Πρωτοπρεσβύτερος Θεόδωρος Ζήσης, O Άγιος Σάββας και τα πνευματικά του κατορθώματα

Πρωτοπρεσβύτερος Θεόδωρος Ζήσης

Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ KAI TA ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ TOY ΚΑΤΟΡΘΩΜΑΤΑ

1. Τρεῖς ὁμιλίες γιὰ τὴ ζωὴ τοῦ Ἁγίου Σάββα

Ἡ Ἐκκλησία μας ἑορτάζει σήμερα τὴ μνήμη μιᾶς πολὺ μεγάλης μορφῆς τῆς Ὀρθοδοξίας μας, ἑνὸς μεγίστου ἀσκητοῦ καὶ διδασκάλου, Σάββα τοῦ Ἡγιασμένου. Ἔχουμε μάλιστα τὴν εὐτυχὴ συγκυρία τι­μώντας σήμερα τὸν Ἅγιο Σάββα, τὸν καθηγούμενο τῶν ἀναχωρητῶν, νὰ ἔχουμε ἐδῶ συνεκκλησιαζομένους καὶ συλλειτουργοῦντες ἀναχωρητὰς ἀπὸ τὴν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὄρους· ἀπὸ τὴν ἀδελφότητα τῶν Δανιηλαίων τὸν πατέρα Δανιήλ, ὁ ὁποῖος ψάλλει στὸ ψαλτήρι, καὶ ἀπὸ τὴν ἀδελφότητα τῶν Θωμάδων τὸν πατέρα Παῦλο καὶ τὸν πατέρα Φίλιππο, ἀπὸ τὰ Κατουνάκια, ἀπὸ τὴν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὄρους· παρευρίσκονται σήμερα ἐδῶ γιὰ νὰ τιμήσουν τὸν ἐρημίτη καὶ ἀναχωρητὴ Ἅγιο Σάββα.

Ὁ Ἅγιος Σάββας ἔζησε ἐνενήντα τρία (93) ἔτη. Γεννήθηκε τὸ 439 στὴν Μουταλάσκη τῆς Καππαδοκίας, τὴν ὁποία εἴχαμε τὴ σπουδαία ευκαιρία νὰ τὴν ἐπισκεφθοῦμε πρὶν ἀπὸ δύο χρόνια, μιὰ ὁμάδα ἀπὸ ἐδῶ, ἀπὸ τοὺς Ἁγιαντωνίτες, καὶ ἐκοιμήθη τὸ 532 στὴν Μεγίστη Λαύρα τῆς Παλαιστίνης, ποὺ ὁ ἴδιος ἵδρυσε καὶ ποὺ ἐξακολουθεῖ ἀδιάκοπα ἀπὸ τότε, ἐδῶ καὶ χίλια πεντακόσια χρόνια, νὰ ὑφίσταται μέχρι σήμερα.

Τὴ ζωή του μποροῦμε νὰ τὴ διαιρέσουμε σὲ τρεῖς ἢ περισσότερες περιόδους. Ἐδῶ ὅμως θὰ τὴν διαιρέσουμε σὲ τρεῖς, γιὰ νὰ οἰκονομήσουμε τρεῖς ὁμιλίες, ὅπως ἐξαγγείλαμε καὶ πέρυσι, ποὺ κάναμε τὴν πρώτη ὁμιλία, γιατὶ εἶναι ἀδύνατον σὲ μία ὁμιλία, ἔστω καὶ περιληπτικά, νὰ διηγηθεῖ κανεὶς τὸν θαυμαστό του βίο. Πέρυσι, τὴν ἴδια ἡμέρα τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγίου Σάββα, παρουσιάσαμε τὸ πρῶτο μέρος τῆς ζωῆς του: τὰ παιδικά, τὰ ἐφηβικά, τὰ πρῶτα μοναστικά του χρόνια, μέχρι τῆς ἡλικίας τῶν 35 ἐτῶν, ἀπὸ τὸ 439 ποὺ γεννήθηκε μέχρι τὸ 473 ποὺ ἐκοιμήθη ὁ Μέγας Εὐθύμιος, τὸν ὁποῖο εἶχε γέροντα καὶ πνευματικὸ ὁδηγό. Γιὰ τὸ λόγο ἄλλωστε αὐτὸ καὶ στὴν καινούργια ἁγιογραφία τοῦ ναοῦ μας ἐκεῖ στὸν τοῖχο, τὸ νότιο τοῖχο, βάλαμε τὸν δικό μας Ἅγιο, τὸν Ἅγιο Ἀντώνιο, στὴ συνέχεια στὴ μέση τὸν Μέγα Εὐθύμιο καὶ δίπλα του τὸν Ἅγιο Σάββα. Ὁ Ἅγιος Σάββας, ὅπως καὶ ὁ Ἅγιος Θεοδόσιος ὁ Κοινοβιάρχης, ἦσαν μαθητὲς καὶ πνευματικὰ παιδιὰ τοῦ Μεγάλου Εὐθυμίου.

Σήμερα θὰ παρουσιάσουμε τὰ ἔτη τῆς ἀπομόνωσής του στὴν ἔρημο, τὴ θαυμαστὴ ἵδρυση τῆς Λαύρας του, τοὺς ἀσκητικούς του ἀγῶνες, τοὺς πειρασμοὺς καὶ τὴ δόξα του, τὸ δεύτερο δηλαδὴ μεγαλύτερο μέρος τῆς ζωῆς του, σαράντα ἐτῶν περίπου, ἀπὸ τὸ 473 ποὺ ἐκοιμήθη ὁ Μέγας Εὐθύμιος μέχρι τὸ 512. Καὶ τοῦ χρόνου, ἂν ὁ Θεὸς θελήσει καὶ μᾶς ἔχει καλά, θὰ παρουσιάσουμε τὰ τελευταῖα 20 ἔτη τῆς ζωῆς του, ἀπὸ τὸ 512 ἕως τὸ 532, τὰ ὁποῖα ἔτη, ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς πνευματικοὺς καὶ ἀσκητικούς του ἀγῶνες, χαρακτηρίζονται καὶ ἀπὸ τοὺς ὁμολογητικούς του ἀγῶνες γιὰ τὴ διάσωση τῆς Ὀρθοδοξίας ἀπὸ τὴν αἵρεση τοῦ Μονοφυσιτισμοῦ.

2. Ἡ μεγάλη προσφορὰ τοῦ Ἁγίου Σάββα καὶ τῆς Μονῆς του

Δὲν εἶναι ὑπερβολὴ νὰ ποῦμε ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία διασώθηκε τὴν περίοδο αὐτὴ στὴν Παλαιστίνη ἀπὸ τοὺς ἀγῶνες τῶν μοναχῶν, ὑπὸ τὴν ἡγεσία κυρίως τοῦ Ἁγίου Σάββα καὶ τοῦ Ἁγίου Θεοδοσίου τοῦ Κοινοβιάρχου. Τότε στὴν Ἀνατολὴ τὰ τρία ἀπὸ τὰ τέσσερα Πατριαρχεῖα, Κωνσταντινουπόλεως, Ἀντιοχείας, Ἀλεξανδρείας, εἶχαν ὑποκύψει στὴν αἵρεση τοῦ Μονοφυσιτισμοῦ ὁλοκληρωτικά, σχεδὸν μὲ τὸ σύνολο τῶν ἐπισκόπων τους. Καὶ μόνο τὸ Πατριαρχεῖο Ἱεροσολύμων ὀρθοτομοῦσε τὸ λόγο τῆς ἀληθείας, παρὰ τὴν πολιτικὴ καὶ ἐκκλησιαστικὴ πίεση τὴν ὁποία ὑφίστατο. Ἡ Ρώμη τότε, εὐτυχῶς, ἦταν Ὀρθόδοξη. Σήμερα βρισκόμαστε σὲ χειρότερη κατάσταση. Ἡ παναίρεση τοῦ Οικουμενισμοῦ ἔχει ἐξαπλωθεῖ καὶ ἔχει καταλάβει ὅλες σχεδὸν τὶς αὐτοκέφαλες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες. Ἡ Δύση μὲ τὸν Παπισμὸ καὶ τὸν Προτεσταντισμὸ βρίσκονται στὴν αἵρεση καθ^’ ὅλη τὴ διάρκεια τῆς δεύτερης χιλιετίας. Ἤδη ἔχουν ἀρχίσει κρυφοὶ καὶ φανεροὶ διωγμοὶ ἐναντίον τῶν Ὀρθοδόξων, ὅπως συμβαίνει στὴ γειτονική μας Σερβία, ὅπου ἀγρίως διώκεται καὶ συκοφαντεῖται μὲ ψευδεῖς κατηγορίες ὁ ὁμολογητὴς ἐπίσκοπος Ράσκας καὶ Πριζρένης καὶ ἐθνάρχης τοῦ Κοσσυφοπεδίου κ. Ἀρτέμιος, ἀκολουθώντας τὰ ἴχνη τῶν μεγάλων Ἁγίων Πατέρων, ὅπως τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου. Παρὰ τὴν πικρία καὶ τὴ λύπη, ποὺ αἰσθανόμαστε γιὰ τὸ διωγμό, νιώθουμε μέσα μας πνευματικὴ χαρὰ καὶ ἀγαλλίαση: εὐχαριστοῦμε τὸ Θεό, γιατὶ καὶ στὶς ἡμέρες μας ἀναδεικνύει στύλους καὶ ὁμολογητὰς τῆς Ὀρθοδοξίας ἐναντίον τῆς παναιρέσεως τοῦ Οικουμενισμοῦ, ὅπως ἀνέδειξε τότε τὸν Ἅγιο Σάββα ἐναντίον τοῦ Μονοφυσιτισμοῦ.

Στὸ μεγάλο αὐτὸ καὶ ἱστορικὸ μοναστήρι τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων, τοῦ Ἁγίου Σάββα, ὀφείλει ἡ Ἐκκλησία πάρα πολλά. Ὄχι μόνο γιατὶ συνέβαλε ἀποφασιστικὰ στὴ διαμόρφωση τῆς Θείας Λατρείας (εἶναι γνωστὸ τὸ τυπικὸ τοῦ Ἁγίου Σάββα) καὶ ἀνέδειξε μεγάλους ὑμνογράφους καὶ ποιητὰς (Ἅγιο Ἰωάννη Δαμασκηνό, Κοσμᾶ τοῦ Μαϊουμᾶ, Στέφανο τὸν Μελωδό, Θεόδωρο καὶ Θεοφάνη κ. ἄ.), ἀλλὰ καὶ διότι μὲ τὸν Ἅγιο Σάββα ἐν πρώτοις ἐναντίον τοῦ Μονοφυσιτισμοῦ, καὶ μὲ τὸν Ἅγιο Ἰωάννη τὸν Δαμασκηνὸ ἐναντίον τῆς Εἰκονομαχίας, διέσωσε δύο φορὲς τὴν Ὀρθοδοξία ἀπὸ τὴν αἵρεση.

3. Ἡ ἀπομόνωση στὴν ἔρημο, ἡ ἵδρυση τῆς Λαύρας, οἱ πειρασμοί του

Ἂς ἐπανέλθουμε ὅμως νὰ δοῦμε σύντομα, τὸ δεύτερο μέρος τῆς ζωῆς τοῦ Ἁγίου Σάββα, συνδέοντάς το σύντομα μὲ τὸ πρῶτο. Ὁ Ἅγιος Σάββας λοιπὸν γεννήθηκε στὴ Μουταλάσκη τὸ 439· πολὺ νωρίς, σὲ ἡλικία 8 ἐτῶν ἔφυγε ἀπὸ τοὺς κηδεμόνες θείους του, στοὺς ὁποίους τὸν εἶχαν ἀφήσει οἱ γονεῖς του, καὶ ἐγκαταβίωσε σ' ἕνα μοναστήρι τῆς περιοχῆς στὴν Καππαδοκία, στὶς Φλαβιανές. Μετὰ ἀπὸ δέκα χρόνια παραμονῆς γεμάτα θαυμαστὰ γεγονότα καὶ παραδειγματικὴ ἀσκητικὴ ζωὴ, σὲ ἡλικία 18 ἐτῶν φεύγει ἀπὸ τὴν Καππαδοκία καὶ μεταβαίνει κάτω στὴν Παλαιστίνη. Συναντᾶ τὸ Μέγα Θεοδόσιο, ὁ ὁποῖος ὅμως δὲν τὸν ἐκράτησε κοντά του, παρὰ τὴν ἐπιθυμία τοῦ Ἁγίου Σάββα, διότι ἀκόμη ἦτο ἀγένειος, ἦτο μικρός, δὲν ἦταν ἀκόμη ὥριμος νὰ ἀκο­λουθήσει τὸν ἐρημιτικὸ βίο· τοῦ συνέστησε νὰ πάει καὶ νὰ ἐγκαταβιώσει στὴν κοινοβιακὴ μονὴ τοῦ Ὁσίου Θεοκτίστου. Ἐκεῖ ὁ Ἅγιος Σάββας ἔμεινε πολλὰ χρόνια κοντὰ στὸν Ὅσιο Θεόκτιστο· τὰ τελευταῖα χρό­νια τῆς ἐκεῖ παραμονῆς του, τὰ πέντε χρόνια, τὰ ἔζησε ἐρημιτικά, ἀκολουθώντας καὶ πάλι τὸν Μέγα Εὐθύμιο, καὶ τελικῶς ὅπως προηγουμένως εἴπαμε, ὅταν ἐκοιμήθη ὁ Μέγας Εὐθύμιος τὸ 473, ἀποχώρησε καὶ αὐτὸς ἀπὸ τὸ κοινόβιο τοῦ Ὁσίου Θεοκτίστου κι ἄρχισε μόνος του νὰ ζεῖ τὴν ἐρημιτικὴ ζωὴ σὲ ἡλικία 35 ἐτῶν.

Στὴν ἔρημο, κοντὰ στὸν Ἰορδάνη, εἶχε τὴ μεγάλη ευλογία νὰ συναν­τήσει ἐπίσης τὸν Ὅσιο Γεράσιμο τὸν Ἰορδανίτη, ὅπως ἐπίσης καὶ τὸν Ὅσιο Θεοδόσιο, μὲ τοὺς ὁποίους ἀνέπτυξε πολὺ μεγάλη καὶ σπουδαία φιλία. Ἐδῶ λοιπὸν ζώντας μόνος του ὁ Ἅγιος Σάββας, μέσα στὴν ἔρημο, ἐκέρδισε πολλοὺς ἀγῶνες ἐναντίον τῶν δαιμόνων, ἀπέκτησε τὴν ἀφοβία ἐναντίον τῶν δαιμόνων καὶ ἐναντίον τῶν θηρίων, ὅπως ἐπίσης ἀπέκτησε καὶ τὸ σεβασμὸ τῶν βαρβάρων, οἱ ὁποῖοι ζοῦσαν στὴ γύρω περιοχή. Ἂν μᾶς μείνει καιρὸς θὰ ἀναφερθοῦμε σὲ ἕνα δύο σχετικὰ γεγονότα. Ἂς διατρέξουμε ὅμως σύντομα αὐτὴν τὴν περίοδο τῆς ζωῆς του: ζώντας λοιπὸν ἐκεῖ στὴν ἔρημο τοῦ Ρουβᾶ καὶ τοῦ Κουτυλᾶ, κάποια στιγμὴ δέχθηκε ἐπίσκεψη τῆς Παναγίας μας, τῆς Θεοτόκου, ἕνα βράδυ, ἡ ὁποία τοῦ εἶπε νὰ ἐγκατασταθεῖ στὴν ἀνατολικὴ πλευρὰ τοῦ χειμάρρου τῶν Κέδρων, ὅπου ὑπάρχει ἕνα σπήλαιο. Καὶ ἐκεῖ ὄντως ἐγκαταστάθηκε ὁ Ἅγιος Σάββας μὲ ὑπόδειξη τῆς Υπεραγίας Θεοτόκου. Τὸ σπήλαιο αὐτὸ σώζεται μέχρι σήμερα καὶ τὸ δεικνύουν οἱ μοναχοί, ἀπέναντι ἀπὸ τὸ μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Σάββα. Ἐκεῖ λοιπόν, ζώντας πολὺ αὐστηρὴ ἀσκητικὴ ζωὴ, μὲ τὴν ἀρετή του προσείλκυσε γύρω πολλοὺς μοναχούς· σὲ πολὺ λίγα χρόνια σχηματίστηκε ἡ πρώτη συνοδεία του ἀπὸ ἐρημίτες, ἀπὸ ἑβδομήντα περίπου μοναχούς. Δὲν ὑπῆρχε ὅμως νερὸ στὴν περιοχή· τὸ νερὸ ἦταν πάρα πολὺ μακριὰ κι ἔπρεπε νὰ τὸ κουβαλοῦν μὲ πολὺ κόπο. Δὲν ὑπῆρχε ἐπίσης ναὸς τὴν περίοδο ἐκείνη γιὰ τὶς λατρευτικὲς ἀνάγκες τῶν μοναχῶν. Μὲ δύο θαυμαστὰ γεγονότα λύθηκαν καὶ τὰ δύο προβλήματα. Ἐν πρώτοις ὑπῆρξε θαυματουργικὴ ἀνάβλυση ὕδατος· προσευχήθηκε ὁ Ἅγιος Σάββας καὶ παρακάλεσε τὸ Θεό, γιὰ νὰ οικονομηθοῦν οἱ πατέρες, νὰ τοὺς δώσει νερό· ἕνα βράδυ λοιπόν, μιὰ βραδιὰ φεγγαρόφωτη, εἶδε ἕνα γάιδαρο κάτω στὸ χείμαρρο νὰ σκάβει μὲ τὸ πόδι του καὶ νὰ πίνει ἀπὸ τὸ νερὸ ποὺ τότε ἀνέβλυσε. Θεώρησε ὁ Ἅγιος Σάββας πὼς ἦταν αὐτὸ ἀπάντηση στὴν προσευχή του· καὶ ὄντως πῆγε ἐκεῖ στὸ σημεῖο ποὺ εἶχε σκάψει τὸ ζῶο καὶ εἶδε νὰ ἀναβλύζει πόσιμο, πολὺ ὡραῖο νερό, τὸ ὁποῖο διατηρεῖται μέχρι σήμερα· εἶναι τὸ Ἁγίασμα τοῦ Ἁγίου Σάββα, ἀπὸ τὸ ὁποῖο πολλὲς φορὲς ἔχουμε ὅλοι μας ἁγιασθεῖ, καὶ τὸ ὁποῖο οὔτε αὐξάνει οὔτε μειώνεται, ὑπάρχει πάντοτε, ὅλο τὸ ἔτος καὶ τὸ χειμώνα καὶ τὸ καλοκαίρι.

Μία ἄλλη νύχτα, ἐνῶ προσευχόταν ὁ Ἅγιος Σάββας, εἶδε ἕνα πύρινο στύλο στὴν ἄλλη πλευρὰ τοῦ χειμάρρου τῶν Κέδρων, νὰ ἀνεβαίνει καὶ νὰ φθάνει μέχρι τὸν οὐρανό. Τοῦ ἔκανε ἐντύπωση ἡ ἐμφάνιση αὐτοῦ τοῦ πυρίνου στύλου καὶ τὴν ἄλλη μέρα πῆγε πρὸς τὴν περιοχὴ ἐκείνη, καὶ ἐνῶ ἦταν ἥλιος ἐξακολουθοῦσε τὸ φῶς αὐτὸ νὰ λάμπει περισσότερο ἀπὸ τὸν ἥλιο. Πλησίασε ἐκεῖ στὴ βάση ποὺ ἦταν αὐτὸς ὁ πύρινος στύλος καὶ βλέπει ξαφνικὰ ὅτι ἐκεῖ ἀνοιγόταν μπροστά του ἕνα ὁλόκληρο σπήλαιο, ποὺ ἦταν σὲ σχέδιο καὶ σὲ σχῆμα ναοῦ. Μπαίνει μέσα γεμᾶτος ἔκπληξη καὶ βλέπει σχηματισμένη μία κόγχη καὶ ἄλλους χώρους ποὺ μποροῦσαν νὰ χρησιμοποιηθοῦν ὡς ναὸς γιὰ τὴν ἀδελφότητα. Καὶ ὄντως ὁ Ἅγιος Σάββας, πολὺ γρήγορα, διαμόρφωσε τὸ σπή­λαιο σὲ ναό, ποὺ μέχρι σήμερα ὀνομάζεται Θεόκτιστος Ναός, Θεόκτιστος Ἐκκλησία· εἶναι ἀφιερωμένη αὐτὴ ἡ ἐκκλησία στὸν Ἅγιο Νικόλαο. Ἡ θεόκτιστη αὐτὴ ἐκκλησία ὑπῆρξε τὸ πρῶτο λατρευτικὸ κέντρο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Σάββα.

4. Μοναχοὶ τῆς Λαύρας στασιάζουν ἐναντίον του

Δὲν ἔλειψαν ὅμως ἀπὸ τὴ ζωὴ τοῦ Ἁγίου Σάββα καὶ οἱ ἀνθρώπινοι πειρασμοί. Ἐκτος ἀπὸ τοὺς δαίμονες καὶ ἀπὸ τὰ ἄγρια θηρία, εἶχε δυστυχῶς πειρασμοὺς μέσα ἀπὸ τὴ συνοδεία του, μέσα ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν ἀδελφότητα τῶν μοναχῶν. Υπῆρξαν στασιαστὲς κακόγνωμοι μοναχοί, οἱ ὁποῖοι ἐφθόνησαν τὴν ἀρετὴ καὶ τὸ κλέος ποὺ εἶχε ἀρχίσει σιγὰ σιγὰ νὰ ἀποκτᾶ ὁ Ἅγιος Σάββας. Ἐπειδὴ μέχρι τὴν ἡλικία τῶν πενήντα περίπου ἐτῶν δὲν ἦταν ἱερεὺς ὁ Ἅγιος Σάββας, καὶ ἐνῶ εἶχε γίνει ἡγούμενος ἐξακολουθοῦσε νὰ εἶναι μοναχός, πῆγαν αὐτοὶ οἱ μο­ναχοὶ οἱ στασιαστὲς στὸν Πατριάρχη καὶ τοῦ εἶπαν ὅτι ἐμεῖς δὲν μποροῦμε νὰ ἔχουμε ἡγούμενο αὐτὸν ὁ ὁποῖος δὲν εἶναι κατάλληλος, δὲν εἶναι ἱερεύς, νὰ μᾶς κάνεις ἄλλον ἡγούμενο. Ὁ Πατριάρχης, ὁ Σαλλούστιος, γνωρίζοντας τοὺς κόπους τοὺς ἀσκητικοὺς καὶ τὴν ἁγιότη­τα τοῦ Ἁγίου Σάββα, τὸν ἐκάλεσε στὰ Ἱεροσόλυμα καὶ χωρὶς νὰ τοῦ ἀναφέρει τίποτα γιὰ τὶς κατηγορίες τὶς ὁποῖες διατύπωσαν ἐναντίον του, τὸν χειροτόνησε ἀμέσως ἱερέα τὸ 491 καὶ ἐγκαινίασε συγχρόνως καὶ τὴν θεόκτιστη ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Νικολάου.

Ἐπέστρεψε λοιπὸν ὁ Ἅγιος Σάββας στὸ μοναστήρι ὡς ἡγούμενος καὶ σ’ ἕνα δύο χρόνια ἄρχισε τὶς ἐργασίες τῆς ἀνοικοδομήσεως τοῦ μεγάλου ναοῦ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου, τοῦ μεγάλου ναοῦ τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Σάββα. Σὲ λίγα χρόνια, τὸ 502, τελείωσε ἡ οικοδόμηση τοῦ ναοῦ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ καὶ τὸ 502 ἔγιναν τὰ ἐγκαίνια αὐτοῦ τοῦ μεγάλου ναοῦ. Θὰ ἐνθυμεῖστε ἴσως ὅτι πρὶν ἀπὸ μερικὰ χρόνια, τὸ 2002 γιορτάστηκαν τὰ 1500 χρόνια τῶν ἐγκαινίων τοῦ Ναοῦ καὶ ἔγιναν στὰ Ἱεροσόλυμα σχετικὲς τελετές. Δυστυχῶς μετὰ πάλι νέος πειρασμός, ἐκ μέρους τῶν ἰδίων στασιαστῶν μοναχῶν τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, ἀνάγκασε τὸν Ἅγιο Σάββα νὰ ἀποχωρήσει ἀπὸ τὴ Λαύρα. Ἔφυγε μόνος του ἀπὸ τὸ μοναστήρι, πῆγε καὶ ἐγκαταβίωσε σὲ ἄλλους τόπους. Οἰκονομία Θεοῦ ἦταν καὶ στοὺς ἄλλους τόπους ὅπου ἐγκαταβίωσε ἐπὶ πέντε χρόνια, ἀπὸ τὸ 503 ποὺ ἔφυγε ἀπὸ τὸ μοναστήρι μέχρι τὸ 508, νὰ οἰκοδομήσει πολλὰ ἄλλα μοναστήρια καὶ πολλὲς ἄλλες λαῦρες.

Συνετέλεσε ὅμως ὁ Θεὸς ὥστε νὰ ἐπανέλθει ὁ Ἅγιος Σάββας καὶ πάλι στὸ μοναστήρι του κατὰ τὸν ἑξῆς τρόπο: Οἱ στασιάσαντες μοναχοὶ ξαναπῆγαν στὸν νέο Πατριάρχη, τὸν Ἠλία, καὶ τοῦ εἶπαν ὅτι πρέπει νὰ τοὺς δώσει νέο ἡγούμενο, διότι δῆθεν τὸν Σάββα τὸν ἔφαγαν τὰ θηρία μέσα στὴν ἔρημο. Ὁ Πατριάρχης Ἠλίας ἀπόρησε, πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ συνέβη αὐτὸ σ’ ἕναν ἅγιο ἄνθρωπο, στὸν ὁποῖον ἐγνώριζε ὅτι ὑποτάσσονται καὶ τὸν σέβονται ἀκόμη καὶ τὰ θηρία, γι' αὐτὸ τοὺς εἶπε νὰ περιμένουν· τὴν ἄλλη μέρα, κατὰ θεία παρακίνηση, ἐμφανίστηκε στὰ Ἱεροσόλυμα ὁ Ἅγιος Σάββας· τὸν ξαναέστειλε μὲ αὐστηρὸ γράμμα πρὸς τοὺς στασιαστὰς ὁ Πατριάρχης, πίσω στὴ Λαύρα, στὸ μοναστήρι. Καὶ τελικῶς ἦταν τόση ἡ ἀντίδραση αὐτῶν τῶν φθονερῶν καὶ στασιαστῶν μοναχῶν, ὥστε ὅταν ἐπέστρεψε ὁ Ἅγιος Σάββας καὶ παρουσίασε τὸ γράμμα τοῦ Πατριάρχου, τὸ ὁποῖο τοὺς συνιστοῦσε ὑπακοή, τόσο πολὺ ἐκεῖνοι ἐθύμωσαν, ὥστε προέβησαν σὲ μεγάλες κατα­στροφὲς μέσα στὸ μοναστήρι καὶ τελικῶς ἀνεχώρησαν καὶ ἔκτισαν νέο μοναστήρι, τὴ Νέα Λαύρα, ὅπου ὅμως καὶ ἐκεῖ ὁ Ἅγιος Σάββας, δείχνοντας τὴν μεγάλη ἀνεξικακία του πῆγε ὁ ἴδιος καὶ τοὺς βοήθησε νὰ κτίσουν τὸ μοναστήρι καὶ τοὺς ἐγκατέστησε ἱκανὸ καὶ ἄξιο ἡγούμενο γιὰ νὰ τοὺς καθοδηγεῖ.

5. Θαυμαστὰ καὶ διδακτικὰ περιστατικὰ

Προηγουμένως σᾶς εἶπα ὅτι, ἂν μᾶς μείνει καιρός, θὰ ἀναφέρω μερικὰ περιστατικὰ ἀπὸ τὴν θαυμαστὴ ζωὴ τοῦ Ἁγίου Σάββα. Κάποια φορὰ λοιπόν, σύμφωνα μὲ τὸ συναξάρι, ὁ Ἅγιος Σάββας μαζὶ μ' ἕναν ἄλλο μοναχὸ βρισκόταν στὴν ἔρημο, τὰ πρῶτα ἔτη τῆς ἀναχώρησης. Ἐκεῖ λοιπὸν πέρασαν κάποιοι βάρβαροι, κακόγνωμοι καὶ δύστροποι ἄνθρωποι, ποὺ εἶχαν σχεδιάσει νὰ τοὺς θανατώσουν καὶ τοὺς δύο, τὸν Ἅγιο Σάββα καὶ τὸ συμμοναστή του, τὸν Ἄνθο. Γιὰ νὰ βροῦν κάποια πρόφαση ἔστειλαν κατ^’ ἀρχὴν ἕναν ἀπὸ τὴ συμμορία τους στὸ σπήλαιο νὰ διαμαρτυρηθεῖ στοὺς ἀσκητές, γιατὶ δῆθεν τοὺς ἀδίκησαν καὶ σὲ κάποια ὑπόθεση τοὺς ἐζημίωσαν. Συκοφάντησαν δηλαδὴ ψεύτικα τὸν Ὅσιο, γιὰ νὰ τὸν ἐξαναγκάσουν νὰ σκανδαλισθεῖ, νὰ μιλήσει ἄγρια, εἰς τρόπον ὥστε νὰ βροῦν ἀφορμὴ νὰ τοὺς φονεύσουν. Στεκόταν λοιπὸν οἱ ἄλλοι λησταὶ μακριὰ καὶ ὁ ἕνας ἀπ' αὐτοὺς πλησίασε τοὺς Ὁσίους, οἱ ὁποῖοι βλέποντας τὸν κίνδυνο ὁπλίστηκαν μὲ τὴν Ἱερὰ Προσευχὴ καὶ εἶπαν πρὸς τὸν Κύριο: Οὗτοι ἐν ἅρμασι καὶ οὗτοι ἐν ἵπποις, ἡμεῖς δὲ ἐν ὀνόματι Κυρίου Θεοῦ ἡμῶν μεγαλυνθησόμεθα καὶ τὰ λοιπὰ τοῦ ψαλμοῦ. Καὶ μόλις τελείωσαν αὐτὴ τὴν εὐχὴ κατὰ θαυμαστὸ τρόπο ἄνοιξε ἡ γῆ καὶ κατέπιε ἐκεῖνο τὸ ληστή, ὁ ὁποῖος πῆγε ἐκεῖ νὰ τοὺς σκοτώσει. Οἱ ἄλλοι λησταί, ὅταν εἶδαν αὐτὸ τὸ μεγάλο θαῦμα, ἐτρόμαξαν καὶ ἔφυγαν καὶ δὲν ξαναενόχλησαν τὸν Ἅγιο Σάββα.

Παρόμοιο περιστατικὸ προκάλεσε μεγάλη ἐντύπωση στὸν Ἅγιο Σάββα καὶ τοῦ ἐγέννησε σπουδαῖες πνευματικὲς σκέψεις ποὺ ὠφελοῦν καὶ ἐμᾶς σήμερα, ἀλλὰ καὶ τοὺς πιστοὺς ὅλων τῶν ἐποχῶν. Συνήντησαν τὸν Ἅγιο Σάββα στὴν ἔρημο τέσσερις Ἀγαρηνοί, οἱ ὁποῖοι ἦσαν πεινασμένοι καὶ ἐξαντλημένοι, μέχρι σημείου νὰ εἶναι ἐπικίνδυνοι. Τὸν ἐρώτησαν μήπως ἔχει κάτι φαγώσιμο· ὁ φιλάνθρωπος καὶ ἄφοβος ἀσκητὴς τοὺς πῆρε στὸ σπήλαιο του καὶ τοὺς ἐφίλευσε μὲ ὅσα λιτὰ ἐδέσματα, κυρίως χόρτα, εἶχε οἰκονομήσει. Τόσο πολὺ ἐντυπωσιάσθηκαν οἱ βάρβαροι ἀπὸ τὴν καλοσύνη καὶ τὴν ἀρετή του, ὥστε ἐπέστρεψαν μετὰ ἀπὸ λίγες ἡμέρες καὶ τοῦ ἔφεραν ἄφθονα ἀγαθά· τυριά, ψωμιὰ καὶ χουρμάδες. Ὁ ὅσιος Σάββας διδάχθηκε πολὺ ἀπὸ αὐτὴν τὴν συμπεριφορά τους καὶ ἔλεγε: Ἀλλοίμονό σου ταλαίπωρη ψυχή μου πόσο ἀχάριστη εἶσαι πρὸς τὸν Ευεργέτη Θεό! Αυτοὶ οἱ βάρβαροι, γιὰ μιὰ μικρὴ χάρη ποὺ τοὺς ἔκανα, μοῦ ἔφεραν τόσο πλούσια ἀνταμοιβή. Καὶ ἐμεῖς ποὺ πήραμε ἀπὸ τὸν Θεὸ τόσες δωρεὲς καὶ τόσα χαρίσματα ποιὰ ἀνταμοιβὴ τοῦ δίνουμε; Ποιὰ ἐντολὴ του τηροῦμε; Ποιὰ ἀπολογία θὰ δώσουμε κατὰ τὴν ὥρα τῆς Κρίσεως; .

Ὑπάρχει ἐπίσης καὶ ἕνα ἄλλο θαυμαστὸ γεγονός. Λέγει λοιπὸν τὸ συναξάρι ὅτι σ’ ἕνα σπήλαιο ὅπου βρέθηκε ὁ Ἅγιος Σάββας διωγμένος ἀπὸ τὴ Λαύρα του ἕνα βράδυ ἀποκοιμήθηκε καὶ κατὰ τὸ μεσονύκτιο ἦρθε τὸ λιοντάρι, ποὺ ἐσύχναζε ἐκεῖ καὶ τὸν βρῆκε νὰ κοιμᾶται. Δάγκωσε τὸ ἄκρο τοῦ ἱματίου του καὶ τὸν ἔσυρε μὲ ἡμερότητα γιὰ νὰ τὸν βγά­λει ἔξω ἀπὸ τὸ σπήλαιο. Ὁ Ὅσιος Σάββας ξύπνησε καὶ ὅταν εἶδε μπροστά του τὸ φοβερὸ λιοντάρι δὲν ἐδειλίασε, ἀλλὰ ἄρχισε νὰ διαβάζει τὴν ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου· ὁ λέοντας, ὅταν εἶδε ὅτι προσευχόταν ἥρεμα τὸν ἄφησε καὶ περίμενε ἕως ὅτου τελειώσει τὴν ἀκολουθία ὁ Ἅγιος, ὁ ὁποῖος, ἀφοῦ ἐτελείωσε, ἔπεσε πάλι νὰ κοιμηθεῖ στὸν τόπο ὅπου συνήθιζε ὁ λέων νὰ κοιμᾶται. Τότε τὸ λιοντάρι, ὅταν εἶδε ὅτι ἔπεσε πάλι ὁ Ὅσιος νὰ κοιμηθεῖ στὴ δική του θέση, τὸν ἅρπαξε μὲ τὰ δόν­τια του ἀπὸ τὸ ἱμάτιο καὶ τὸν ἔσυρε δυνατὰ γιὰ νὰ τὸν βγάλει ἔξω ἀπὸ τὸ σπήλαιο. Καὶ ὁ Ἅγιος Σάββας τοῦ εἶπε: Τὶ κοπιάζεις θηρίο νὰ μὲ διώξεις; Τὸ σπήλαιο εἶναι μεγάλο καὶ φτάνει καὶ γιὰ τοὺς δυό μας. Ἂν λοιπὸν θέλεις νὰ κατοικοῦμε μαζί, νὰ ἡσυχάσεις, νὰ μείνουμε κι ἐγώ κι ἐσύ. Ἂν πάλι δὲν σοῦ ἀρέσει, νὰ πᾶς νὰ βρεῖς ἄλλο σπήλαιο κι ἄφησε ἐμένα ἐδῶ, γιατὶ ἐγώ εἶμαι ἀνώτερος ἀπὸ ἐσένα: ἐγώ πλάστηκα ἐκ χειρὸς Κυρίου καὶ ἐτιμήθην κατ’ ἐικόνα καὶ ὁμοίωσιν . Αὐτὰ εἶπε ὁ Σάββας μὲ ἥρεμη λαλιὰ καὶ ὑπάκουσε τὸ θηρίο· ἀνεχώρησε ἀπὸ ἐκεῖ καὶ ἄφησε τὸν Ἅγιο Σάββα ἀνενόχλητο.

6. Νὰ ἐπαναφέρουμε ὡς πρότυπα ζωῆς τοὺς Ἁγίους

Ἀνέφερα αὐτὰ ἐνδεικτικά, ἀγαπητοί μου, ἀπὸ τὸ δεύτερο μεγάλο διάστημα ζωῆς τοῦ Ἁγίου Σάββα, τῶν σαράντα ἐτῶν (473-512), για­τὶ εἶναι πολὺ σημαντικὰ καὶ διδακτικὰ γιὰ ὅλους μας. Βλέπουμε ἐν πρώτοις ὅτι, ὅταν στὴν συνεπὴ πνευματική μας πορεία συναντοῦμε ἐμπόδια καὶ δυσκολίες ἐπεμβαίνει ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς γιὰ νὰ μας βοηθήσει, ὅπως ἐπενέβη μὲ τὴν ἀνάβλυση τοῦ νεροῦ καὶ τὴν ὑπόδειξη τῆς θεόκτιστης ἐκκλησίας. Στὸ ἴδιο μας τὸ περιβάλλον βρίσκονται πολλὲς φορὲς κακόγνωμοι καὶ δύστροποι ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι, ἐνῶ τοὺς εὐεργετήσαμε ἀπὸ φθόνο στρέφονται ἐναντίον μας· ἡ ὑποχωρητικότητα καὶ ἡ ἀνεξικακία εἶναι ὁ καλύτερος τρόπος ἀντιμετώπισης τῶν φθονερῶν καὶ ἀγνωμόνων. Τὸν ἐνάρετο καὶ ἅγιο ἄνθρωπο σέβονται ὅλοι, ἀκόμη καὶ ἐπικίνδυνοι ἄνθρωποι, ἀκόμη καὶ τὰ ἄγρια θηρία. Ἡ Λαύρα τοῦ Ἁγίου Σάββα διασώζεται μέχρι σήμερα ἀλώβητη μέσα σὲ ἕνα ἐχθρικὸ καὶ ἄγριο περιβάλλον, γιατὶ καὶ ὁ Ἅγιος Σάββας καὶ στὴ συνέχεια οἱ συμμονασταὶ καὶ οἱ μαθηταί του ὅλων τῶν ἐποχῶν προσπαθοῦν νὰ τηρήσουν τὸ κατ’ εἰκόνα ἀλώβητο καὶ νὰ φθάσουν στὸ καθ’ ὁμοίωσιν . Σήμερα δυστυχῶς παραμορφώνουμε καὶ ἐξαχρειώνουμε τὸ κατ’ εἱκόνα , γινόμαστε χειρότεροι καὶ τῶν ἀλόγων θηρίων· δὲν σεβόμαστε οὔτε τοὺς ἁγίους ἀνθρώπους, οὔτε τὰ ἱερὰ καὶ τὰ ὅσια· σὰν τοὺς στασιαστὰς μοναχοὺς φθονοῦμε καὶ καταστρέφουμε ὅ,τι ἀγαθὸ ὑπάρχει στὸ Μεγάλο Μοναστήρι, στὴν Ἁγία μας Ἐκκλησία. Ἔλειψε ἡ ἁγιότητα, ἔλειψε ἡ ἄσκηση, ἔλειψε ἡ ἀρετή, γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Θεὸς θὰ μας ἀφήσει χωρὶς τὴ Χάρη καὶ τὴν ευλογία Του.

Ἡ μόνη ἀποτελεσματικὴ καὶ κατορθωτὴ λύση εἶναι νὰ ἐπαναφέρουμε στὴν παιδεία καὶ στὴν κοινωνία ὡς πρότυπα ζωῆς τοὺς Ἁγίους, νὰ ἀκολουθήσουμε τὶς διδαχὲς τῶν Ἁγίων Πατέρων, νὰ τοὺς μιμηθοῦμε στοὺς κόπους, στὶς ἀρετὲς τὶς ποικίλες, γιὰ νὰ δώσει καὶ σὲ ἐμᾶς ὁ Θεὸς νίκες ἐναντίον τῶν δαιμόνων καὶ νὰ μᾶς καταστήσει κληρονό­μους τῆς αἰωνίου ζωῆς καὶ συγκληρονόμους τῶν Ἁγίων.

* Κήρυγμα στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἁγίου Ἀντωνίου Θεσσαλονίκης στὶς 5.12.2010.

ΘΕΟΔΡΟΜΙΑ