώνας Χριστός και αποτελεί το χώρο της λυτρώσεως και καταφάσεως της ανθρώπινης αξίας. Μονάχα εκεί διασώζεται η αρχέγονη κληρονομιά του ανθρώπου και ορίζεται το νόημα του υπάρχει μέσα στον κόσμο.

Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις γίνεται αντιληπτό το θεολογικό βάθος των ευχών της γιορτής των Θεοφανείων, που είναι γεμάτες ενεστωτικες σωτηριολογικές εκφράσεις και αποτελούν ύμνο της ανακαινισμένης εν Χριστώ κτίσεως.

«Σήμερον τα του Ιορδάνου νάματα μεταποιείται τη του Κυρίου παρουσία.

Σήμερον ρείθροις μυστικοίς πάσα η κτίσις αρδεύεται.

Σήμερον του σκότους ελυτρώθημεν και τω φωτί της θεογνωσίας καταυγαζόμεθα.

Σήμερον η αχλύς του κόσμου καθαίρεται τη επιφανεία του Θεού ημών.

Σήμερον τα άνω τοις κάτω συνεορτάζει και τα κάτω τοις άνω συνομιλεί.

Σήμερον λαμπαδοφεγγεί πάσα η κτίσις άνωθεν.

Σήμερον η πλάνη κατήργηται και οδόν ημίν σωτηρίας εργάζεται η του Δεσπότου επέλευσις…».