Η σημειολογία της εορτής των Ελληνικών Γραμμάτων

Η σημειολογία της εορτής των Ελληνικών Γραμμάτων

Του δρα Γιώργου Χάιλου*

Ο Ελληνισμός, ως πολιτιστικό και εθνικό μέγεθος, επέζησε και μεγαλούργησε διαχρονικά ένεκα πρωτίστως της ιδιοτροπίας και της ετερότητας της παιδείας του, της ελληνικής του γλώσσας, αλλά και κατά τη μετά Χριστόν εποχή, λόγω της εν Ορθοδοξία ζωής του. Η ετερότητα αυτή εδράζεται στην εκζήτηση της αλήθειας με στόχο το κατ’ αλήθειαν ζην. Ερειδομένη λοιπόν σ’ αυτήν την ετερότητα, η ελληνική βιωματική και η ημετέρα παίδευσις, συνέθεσε τους τέσσερεις ελληνικούς πολιτισμούς: Μινωικό, Μυκηναϊκό, Κλασικό και Βυζαντινό. Ο Βυζαντινός δε πολιτισμός, αφού είχε ώτα ακούειν, έστρεψε την εκζήτηση της αλήθειας στον ευαγγελισθέντα υπό του Χριστού λόγον: « Γνώσεσθε την αλήθειαν και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς», ο οποίος κατέληξε στο: «Εγώ ειμί η αλήθεια». Συνέλαβε δηλαδή η βυζαντινή σκέψη ότι η «αλήθεια ελευθερώσει ημάς», μέσω της αυθυπέρβασης και της ένωσης του εγώ με το εμείς, δρώντας εν Χριστώ.

Οι τρεις άγιοι πατέρες, τους οποίους τιμούμε στις 30 Ιανουαρίου, πιστοί στη φιλοσοφία του προγενέστερού τους ιεράρχη του Κλήμη του Αλεξανδρέως πως «νήπιοι ουν και οι φιλόσοφοι, εάν μη υπό του Χριστού απανδρωθώσιν», υποστασιοποίησαν το αρχαιόθεν ηρακλείτειο κάλεσμα «κοινωνούμε άρα αληθεύουμε». Οι ιεράρχες μας αγάπησαν και υπηρέτησαν με πάθος την Παιδεία και τα Γράμματα, ως άνθρωποι που συνδύασαν με άριστο τρόπο την επιστημονική γνώση και την αγιότητα (αγιότητα νοουμένη ως θέωση, κατά την παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας) ενώνοντας τη θεολογία της Εκκλησίας με τον Ελληνικό Πολιτισμό. Σ’ αυτούς λοιπόν κυρίως τους πατέρες των Γραμμάτων και της Ορθοδοξίας, και στην πληθώρα των πνευματικών μας ταγών που εδιακόνουν την αυτή φιλοσοφία, οφείλεται η γένεση του Βυζαντινού Πολιτισμού και η αναγέννηση του εν Χριστώ ελληνικού πνεύματος. Τρεις αιώνες περισυλλογής και προβληματισμού μετουσίωσαν το χριστιανικό άγγελμα σε πρόταση πολιτισμού. Τοιουτοτρόπως, οι τρεις ιεράρχες του 4ου αιώνα έθεσαν τα πνευματικά θεμέλια του Βυζαντινού Πολιτισμού. Πολιτισμού απαράμιλλης πολιτισμικής αξίας. Πολιτισμού που ανέδειξε την ισχυρή προσωπικότητα του μεγίστου πατέρα της Ορθοδοξίας Γρηγορίου Παλαμά, ο οποίος αναχαίτισε την εισβολή του θωμισμού και της νοησιαρχίας, όταν επεχειρήθηκε το 1354* η πρώτη μετακενωτική (δανειζόμενος ορολογία του Κοραή) αλλοίωση της βυζαντινής μας ταυτότητας. Ο Παλαμάς, δρώντας εν αληθεία και αγωνιζόμενος εντελώς μόνος, διέσωσε την Ορθοδοξία από τη νόθευση και τον Ελληνικό Πολιτισμό από την αλλοτρίωση. Κάτι που 479 χρόνια αργότερα (το 1833), η αλλοτρίωση κατ’ ουσία επετεύχθη, όταν η κατά Κοραή «μετακένωση», κάλεσε τους Έλληνες να υιοθετήσουν το Γραικογαλλισμό.

Σύμφωνα με τη θεωρία της «μετακένωσης» (και του μεταπρατισμού που ακολούθησε) μοναδική οδός για την επανάκτηση της (από Τουρκοκρατίας) χαμένης μας ελληνικής ταυτότητας και της επίτευξης προόδου, αποτελούσε η επανάντλησή της από τα «πεφωτισμένα και λελαμπρυσμένα της Εσπερίας έθνη»· έθνη στα οποία -κατά Κοραή- διατηρήθηκε ατόφιος και συνεχίστηκε ο Ελληνικός Πολιτισμός. Έτσι απηλλάξαμε εαυτούς από τη βυζαντινή μας κληρονομιά και την πολιτισμική ετερότητα, καθιστώντας τους κενά σκεύη προς έγχυση του δυτικοευρωπαϊκού διαφωτισμού. Εν κατακλείδι, κλασικίζοντας δυτικότροπα κατέστημεν (μερικώς) Έλληνες αντιδανείου. Έλληνες δηλαδή με αλλοτριωμένη ταυτότητα, ευάλωτοι στις πνευματικές κρίσεις. Ζούμε σε μια εποχή, έντονης πνευματικής κρίσης και αμφισβήτησης διαχρονικών αξιών. Τυχάρπαστες και παρακμιακές φυσιογνωμίες προβάλλονται ως πρότυπα-μοντέλα βίου. Η σημερινή εποχή φιλοδοξεί να στερήσει από το σύγχρονο άνθρωπο -στο όνομα μιας κακώς εννοούμενης ιδιωτικής ελευθερίας, και ανταγωνιστικότηταςτο δικαίωμα της ελεύθερης και κριτικής σκέψης, το δικαίωμα της κοινωνικής ελευθερίας, το δικαίωμα, σε τελική ανάλυση, του αυτοπροσδιορισμού της προσωπικότητας και της ιστορικής του μοίρας.

Η πολιτιστική μας ετερότητα, η ιδιοτροπία του ελληνικού «βίου» μας, αποτελεί την ασφαλιστική δικλίδα, πάνω στην οποία πρέπει να στηριχθεί η προάσπιση του ελληνισμού στο σύγχρονο κόσμο. Αυτήν ακριβώς την ετερότητα του πολιτισμού μας διακονεί και διασώζει η «ασύγχυτη» αλλά ταυτόχρονα «αδιαίρετη» μέθεξη του ελληνισμού στην Ορθοδοξία. Αυτήν ακριβώς την ετερότητα διακονεί και διασώζει η εορτή των τριών ιεραρχών, η εορτή των Ελληνικών Γραμμάτων.

Η επαναστροφή λοιπόν της Παιδεία μας στον ελληνοχριστιανικό άξονα, δύναται να προασπίσει την Πολιτεία από τον ολοκληρωτισμό της νέας εποχής που επαγγέλλονται οι θιασώτες της νεωτερικής παγκοσμιοποίησης και του χρηματοοικονομικού ωφελιμισμού. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε σθεναρά να αντισταθούμε στην επικείμενη μετακένωση, η οποία πιθανόν να οδηγήσει στην ολοκληρωτική συντριβή της ταυτότητάς μας, του Ιστορικού μας στίγματος.

*Χρονιά συμβολική στην οποία ο Δημήτριος Κυδώνης, εκστασιασμένος από το εξ Εσπερίας φως, με προτροπή του αυτοκράτορα Ιωάννη Καντακουζηνού, μεταφράζει στα ελληνικά τη Summa Τheologiae του Θωμά του Ακινάτη.

*Ο δρ Γιώργος Χάιλος είναι πανεπιστημιακός - μαθηματικός.

«Φιλελεύθερος»30/01/2012