Ευδοξία Αυγουστίνου, «Ὕβρις φυτεύει τύραννον»

«Ὕβρις φυτεύει τύραννον»

της Ευδοξίας Αυγουστίνου, Φιλολόγου, Θεολόγου

Ἄν τό νά παίζεις «ἐν οὐ παικτοῖς» ἀποτελεῖ δεῖγμα τραγικῆς καί ἀπύθμενης ἀβελτηρίας, τό νά ὑπερβαίνεις τά ἐσκαμμένα συνιστᾶ «ὕβριν» μέ τήν ἀρχαιοελληνική σημασία τοῦ ὅρου. Ἀποτελοῦσε μάλιστα «ἡ ὕβρις» βασική ἀντίληψη τῆς κοσμοθεωρίας τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων.

Πλούσια ἡ ἀρχαία γραμματεία ἀπό παραδείγματα καί ἐντρυφήματα μᾶς πληροφορεῖ: «Δυσσεβείας μέν ὕβρις τέκος» (Αἰσχύλος). «Κόρος ὕβριν τίκτει» (Ἀριστοτέλης). Ἡ ἀσέβεια καί ὁ κορεσμός, λοιπόν, εὐθύνονται γιά τή γένεσή της. Καί νά οἱ ἐπιτυχίες της: «Ὕβρις φυτεύει τύραννον» (Σοφοκλῆς).

Γιά νά ἀντιληφθεῖ βέβαια κανείς τά ἀπαράμιλλα αὐτά μηνύματα, χρειάζεται νηφαλιότητα, καθαρό καί ξεμέθυστο νοῦ. Ἐπί παραδείγματι, ἕνας πολιτικός, πού ἔχει ἀνοιχτά τά αὐτιά, καί δέν εἶναι τυφλός στά μάτια, τό νοῦ καί τά αύτιά, ὅπως λέγει ὁ Οἰδίποδας στόν Τειρεσία, στήν ἀρχαία τραγωδία «Οἰδίπους Τύραννος», μπορεῖ νά διδαχθεῖ πολλά ἀπό τήν ἐπικαιρότητα αὐτῶν τῶν μηνυμάτων.

Ἔτσι, τό νά ἐξαγγέλλει ὁ ἐκλεκτός τῶν 52.039 ψηφοφόρων ἔναντι τῶν 247.126 ἐγγεγραμμένων – τό 54,10% ἐπέλεξε τήν ἀποχή- ὅτι φιλοδοξεῖ νά στήσει ἀποτεφρωτήριο γιά τήν καύση τῶν νεκρῶν, τζαμί, μνημεῖο γιά τούς Ἑβραίους καί τούς Νεοτούρκους, νά περιφρονεῖ καί νά ἀπαξιώνει τόν οἰκεῖο μητροπολίτη, καθώς καί τίς ἄλλες ἀρχές, νά πιστεύει ὅτι «ἡ Θεσσαλονίκη δέν διαβάζει ἱστορία» προκαλεῖ εὔλογη ἀνησυχία καί ἀποκαλύπτει ἦθος ἄηθες καί ὕφος ὑβριστικό. Μέτρο καί κριτήριο τῶν ἐπιλογῶν φαίνεται νά εἶναι τό πῶς «χώνουμε τά ὡραῖα μας λεφτά».

Βέβαια, ἡ παραχάραξη τῆς ἱστορίας καί ἡ κατεδάφιση ἱερῶν ὅρων καί ὁρίων εἶναι τά ὀχήματα τῆς Νέας Τάξης πραγμάτων, πού ναύλωσαν οἱ θιασῶτες της, γιά νά τήν ἐπιβάλουν ἐτσιθελικά στόν τράχηλο τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ. Τέτοιους ὅμως ἐπίδοξους διαστρεβλωτές τῆς ἀλήθειας καί ἐπίβουλους ἐκκλησιομάχους τούς καταδίκαζε πάντα ἡ ἱστορία, διότι «δίκη δ’ ὑπέρ ὕβριος ἴσχει» [Ἡ δικαιοσύνη ἔχει μεγαλύτερη ἰσχύ ἀπό τήν ἀλαζονεία] (Ἡσίοδος). Καί στίς Παροιμίες Σολομῶντος διαβάζουμε: «Πρό συντριβῆς ἡγεῖται ὕβρις, πρό δέ πτώματος κακοφροσύνη» (16,18).

Πάντως οἱ ἀρχαῖοι πρόγονοί μας θέλοντας νά μᾶς προφυλάξουν ἀπό τίς καυστικές ἐπιπτώσεις τῆς ὕβρεως κρούουν τόν κώδωνα τοῦ κινδύνου: «Ὕβριν χρή σβεννύναι μᾶλλον ἤ πυρκαϊήν» [πρέπει κανείς νά σβήνει τήν ἀλαζονεία, παρά τήν πυρκαγιά] (Ἡράκλειτος). Ἐπιβάλλεται ἡ ἄμεση λήψη δραστικῶν μέτρων γιά τήν ἀντιμετώπισή της, διότι «ὕβρις ἐξανθοῦσ’ ἐκάρπωσε στάχυν ἄτης, ὅθεν πάγκλαυστον ἐξαμᾷ θέρος» [Ἡ ὕβρις, ὅταν ἀνθίζει, καρποφορεῖ στάχυ συμφορᾶς, ἀπ’ ὅπου θερίζει συγκομιδή γεμάτη δάκρυα] (Αἰσχύλος).