Μιχαὴλ Ε. Μιχαηλίδης, Τεχνολογία και Πίστις

Τεχνικός καί πνευματικός πολιτισμός

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΙΣΤΙΣ

Τοῦ κ. Μιχαὴλ Ε. Μιχαηλίδη, Θεολόγου

Τό ἰδανικό καί τό ἄριστο θά‘τανε ἄν συμβάδιζε ὁ τεχνολογικός μέ τόν ἠθικό καί πνευματικό πολιτισμό. Ἄν, δηλαδή, ὑπῆρχε ἁρμονική σύζευξη πνευματικῶν καί ὑλικῶν ἐπιτευγμάτων.Ἀλλά, γιά νά γίνει τοῦτο κατανοητό, θά πρέπει νά διευκρινισθεῖ ἡ ἔννοια τῆς τεχνολογικῆς καί τῆς πνευματικῆς ἀνάπτυξης καί προόδου.

Στά νεώτερα χρόνια χρησιμοποιοῦνται οἱ ὅροι «πολιτιστικός» καί «πολιτισμικός», πού προέρχονται ἀπό τό οὐσιαστικό «πολιτισμός» καί ἀποδίδουν κυρίως τη διαφορά ἀνάμεσα στόν τεχνικό πολιτισμό (civilisation) καί στην πνευματική καλλιέργεια (culture). Ἀπ’ τή στιγμή πού ὁ ἀλαζονικός ἄνθρωπος, μέ τίς ἐπιστημονικές καί τεχνολογικές του ἐπιτυχίες, θεώρησε τόν ἑαυτό του αὐτάρκη, ἔλαβε κιόλας διαζύγιο ἀπ’ τό Χριστό καί τήν πίστη. Θεοποίησε, ὄχι μόνο τόν ἑαυτό του, ἀλλά θεοποίησε, κατά κάποιο τρόπο καί τή μηχανή. Ἔχασε και τήν αὐτογνωσία καί τή θεογνωσία.

Ὅταν ὁ ἄνθρωπος χάσει την ἔννοια καί τή γνώση τοῦ Θεοῦ, χάνει κάθε ἔννοια καί γνώση τῆς ἀξίας τῆς ζωῆς. «Μάταιοι μέν γάρ πάντες ἄνθρωποι φύσει, οἷς παρῆν Θεοῦ ἀγνωσία καί ἐκ τῶν ὁρωμένων ἀγαθῶν οὐκ ἴσχυσαν εἰδέναι τόν ὄντα οὔτε τοῖς ἔργοις προσχόντες ἐπέγνωσαν τόν τεχνίτην» (Σοφ. Σολ. ΙΓ΄ 1).

Μάταιοι καί ἀνόητοι μέχρι σήμερα καί ὅσοι ἄθεοι, ἀρνοῦνται καί τόν Δημιουργό καί τά ἔργα Του. «Ἐκ γάρ μεγέθους καλλονῆς κτισμάτων ἀναλόγως ὁ γενεσιουργός αὐτῶν θεωρεῖται» (Σοφ.Σολ. ΙΓ΄ 5). Ὅποιος ἔχει σαφῆ ἀντίληψη Θεοῦ καί δημιουργίας, αὐτός δε μπορεῖ ποτέ νά διαπιστώσει διάσταση πνεύματος καί τεχνικῆς ἱκανότητας. Ὅπως δέν ἀντιμάχεται ἡ ψυχή μέ τό σῶμα ἤ το σῶμα μέ τήν ψυχή, ἔτσι καί δεν ἀντιμάχεται ὁ πολιτιστικός ἄνθρωπος μέ τόν πολιτισμικό, ὅταν μάλιστα κατευθύνονται ἀπό τη δύναμη τῆς πίστης καί την ἔμπνευση τοῦ Πνεύματος. «Το πνεῦμά ἐστι τό ζωοποιοῦν» δίδαξε ὁ Κύριος (Ἰωαν. ΣΤ΄ 63).

Ἡ τεχνολογία, κατά τό λεξικό τοῦ Μπαμπινιώτη, εἶναι «τό σύνολο τῶν τεχνικῶν καί ἐπιστημονικῶν γνώσεων, πού ἀξιοποιοῦνται στήν παραγωγή ἀγαθῶν καί ὑπηρεσιῶν». Ὁ ἄνθρωπος με τίς σωματικές καί διανοητικές δυνάμεις, πού πῆρε ἀπό τόν Θεό, δημιούργησε –καί συνεχίζει να δημιουργεῖ– ἕνα λαμπρό πολιτισμό, εἴτε σάν civilisation, εἴτε σάν culture. Ὅποια κι ἄν εἶναι ἡ μορφή τοῦ πολιτισμοῦ εἴτε εἶναι πολιτιστικός καί τεχνολογικός, εἴτε εἶναι πολιτισμικός μέ την ἐξειδικευμένη μορφή τῆς τέχνης, ἀποβλέπει στή δόξα τοῦ Θεοῦ. Τό ἔχει ἀπό πολύ παλαιά διακηρύξει ἡ Γραφή, ὅτι: «Αὐτός (ὁ Θεός) ἔδωκεν ἀνθρώποις ἐπιστήμην ἐνδοξάζεσθαι ἐν τοῖς θαυμασίοις αὐτοῦ» (Σοφ. Σειρ.ΛΗ΄ 6). Οἱ πιό ὄμορφες σελίδες τῆς παγκόσμιας ἱστορίας τοῦ πολιτισμοῦ, ὑπῆρξαν ἐκεῖνες πού ὁ ἄνθρωπος ἔδωσε στά ἔργα του – ὅποια κι ἄν ἦσαν αὐτά– τή ζωογόνα πνοή τοῦ Θεοῦ. Ἀντίθετα, κάθε ἀνθρώπινο ἔργο –ὅσο ἐκθαμβωτικό κι ἄν εἶναι– ἄν τοῦ λείπει ἡ θεία πνοή, θά τοῦ λείπει καί ἡ ἀξία τοῦ «αἰώνιου».

Στήν ἐποχή μας παμμέγιστα φαντάζουν τ’ ἀνθρώπινα ἔργα – προπάντων τά τεχνολογικά– ἀλλά παραμένουν ψυχρά, ὅταν ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος εἶναι ψυχρός καί ἀδιάφορος, δίχως πνευματικές ἐνατενίσεις. Εἶχε κάνει αἴσθηση, ὅταν κά- ποτε ὁ πρόεδρος τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν Μενέλαος Παλλάντιος ἀπευθυνόμενος στήν ὁλομέλεια τοῦ σώματος ὑπογράμμισε την ἀνάγκη: «νά ἡγηθεῖ ἡ Ἀκαδημία Ἀθηνῶν μιᾶς παγκόσμιας ἐκστρατείας, πού θά ἔχει ὡς σκοπό τήν ἁρμονική σύζευξη τεχνολογίας καί πνεύματος, μέ τήν ἐλπίδα ὅτι ἔτσι ἴσως κάποτε ἀποκατασταθεῖ ἡ ἠρεμία στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου». Ἀναφέρθηκε ἐπίσης, «στό κενό πού ὑπάρχει σήμερα ἀνάμεσα στίς ἠθικές ἀξίες καί τήν τεχνολογική ἐξέλιξη, μέ συνέπεια τόν πνευματικό ἀποπροσανατολισμό καί τή δυστυχία τοῦ ἀνθρώπου». Καί πρόσθεσε ὅτι, «τό τίμημα τῆς ὑλικῆς εὐημερίας πού δίνει στον ἄνθρωπο ἡ τεχνολογία, εἶναι ἡ κοινωνική του ἀπομόνωση, ἡ βία, τό ἄγχος καί ἡ ἀνασφάλεια».

Ὁ ἅγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς ἐπίσκοπος Ἀχρίδος, ὅταν πληροφορήθηκε ἀπό κάποιο ἱερέα γιά τήν ἀνοικοδόμηση ἱεροῦ ναοῦ ἀπ’ τούς Σέρβους στήν Ἀμερική, στήν ἀπαντητική του ἐπιστολή (ἀρ. 250), γράφει καί αὐτά: «Γνωρίζω ὅτι ἡ μεγαλύτερη εἰρωνεία ἦταν ἐκείνων πού ἔλεγαν: «ἡ σημερινή ἐποχή ἔχει ἀνάγκη ἀπό ἐργοστάσια και ὄχι ἀπό ναούς»! Καί παρακάτω ἔγραψε: «Τά ἐργοστάσια τσάκι- σαν τά νεῦρα τῶν ἀνθρώπων. Οἱ ἐκκλησίες εἶναι ἀναγκαῖες για νά φέρουν εἰρήνη καί δύναμη στήν ψυχή... Τά ἐργοστάσια ἀντιπροσωπεύουν τήν ἐργασία, οἱ ναοί τήν προσευχή. Ἐργασία καί προσευχή σέ ἁρμονία. Αὐτό ἦταν τό πρόγραμμα τῶν πρώτων ἐποίκων τῆς Ἀμερικῆς. Στή σύγχρονη Ἀμερική ἡ ἐργασία ἐπισκιάζει τήν προσευχή. Ἔτσι χάθηκε ἡ ἁρμονία τῆς ἐξωτερικῆς καί ἐσωτερικῆς ζωῆς τῆς σύγχρονης Ἀμερικῆς... Ἡ Ἀμερική θά θεραπευθεῖ, ὅταν ἡ προσευχή θά σταθεῖ πλάϊ στήν ἐργασία καί ἡ ἐκκλησία πλάϊ στό ἐργοστάσιο».

Ἔτσι πρέπει νά βλέπει την ἐργασία καί τόν τεχνικό πολιτισμό σέ σχέση μέ τήν Ἐκκλησία καί τήν προσευχή, κάθε ἀληθινός χριστιανός, ὅπως ἀκριβῶς, ὁ ἅγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς. Καί πρέπει νά σημειωθεῖ ὅτι ὁ ἴδιος ἔζησε στήν Ἀμερική και γνώρισε ἀπό κοντά τήν ἀμερικανική νοοτροπία. Ἡ ἐργασία καί ἡ τεχνολογία δέν ἔχει νά φοβηθεῖ σέ τίποτε ἀπό τήν Ἐκκλησία καί τή χριστιανική πνευματική ζωή, ἀλλ’ οὔτε ἡ πνευματική καί ἠθική ζωή ἀπό τήν τεχνολογία. Εὐλογημένη ἡ συμπόρευση καί τῶν δύο.

«Ορθόδοξος Τύπος»18/02/2011