Η προοπτική της Φάτνης και του Σπηλαίου

4

Του Μητροπολίτη Κωνσταντίας -Αμμοχώστου Βασιλείου

Η Γέννηση του Ιησού Χριστού γίνεται γνωστή σε μας σήμερα κυρίως και κατ’ εξοχήν μέσα από τις διηγήσεις δύο ιερών Ευαγγελίων, του Ματθαίου και του Λουκά. Υπάρχει επίσης πληθώρα διηγήσεων για τη Γέννηση του Χριστού στα λεγόμενα απόκρυφα κείμενα, του 3ου και 4ου αιώνα, από τα οποία έχει αντλήσει κυρίως η υμνολογία και η εικονογραφία. Τέτοια κείμενα είναι: Η «Ανάληψη του Ησαΐα», το «Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου», το ψευδεπίγραφο «Ευαγγέλιο του Ματθαίου» για την παιδική ζωή του Χριστού κ.λπ. Μέσα από τα απόκρυφα αυτά κείμενα λαμβάνει και το Κοράνι τις αναφορές του για τη Γέννηση του Χριστού.

Θεολογικά, βεβαίως, και δογματικά, η Γέννηση του Ιησού Χριστού σημαίνει την πρόσληψη της ανθρώπινης φύσεως από τον αιώνιο Υιό και Λόγο του Θεού. Είναι, κατά τη θεολογική ορολογία, η ενσάρκωση ή η ενανθρώπηση του Υιού του Θεού. Το γεγονός αυτό συνοψίζεται στο Σύμβολο της Πίστεως: «Τον δι’ ημάς τους ανθρώπους και διά την ημετέραν σωτηρίαν κατελθόντα εκ των ουρανών και σαρκωθέντα εκ Πνεύματος Αγίου και Μαρίας της Παρθένου και ενανθρωπήσαντα».

Η ενανθρώπηση του Ιησού Χριστού έγινε επί της αυτοκρατορίας του Καίσαρος Αυγούστου (Διάρκεια της Βασιλείας του: 27 π.Χ.14 μ.Χ.), όταν ηγεμόνας της Συρίας ήταν ο Κυρήνιος (Λκ. 2:1-2).

Έτσι, η Γέννηση του Ιησού Χριστού τοποθετείται στο κέντρο της ιστορίας και του κόσμου και θέτει υπό κρίση και δοκιμασία την κατάσταση της εποχής εκείνης, που έλαβε χώρα το γεγονός.

Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, πολιτικά, στρατιωτικά και οικονομικά, είναι κυρίαρχος της «Οικουμένης» με τη διοικητική οργάνωσή της, με την ισχυρή στρατιωτική παρουσία της και με το σύστημα της συλλογής φόρων από τους υπηκόους της. Θρησκευτικά η Ρώμη προσπαθεί να ελέγξει τις τάσεις που δημιουργούνται από διάφορα θρησκευτικά ρεύματα και φιλοσοφικά κινήματα, για να επιτύχει τη συνοχή της αυτοκρατορίας. Ο εκάστοτε αυτοκράτορας καθίσταται ο ίδιος θεός και ζητά από τους υπηκόους του, όχι απλώς υποταγή στους νόμους, αλλά και θρησκευτική λατρεία του ιδίου. Επίσημες θρησκείες είναι η Ειδωλολατρία και ο Ιουδαϊσμός. Αντίστοιχες κυρίαρχες φιλοσοφίες είναι αυτή του Ελληνισμού και εκείνη του Ιουδαϊσμού. Στην πραγματικότητα, μέσα σε μία pax romana, διάφορα θρησκευτικά κινήματα, απόρροια των ποικίλων θρησκευτικών συγκρητισμών και φιλοσοφικών ρευμάτων, πιέζουν ώστε να κάνουν αισθητή την παρουσία τους στο χώρο της αυτοκρατορίας. Η ιστορία αναφέρει με μελανά χρώματα την απάνθρωπη συμπεριφορά των διαφόρων ηγεμονίσκων σε βάρος των υπηκόων τους, που καθίστανται αντικείμενα των ταπεινών επιλογών τους, με αποτέλεσμα τη σκληρή κριτική εναντίον τους από τον Χριστό (Μκ. 10:42).

Όλες αυτές οι καταστάσεις τίθενται υπό κρίση και δοκιμασία από τον Ιησού που γεννάται στη Βηθλεέμ. Το νεογέννητο Βρέφος της Βηθλεέμ θέτει υπό κρίση την πολιτική κατάσταση και το οικονομικό σύστημα. Θέτει υπό κρίση τη θρησκευτική κατάσταση και το ρόλο εκείνων που τάχθηκαν να υπηρετήσουν τη θρησκεία, που, αντί να διακονήσουν την πνευματική ελευθερία του ανθρώπου τον υποδουλώνουν στους ανθρώπινους θεσμούς. Θέτει υπό κρίση και δοκιμασία την κατάσταση συνόλου του ανθρώπινου γένους και υποβάλλει τον προβληματισμό των σχέσεων του ανθρώπου με τον Θεό, όπως και των ανθρώπων μεταξύ τους, αποστέλλοντας το μήνυμα της ελπίδας στον κόσμο και στον άνθρωπο ότι «μεθ’ ημών ο Θεός». Θέτει υπό κρίση και αμφισβήτηση την αξίωση του αυτοκράτορα να γίνεται ο ίδιος θεός. Ο Ιησούς είναι ο όντως βασιλέας, είναι ο πραγματικός Υιός του Θεού και η βασιλεία του είναι βασιλεία πνευματικής ελευθερίας και σωτηρίας. Η περιγραφή της Γεννήσεως του Ιησού από τον ευαγγελιστή Λουκά, όπως και η Γενεαλογία του, αντιπαραβάλλονται προς εκείνες των κοσμικών βασιλέων για να αποδειχθεί ότι Εκείνος είναι ο όντως βασιλέας, είναι Εκείνος που αναμενόταν σύμφωνα με την προαναγγελία των Προφητών. Θέτει υπό κρίση την περί Θεού οντολογία της ειδωλολατρίας και του Ιουδαϊσμού. Ο πραγματικός Θεός είναι αυτός που γεννάται στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας. Η αληθινή λατρεία ανήκει στον Τριαδικό Θεό της αγάπης και της κένωσης και όχι στον τιμωρό και εκδικητικό Θεό του Ιουδαϊσμού ή στους Θεούς των ταπεινών και ενστικτωδών παθών της Ειδωλολατρίας. Η σχέση του ανθρώπου με τον Θεό δεν είναι πλέον ηθικής μορφής, αλλά υπαρξιακής και οντολογικής. Η θεία φύση του Χριστού ενώνεται υποστατικά, ασυγχύτως, αδιαιρέτως και αχωρίστως με την ανθρώπινη φύση. Έτσι, επιτυγχάνεται η εξύψωση της αξίας του ανθρώπου ως όλου και η εγκατάστασή του στην αιωνιότητα, αφού η ανθρώπινη φύση του Χριστού αναλήφθηκε στους ουρανούς δοξασμένη.

Άραγε όμως, ο Ιησούς Χριστός, του οποίου γιορτάζουμε τη Γέννηση μετά από δύο χιλιάδες χρόνια, θέτει υπό την ίδια κρίση και δοκιμασία τις δομές ακόμα και της σημερινής εποχής; Σήμερα συζητούμε και βιώνουμε στην καθημερινότητά μας την οικονομική κρίση, που κυρίως έθιξε τις αδύναμες τάξεις των ανθρώπων όλου του κόσμου. Εξαιτίας της καταστάσεως αυτής αναπτύσσονται φαινόμενα απαισιοδοξίας μεταξύ πολλών κοινωνικών τάξεων και προκαλούνται κοινωνικές αναταραχές. Συζητούμε ή και αποκτούμε την εμπειρία ενός πλουραλισμού κοινωνικού, θρησκευτικού, εθνικού, πολιτιστικού, πολιτικού, οικονομικού, καταστάσεις που γεννούν ακόμα και φαινόμενα ρατσιστικά. Μέσα από αυτή την κατάσταση θα λέγαμε δημιουργείται και σύγχυση όσον αφορά στην ορθότητα της περί Θεού πίστεως, γιατί πολλοί είναι εκείνοι που διεκδικούν την ορθότητα και τη μοναδικότητα της περί Θεού πίστεως και είναι πολλοί εκείνοι που εμφανίζονται με μεσσιανικές υποσχέσεις. Οι πολιτικοί, οι κοινωνικοί, οι εκπαιδευτικοί και οι θρησκευτικοί θεσμοί και οι παραδοσιακές αξίες τίθενται υπό αμφισβήτηση. Σύγχρονος συγγραφέας πιστεύει ότι ο σημερινός κόσμος κυριαρχείται από την πνευματική στείρωση και το θάνατο. Είναι ένας κόσμος αποξενωμένος από την πνευματικότητα και βρίσκεται ήδη στο δρόμο της αποσύνθεσης.

Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης προτείνει τη διέξοδο από το αδιέξοδο αυτό του σύγχρονου κόσμου. «Η θεότητα κρύφτηκε μέσα στη δική μας φύση, ούτως ώστε, όπως το φως των λυχναριών για τα ψάρια, έτσι με το δόλωμα της σαρκός να συλληφθεί με το αγκίστρι της θεότητας. Έτσι, η ζωή, αφού εγκατασταθεί μέσα στο θάνατο, και το φως, αφού λάμψει μέσα στο σκοτάδι, αυτό που εκλαμβάνεται ως αντίθετο του φωτός και αντίθετο από τη ζωή εξαφανίζεται. Δεν είναι δυνατόν να παραμένει το σκοτάδι με την παρουσία του φωτός, ούτε ο θάνατος όταν ενεργείται η ζωή». Όντως, η Γέννηση του Ιησού στη Βηθλεέμ είναι το κύτταρο και η αρχή της ζωής. Είναι ο σπόρος της ζωής που είναι παρόμοιος με την πράξη της πρώτης δημιουργίας. Είναι η πράξη της αναδημιουργίας του κόσμου. Είναι τα δύο μπινγκ μπανγκ της ζωής, της πρώτης δημιουργίας και της αναδημιουργίας και θα ακολουθήσει το τρίτο της Αναστάσεως.

Η απάντηση στο πιο πάνω ερώτημα είναι πως, ναι, και σήμερα όπως και πάντοτε ο Χριστός μπορεί να θέτει υπό κρίση και δοκιμασία τις δομές του κόσμου και να προσφέρει την ανανέωση. Αυτό, βέβαια, συνεπάγεται την ανάληψη ευθύνης και από τον άνθρωπο, που οδηγείται στα αδιέξοδα ένεκα των επιλογών του, να ακούσει το μήνυμα της ελπίδας που πηγάζει από το σπήλαιο και τη φάτνη της Βηθλεέμ. Στην πρωτοβουλία αυτή του Θεού καλείται να απαντήσει με το δικό του ΝΑΙ και να αφήσει το φως να σκορπίσει το σκοτάδι, να αφήσει τη ζωή να καταργήσει το θάνατο, την αγάπη να εξοβελίσει το μίσος, την ειρήνη του Θεού να καταργήσει τους πολέμους, να αφήσει τον Χριστό να γεννηθεί και μέσα στη δική του ύπαρξη για να τοποθετήσει το σπόρο της ζωής μέσα του.

«Φιλελεύθερος»25/12/ 2010