Σαράντος Ι. Καργάκος, Τα «αραχτήρια»

Ζητῶ συγγνώμη ἀπό τό ἐκλεπτυσμένο ἀναγνωστικό κοινό τῆς «Ἑστίας» γιά τόν βάναυσο νεολογισμό πού χρησιμοποίησα ὡς τίτλο. Τί ἐννοῶ μέ αὐτό; Εἶναι ἁπλό: τά κάθε λογῆς «στέκια», ὅπου ἡ εὐσταλής μας νεολαία ἀπαλλάσσεται ἀπό τήν κούραση τῆς ὑπερβολικῆς ξεκούρασης. Τό «στέκι», παρότι παράγωγο τοῦ «στέκει», δέν νομίζω ὅτι στέκει σέ ἐπαρκῆ βαθμό ὥστε νά ἀποδίδη ἐπαρκῶς τίς ἐπιδόσεις τῶν νέων μας στό «καθισιό».

Δέν εἶναι, ἄλλωστε, τυχαῖο ὅτι ἐδῶ καί μία 20ετία ἡ φοίτηση (φοιτῶ σημαίνει συχνάζω) στά σχολεῖα ἔχει ὀνομασθεῖ, σύμφωνα μέ τή μαθητική ἀργκό: «ἀραχτή βόλτα στό σχολεῖο». Οἱ νέοι φοιτοῦν περισσότερο κι ἀπό τίς σχολές καί ἀπό τά σχολεῖα στά –ὅπως τά ὀνομάζω σχετλιαστικῶς κηφηνεῖα.

Καί τί κάνουν ἐκεῖ; Τήν ἀράζουν ἤ, σύμφωνα μέ τήν τρέχουσα ἀργκό, «τή βρίσκουν». Καί τί βρίσκουν; Τά τρία κακά τῆς μοίρας τους. Βέβαια, παλαιόθεν ὁ «Ἕλλην», ἰδίως ὁ ἀσυμμάζευτος Ρωμιός, ὅπως τόν σκιαγραφεῖ ὁ Γ. Σουρῆς, ἦταν τύπος «καφενειακός». Εἶχε γίνει μάλιστα παροιμιακός ὁ στίχος τοῦ μεγάλου σατιριστῆ: «Καφενεῖον εὖ φρονούντων νύκτα μέρα συζητούντων». Τουλάχιστον οἱ παλαιοί συζητοῦσαν περί παντός γνωστοῦ καί τινων ἄλλων ἀκόμη. Οἱ τωρινοί κηφηνόβιοι δέν συζητοῦν· «γουστάρουν»! Τούς λές ὑπάρχει κρίση. Ἀπαντοῦν: «Πρόβλημά της».

Καί γιατί νά μήν εἶναι πρόβλημά της, ἀφοῦ σύμφωνα μέ τό πρό 30ετίας πασίγνωστο ἄσμα τοῦ Μιχαλάκη, «ὅλα εἶναι πληρωμένα κι ὁ μπαμπάς ἔχει γιά μένα»; Δουλεύουν ἄχρι γήρατος κάποιοι ταλαίπωροι γονεῖς γιά νά γηροκομήσουν τά... παιδιά τους! Οἱ σπουδές στίς ἀναρίθμητες σχολές –μέ ἐξαίρεση φυσικά τίς τιμητικές ἐξαιρέσεις φιλοτίμων παιδιῶν πού θά μᾶς φύγουν στό ἐξωτερικό– δέν ἔχουν σχέση μέ πνευματικές ἐφέσεις ἤ πρόσκτηση ἐπαγγελματικῶν ἐφοδίων· εἶναι πρόσχημα γιά παράταση τῆς μή εἰσόδου στό χῶρο τῆς δουλειᾶς. Τό παιδί –ἔτσι ἔχει διδαχθεῖ ἀπό τούς παιδοκόλακες– προεκτείνει τήν παιδικότητά του ὥς τά 30 καί τά 34 χρόνια. Καί τότε ἀπαιτεῖ ἀπό τό κράτος δουλειά ἀνάλογη πρός τά προσόντα του! Τά ὁποῖα συμπυκνώνονται στό δόγμα: «Ὅ,τι μπορεῖς νά κάνεις αὔριο, ἄφησέ το γιά... μεθαύριο»! Γι᾽ αὐτό ὁ κρατικός μηχανισμός δέν λειτουργεῖ· ἁπλούστατα κοιμᾶται.

Πρίν ἀπό μερικά χρόνια κυριαρχοῦσε στούς τοίχους τό σύνθημα: «Γεννηθήκαμε κουρασμένοι καί ζοῦμε γιά νά ξεκουραζόμαστε». Τότε ἔγραφα μέ πικρή εἰρωνεία στά βιβλία μου «Προβληματισμοί: Ἕνας διάλογος μέ τούς νέους» μιά ἐλαφρά παραλλαγμένη φράση τοῦ Ζάν Κοκτώ: «Πρέπει ἀπό καιρό σέ καιρό οἱ νέοι νά κάνουν κάτι γιά νά ξεκουράζονται ἀπό τό νά μήν κάνουν τίποτε». Θυμᾶμαι –πολλά χρόνια τώρα– τήν ἀποστομωτική ἀπάντηση πού μοῦ ἔδωσε ἕνας νεαρός, πού τόν ἐπέπληξα γιά τίς ἐπιδόσεις στό ἄθλημα τῆς ὀκνηρίας: «Κι ἄν ἀρχίσω νά δουλεύω, πότε θά μοῦ μείνει καιρός γιά νά γίνω ὑπουργός;». Τό ἐντυπωσιακό εἶναι ὅτι ἔγινε· καί αὐτός μέν ζῆ καλά κι ἐμεῖς χειρότερα. Μή χειρότερα!

Λυπάμαι πού θά γίνω καί πάλι δυσάρεστος, ἀλλά εἶμαι ὑποχρεωμένος νά πῶ ὅτι ἡ ἀγωγή πού δώσαμε στά παιδιά μας σέ ὅλη τήν μεταπολιτευτική περίοδο ἦταν ἄσκηση ὀκνηρίας. Στά παιδιά οἱ «μαθητοπατέρες» καθηγητές μιλοῦσαν γιά δικαιώματα ἀλλ᾽ ὄχι γιά ὑποχρεώσεις. Ἡ καθηκοντοφυγία ἔγινε θεσμός. Ἔτσι προέκυψε μία πλαδαρή μάζα νεαρῶν τούς ὁποίους ὁ ἀείμνηστος πεθερός μου, πού λόγω ὀρφάνιας δούλευε ἀπό μικρός, ὀνόμαζε «σαπλαμάδες». Καί τί ἐστί «σαπλαμάδες» οὐδέποτε ἔμαθα. Ἔμαθα, ὅμως, ὅτι ὁ πεθερός μου, παρότι ἀνώτατο στέλεχος τῆς Τραπέζης Ἑλλάδος, πεθαίνοντας ἄφησε ἕνα σπίτι χρεωμένο, ἐνῶ κάποιοι ἀπό τούς «σαπλαμάδες» πού τοῦ διόριζαν «ρουσφετίνδην» οἱ πολιτικοί, ἔγιναν μέ τήν πάροδο τῶν καιρῶν καί μέ τήν ἐκμετάλλευση εὐκαιριῶν… κοτεράδες!

Ἐρέθισμα γιά νά γράψω τό ἄρθρο αὐτό εἶναι ἡ ἔκδοση ἑνός πολυτελοῦς ἡμερολογίου ὑπό τόν τίτλο «Τό Βιβλίο τῶν Νέων τῆς Εὐρώπης» πού ἐκδόθηκε πολυχρωμότατο καί πολυχρηματικώτατο μέ τόν «παρά» τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως. Ἡ προλόγηση, βρίθουσα λαπαλισμῶν καί σολοικισμῶν, εἶναι τῆς ἡμετέρας ὑπουργοῦ, ἁρμοδίας ἐπί θεμάτων ἀπαιδευσίας. Ἀπό ἄποψη ἑλληνικῆς προσφορᾶς στόν εὐρωπαϊκό πολιτισμό, γιά εὐνόητους λόγους, γίνεται ἀναφορά μόνον στήν Ὑπατία τήν ὁποία οἱ ἀγραμμάτιστοι «σαπλαμάδες», πού ἀνέλαβαν τήν ἔκδοση, τήν γράφουν Ὑπατεία! (σελ. 20). Σ᾽ αὐτό, λοιπόν, τό διδακτικό ἡμερολόγιο οἱ νέοι διδάσκονται πολλά καί ὠφέλιμα, ὅπως τήν τεχνική τοῦ μπογιατίσματος τῶν τοίχων μέ σπρέυ, τή χρησιμότητα τῶν ἀντισυλληπτικῶν καί τόν τρόπο ἐπιτυχοῦς ἐπιλογῆς «προφυλακτικῶν»! (σελ. 45). Καί τό σημαντικώτερο: πουθενά στίς 96 «διδακτικές» σελίδες δέν γίνεται λόγος γιά ὑποχρεώσεις· μόνον γιά δικαιώματα. Ὡσάν ἡ Εὐρώπη νά εἶναι χῶρος διαμορφωμένος γιά «ξαπλαριό». Συγχωρήσατέ μου καί αὐτόν τόν νεολογισμό. Ἀλλά κάτι πρέπει νά προσφέρω κι ἐγώ στόν παραγόμενο σήμερα πολιτισμό.

Τοῦτες τίς ἡμέρες κυκλοφορεῖται ἕνα βιβλίο μου μέ τόν τίτλο «Κίνα». Ἐπιλογικῶς σημειώνω: Δέν λέω νά δουλεύουμε σάν τούς Κινέζους ἀπό πρωίας μέχρι νυκτός. Αὐτό πού λέγω ἐγώ εἶναι τοῦτο: νά δουλεύουμε περισσότερο. Διότι, ἄν τώρα χρωστᾶμε τῆς Μιχαλοῦς, αὔριο θά χρωστᾶμε τῆς Κίνας. Καί τότε, ἀριβεντέρτσι ξάπλα, ἀριβεντέρτσι μάσα…

Σαράντος Ι. Καργάκος, Ιστορικός - Συγγραφέας

sarantoskargakos.gr