Γιόγκα

Γιόγκα

Ή γιόγκα είναι μέθοδος ή μάλλον «μέθοδοι αυτοκυριαρχίας για τον έλεγχο των φυσικών, σωματικών, ψυχικών και διανοητικών λειτουργιών. Μέθοδοι, χάρη στις οποίες ό άνθρωπος, όπως πιστεύεται, αποδεσμεύεται άπό φθοροποές καταστάσεις, απελευθερώνεται και ενώνεται μέ τό Απόλυτο. Σήμερα στήν Ινδία διακρίνονται 7 κύρια ρεύματα τής Γιόγκα, τά οποία χαρακτηρίζονται άπό τήν ιδιαίτερη βάση πού τό καθένα προσφέρει στο θέμα τής προσωπικής αγωγής π.χ. στήν άσκηση μιάς ιδιαίτερης μορφής ευλάβειας (Βακτί-Γιόγκα), στήν άσκηση του τελετουργικού τυπικού και τών καθηκόντων (Κάρμα-Γιόγκα), στήν πρακτική φυσικών ασκήσεων (Χάθα-Γιόγκα), στή συνεχή επανάληψη τών θείων ονομάτων (Τζάπα-Γιόγκα), στο διαλογισμό και τή μελέτη (Σγιάνα-Γιόγκα) κ.λ.π.» («Οι θρησκείες» -Εκδοτική Αθηνών).

Οι πρώτοι γιόγκες χάνονται στά σκοτεινά χρόνια του μύθου και ή τεχνική πού εφαρμοζόταν είναι άγνωστη σήμερα. Γιά τήν κλασική όμως Γιόγκα, αυτή πού είναι γνωστή στον δυτικό κόσμο, έχουμε ένα βασικό εξηγητικό κείμενο. Πρόκειται για τά Yogasutras του Παταντζάλι. Εκεί ή Γιόγκα καθορίζεται από την αρχή σαν «σταμάτημα τών λειτουργιών τής συνειδητής γνώσεως μέ τρόπο πού ό ασκούμενος νά παραμένη στο δικό του καλούπι». Και στό κείμενο συνεχίζει: «Αυτό τό σταμάτημα πετυχαίνεται μέ τήν προσπάθεια γιά τήν εξαφάνιση τών παθών. Ή προσπάθεια αυτή είναι ή κούραση πού αναλαμβάνεται προκειμένου νά έπιμείνη νά αναζήτηση και νά βρή αυτό τό σταμάτημα... Ή απουσία του πάθους είναι ή αυτοσυνείδηση πού αποκτά εκείνος πού δέν επιθυμεί πιά πράγματα ορατά και ψηλαφητά».

Οι Βασικοί σταθμοί τής Γιόγκα μπορούν νά καθορισθούν ώς εξής: 1. Οι χαλιναγωγήσεις.2. Οι σκληραγωγίες. 3. Οι στάσεις και οι θέσεις του σώματος. 4. Ό ρυθμός τής αναπνοής. 5. Ή χειραφέτηση από τή σκέψη και άπό τις εξωτερικές εντυπώσεις. 6. Ή συγκέντρωση. 7. Ή απόκτηση γιόγκικου τρόπου σκέψεως. 8. Τό "Samadhi", ή ανωτάτη συγκέντρωση, ή αύτοαποκάλυψη του εγώ, ή απελευθέρωση, ή έκσταση. Ύστερα από όλα αυτά ό γιόγκι αποκτά «δύναμη μαγική». Άλλά και αυτή τή δύναμη στή συνέχεια πρέπει νά τήν άπαρνηθή.

Και πιο συγκεκριμένα. Ή αφετηρία τής Γιόγκα είναι ή συγκέντρωση σ' ένα μόνο αντικείμενο. Ό γιόγκι συγκεντρώνει τή σκέψη σ' ένα σημείο πού διαλέγει ό ίδιος ή του υποδεικνύει ό καθοδηγός του, ό γκουρού. Ή εκλογή αυτή δέν έχει καμιά σημασία. Μπορεί νά είναι ένα οποιοδήποτε φυσικό αντικείμενο, μιά σκέψη, μιά εικόνα πραγματική ή κάτι πού αναπλάθει ή φαντασία. Μπορεί νά είναι τό νερό, ή φωτιά, ό αέρας. Μπορεί νά είναι μιά αισθητή εικόνα τής θεότητος, τής θεότητος πού προτιμάει ό κάθε γιόγκι, ή ή εικόνα αυτή νά μήν είναι αισθητή, άλλά νά κατασκευάζεται εσωτερικά μέ τή φαντασία. Μπορεί ακόμα νά είναι ένα φωτεινό σημείο, ένα φυτό ή ένα ζώο.

Χαρακτηριστικό είναι τό εξής παράδειγμα. Λέγεται γιά ένα γκουρού, ότι έδωσε ώς θέμα συγκεντρώσεως τής προσοχής σ' ένα μαθητή του τήν αγελάδα πού ό μαθητής υπεραγαπούσε. Ή άσκηση θά διαρκούσε πολύ και ό μαθητής έπρεπε γιά αρκετούς μήνες νά ζήση στή μόνωση. Άπό καιρό σέ καιρό ό γκουρού πήγαινε και καλούσε τον μαθητή του. Εκείνος έβγαινε από τό έρημητήριό του και ό γκουρού τον ξαναέστελνε λέγοντας του: «Δέν έχεις προχωρήσει αρκετά στήν άσκηση σου. Πήγαινε νά συνέχισης». Μιά ήμερα ό γκουρού κάλεσε και πάλι τό μαθητή του, όπως συνήθιζε. Εκείνος απάντησε, αλλά δέν έβγαινε έξω. Ό γκουρού τον κάλεσε ξανά και τόν πρόσταξε έντονα: «Έλα έξω». Τότε ή μαθητής δικαιολογήθηκε: «Δάσκαλε, δέν μπορώ νά βγώ. Τά κέρατα μου μέ εμποδίζουν»! Τόσο πολύ είχε χάσει τήν προσωπικότητα του και είχε ταυτισθή μέ τήν αγελάδα. Τότε ό γκουρού έμεινε ευχαριστημένος από τήν πρόοδο του μαθητή του!

Ή προσπάθεια λοιπόν του γιόγκι είναι νά πετύχη, μέ ένα τρόπο μηχανικό και επίμονο, νά συγκέντρωση τή σκέψη του σέ ένα και μόνο σημείο. Πουθενά άλλου. Ή σκέψη πρέπει νά δαμασθή, νά άμπαρωθή. Τής επιβάλλεται ένα φυσικό μπλοκάρισμα. Και ό απώτερος σκοπός είναι, μέ τήν συγκέντρωση τής σκέψεως σέ ένα και μόνο σημείο, ό άνθρωπος νά γίνη απαθής, αναίσθητος σέ κάθε ερεθισμό.

Τί κρίμα! Δέν δέχονται νά οδηγηθούν άπό τό φώς του Χρίστου και καταδέχονται νά ακολουθούν τυφλά τά κελεύσματα του σκοταδισμού.

ΑΠΟ ΟΣΑ είδαμε την προηγούμενη φορά δέν είναι καθόλου αθώα ή τεχνική της γιόγκα. Δέν είναι άπλες σωματικές ασκήσεις, ένα είδος συνηθισμένης γυμναστικής. Πρόκειται γιά αμφιλεγόμενο και επικίνδυνο σύστημα ασκήσεων μέ θρησκευτικές προεκτάσεις. Σέ πολλές περιπτώσεις έχουμε ένα σύστημα πρακτικής μαγείας. Και αυτό τό τρομερό, δυστυχώς, λίγοι σήμερα τό γνωρίζουν στον δυτικό κόσμο. Όπως αναφέρει ό διάσημος θρησκειολόγος Mircea Eliade στο βιβλίο του "Techniques du Yoga":

«Ένας γιόγκι θεωρήθηκε πάντοτε στις Ινδίες ώς ένας mahasiddha, ένας κάτοχος "δυνάμεων απόκρυφων", ένας "μάγος". Αυτή ή άποψη δέν είναι υπερβολική. Μάς κάνει νά δούμε όλη τήν πνευματική ιστορία των Ινδιών, όπου ό "μάγος" έπαιζε πάντοτε ένα σπουδαίο ρόλο. Οι Ινδίες δέν μπόρεσαν ποτέ νά λησμονήσουν ότι ό άνθρωπος μπορεί νά γίνη, σέ ορισμένες περιστάσεις "άνθρωπος-θεός". Δέν μπορούσαν νά δεχθούν τήν παρούσα ανθρώπινη κατάσταση γεμάτη πόνο, αδυναμία, αβεβαιότητα. Πίστευαν πάντοτε ότι υπήρχαν "άνθρωποι-θεοί", "μάγοι", διότι είχαν μπροστά τους τό παράδειγμα των γιόγκι... Σύμφωνα μέ τον Παταντζάλι και σύμφωνα μέ τήν όλη παράδοση τής κλασικής Γιόγκα, ό γιόγκι χρησιμοποιεί αναρίθμητες θαυματουργικές δυνάμεις αποκτώμενες μέ τήν πρακτική τής Γιόγκα, μέ σκοπό νά ανακάλυψη τήν υπέρτατη ελευθερία... Ή Γιόγκα τού Παταντζάλι, όπως όλες οί άλλες Γιόγκα, διατηρεί μιά αξία θρησκευτική. Ό άνθρωπος πού αρνείται τήν ανθρώπινη υπόσταση του και ενεργεί συνειδητά εναντίον τού εαυτού του, προσπαθώντας νά αύτοκαταργηθή, είναι ένας άνθρωπος διψασμένος άπό ασυμφωνία, ελευθερία, "δύναμη". Μέ μιά λέξη αυτή ή ανατροπή όλων των ανθρωπίνων άξιων, πού ακολουθεί ό γιόγκι επικυρώνεται άπό τήν μακρά ινδική παράδοση. Μέ τήν άρνηση τής ζωής ό γιόγκι μιμείται τό υπερβατικό πρότυπο του, τον Θεό».

Και μόνο αυτά δείχνουν τον καθαρώς θρησκευτικό, μυστικό και υπερβατικό χαρακτήρα τής Γιόγκα. Και λέγονται άπό ένα μή Χριστιανό ερευνητή πού σπούδασε επί τρία χρόνια στο Πανεπιστήμιο τής Καλκούτας και έζησε έξι μήνες μέ τους μοναχούς στά Ιμαλάια. Άπό τήν προσωπική του πλέον γνώση και εμπειρία καταλήγει: «Κάθε μορφή τής Γιόγκα προσπαθεί νά άνατρέψη όλες τις φυσικές λειτουργίες τού ανθρώπου, επιβάλλοντας στον άνθρωπο τήν πέτρινη ακινησία τού σώματος (άσάνα), τον αφύσικο ρυθμό και τήν τέλεια παύση τής αναπνοής (πραναγιάμα), τήν σταθερή συγκέντρωση και προσήλωση σ' ένα και μόνο σημείο μέ τήν ακινησία τού πνευματικού ρεύματος (έκαγκράτα), τήν ακινησία τής σκέψεως, αλλά και τήν τέλεια αναχαίτιση τού ανθρώπινου σπέρματος γιά τή διαιώνιση τού είδους. Ή Γιόγκα, δηλαδή, είναι ή πλήρης άρνηση και περιφρόνηση τής ζωής».

Αξίζει έδώ νά δούμε μερικές υποδείξεις πού οι ίδιοι υπέρμαχοι τής Γιόγκα κάνουν, γιά νά επισημάνουν τούς κινδύνους τής Γιόγκα: «Πριν αρχίσει κανείς μαθήματα (Γιόγκα) πρέπει νά εξέταση τήν κατάσταση τής υγείας του. Οί ασκήσεις πρέπει νά γίνωνται μέ απόλυτη αυτοσυγκέντρωση... Ή Γιόγκα δέν είναι γυμναστική... ένας αρχάριος δέν θά πρέπει νά μένη γιά πολύ σέ μιά δύσκολη θέση. Ή κάθε κίνηση στή Γιόγκα πρέπει νά γίνεται μέ πολύ αργό ρυθμό, σχεδόν τελετουργικό... Νά φοράη φαρδιά ρούχα».

Βεβαίως ή σωματική άσκηση και γυμνάσια είναι χρήσιμη και κανένας δέν αρνείται τις πολλαπλές ωφέλειες της. Ιδιαίτερα γιά τον σύγχρονο πολυάσχολο άνθρωπο, τόν καθηλωμένο επί ώρες σέ μιά καρέκλα μπροστά σέ ένα γραφείο, αποτελεί ανάγκη πρωταρχικής σημασίας. Τό επικίνδυνο αρχίζει, όταν ή σωματική άσκηση συνδέεται μέ μαγικούς ή υπερβατικούς κόσμους και γίνεται θρησκεία μέ δαιμονικές προεκτάσεις και επεκτάσεις σέ αλλότριους θεούς, πού αλλοτριώνουν τό πνεύμα καί υποδουλώνουν τόν όλο άνθρωπο. Τό επισημαίνουν οί ίδιοι: «Οι σωματικές ασκήσεις τής Γιόγκα οδηγούν στήν πνευματική Γιόγκα, ή οποία υποδουλώνει τό ανθρώπινο πνεύμα. Ή Γιόγκα ίσως μπορεί νά άπαλύνη τήν ένταση καί τό στρες - όπως καί κάθε άλλη γυμναστική άσκηση μπορεί νά κάνη τό ίδιο - όμως ή Γιόγκα ζητάει κάποιο αντίτιμο» (Ν. Φούλερ). Καί δυστυχώς τό αντίτιμο αυτό είναι πολύ ακριβό. Αδειάζει τόν άνθρωπο άπό τά αξιολογικά στοιχεία τής προσωπικότητας του καί τόν καταδικάζει σέ μιά αδράνεια καί παθητικότητα.

Τό τονίζουν οί ειδικοί: «Ή Γιόγκα καί ή Μαγεία πάνε χέρι-χέρι» αναφέρει ό ειδικός στά θέματα τής Γιόγκα 'Αβαλόν. Ό Ινδός Σρι Πουρόϊτ Σουάμι γράφει: «Έχω συναντήσει γύρω ατούς 300 ανθρώπους στήν Ινδία καί Ευρώπη, οί όποιοι, άπό κακό χειρισμό τής Γιόγκα, φέρνουν επάνω τους μόνιμες διαταραχές...» Ό Ρήκερ κρούει τόν κώδωνα του κινδύνου: «Η Γιόγκα δέν είναι αβλαβής... στήν Κουνταλίνι-Γιόγκα, άν κανείς διακόψη τήν αναπνοή πολύ γρήγορα, μπορεί νά έπέλθη ακαριαίος θάνατος». «Ή Γιόγκα καί ό μυστικισμός μπορούν νά προκαλέσουν βλάβες στον εγκέφαλο καί ανίατη αρρώστια» λέει ό Ινδός, γνώστης τής Γιόγκα, Σουάμι Πραβουανάντα. Καί ό επίσης Ινδός Γκόπι Κρίσνα, Ιδρυτής πολλών άνά τόν κόσμο κέντρων έρευνας γιά τήν Κουντα-λίνι-Γιόγκα θά υπογράμμιση: «Ή Χά-Θά-Γιόγκα μπορεί νά όδηγήση στήν τρέλα». Είναι λυπηρό γιά τόν δυτικό κόσμο νά καταφεύγη στή Γιόγκα, γιά νά αντιμετώπιση τά πιεστικά του προβλήματα.

«ΖΩΗ»