Στεργίου Ν. Σάκκου
Ετος Αποκάλυψης είχε χαρακτηρισθεί το 1995. Και πράγματι οι ποικίλες εκδηλώσεις για τα 1900 χρόνια της Αποκάλυψης δικαίωσαν το όνομα στρέφοντας τα φώτα της δημοσιότητας στο θεόπνευστο αυτό βιβλίο και επικεντρώνοντας σ' αυτό το κοινό ενδιαφέρον. Το αποκορύφωμα ήταν οι εορταστικές εκδηλώσεις κατά το δεκαήμερο 17-26 Σεπτεμβρίου στο νησί της Πάτμου, όπου ο ευαγγελιστής Ιωάννης έγραψε το ιερό κείμενο.
Πολλά και ποικίλα ειπώθηκαν, γράφηκαν, προβλήθηκαν και δεν προτίθεμαι να προσθέσω κάποιες σελίδες στην περί της Αποκάλυψης φιλολογία. Νομίζω όμως ότι τώρα που σίγησαν τα κύμβαλα και οι αλαλαγμοί των πανηγυρισμών, τώρα που χαμήλωσαν τα φώτα των εορτασμών, είναι αναγκαίο να θέσουμε τα γεγονότα κάτω από το άδυτο φως της θείας αλήθειαςνα αποτιμήσουμε με ψυχραιμία το αποτέλεσμα της εορτής και να μιλήσουμε με νηφαλιότητα για την Αποκάλυψη.
Θα ήταν βέβαια άδικο να μη σημειώσουμε εν πρώτοις τις αγαθές προσπάθειες, τις πνευματικές συμβολές, τα θετικά ακόμη αποτελέσματα της όλης κίνησης. Η προσφορά του παγκόσμιου θεολογικού συνεδρίου με θέμα την Αποκάλυψη όπου συμμετείχαν ειδικοί επιστήμονες απ' όλο τον κόσμο, δεν είναι αμελητέα. Οι λατρευτικές ευκαιρίες πλούσιες, με κορωνίδα την πανορθόδοξη συμμετοχή στη θεία λειτουργία της 26ης Σεπτεμβρίου, που τελέσθηκε σ' όλα τα θυσιαστήρια του ορθόδοξου κόσμου, στη μνήμη του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Ιδιαίτερα το πολυαρχιερατικό συλλείτουργο της μέρας αυτής στην Πάτμο, όπου η μεγαλοπρέπεια συνδυασμένη με τη σεμνότητα και την κατάνυξη σ' ανέβαζε πνευματικά, ήταν πνοή ζωής για τους πιστούς και πρόσκληση αγάπης - σωτηρίας για τον κόσμο που ζει στο σκοτάδι, στην άγνοια ή στην πλάνη. Η ομιλία του οικουμενικού μας πατριάρχη άγγιξε με ιδιαίτερη ευαισθησία και στοργή το σύγχρονο άνθρωπο και μετάγγιξε πνεύμα θεραπευτικής αγάπης και λυτρωτικής καθοδήγησης. Η ομοθυμαδόν και επί τω αυτώ σύναξη των πνευματικών ηγουμένων της ορθοδόξου εκκλησίας, και μάλιστα εκείνων των οποίων οι λαοί κατατρέχονται και δεινοπαθούν, με προεξάρχοντα τον ασκητή πατριάρχη της Σερβίας Παύλο, συγκλόνισε τη χριστιανοσύνη. Το εμπνευσμένο μήνυμά τους, ήταν κάλεσμα ειρήνης σ' όλη την ανθρωπότητα και προκάλεσε αισθήματα συγκινήσεως στους ανά τη γη χριστιανούς. Δεν είναι εξάλλου ασήμαντο το γεγονός ότι το βιβλίο της Αποκάλυψης έγινε το κέντρο των πολιτιστικών μας εκδηλώσεων, έστω για λίγες μέρες. Προσφέρθηκε μία καλή και άγια ευκαιρία σ' όλους να προσεγγίσουν τις θείες αλήθειες και στην εκκλησία να προβάλει τους πνευματικούς θησαυρούς της, να διακηρύξει το μεγάλο και κύριο μήνυμα της Αποκάλυψης, που είναι πίστη - αγών - νίκη, μετάνοια - υπομονή - ελπίδα, αγάπη - αγνότητα - αγιασμός.
Δυστυχώς όμως τα λαμπρά στοιχεία του εορτασμού αμαυρώθηκαν από κοσμικές ματαιότητες, επισκιάσθηκαν από πολιτικές σκοπιμότητες. Προβλήθηκαν πολλά, τιμητικά δήθεν, πανηγυρικά και ένδοξα υπέρ της ιεράς Αποκάλυψης κατά όνομα, στην ουσία όμως υπέρ της ανθρώπινης ματαιοδοξίας. Τα εφήμερα πρόσωπα και οι πολιτικές τους έκλεψαν την παράσταση, η χλιδή και ο πλούτος παρέσυραν τα βλέμματα από τις εικόνες του προφητικού μηνύματος στις βιτρίνες των αλαζονικών επιδείξεων, ο λόγος της επικαιρότητας παραμέρισε τον αιώνιο λόγο.
Εν τούτοις το χειρότερο ήταν άλλοϋήταν το οργανωμένο εγχείρημα της... αντιεκκλησίας να αμαυρώσει τον εορτασμό που προγραμμάτισε η εκκλησία. Η ασέβεια και η αναίδεια σε μία αθέμιτη συμμαχία με την άγνοια και την ασχετοσύνη αγωνίσθηκαν επίμονα για να επικαλύψουν το φως της Αποκάλυψης, να εξουθενώσουν τη δύναμη του θείου λόγου. Και τι δε σοφίστηκαν! Μέχρι δικαστική παράσταση σκάρωσαν, όπου βέβαια η ετυμηγορία του λαού καταδίκασε αυτούς τους ίδιους τους κατήγορους του ιερού κειμένου. Και τι δεν είπαν! Χωρίς αιδώ και χωρίς σεβασμό χαρακτήρισαν το βιβλίο ανυπόληπτο και ουτιδανό, νόθο και αναξιόπιστο, μισαρό και αιμοβόρο, πεσιμιστικό και σκοταδιστικό, ανθελληνικό και εβραϊκό... Οχι διότι είχαν τεκμήρια για τους βαρείς αυτούς χαρακτηρισμούς, αλλά διότι χτυπώντας την Αποκάλυψη ήθελαν να χτυπήσουν την εκκλησίαϋνα κλονίσουν την εμπιστοσύνη του στο λόγο του θεού. Αυτός είναι ο κρυφός και βαθύς τους πόθος.
Η ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
Αλλά η Αποκάλυψη δεν χρειάζεται κάλυψη, δεν έχει τίποτα να φοβηθεί. Τέτοια πολεμική δέχθηκε σφοδρή από τις πρώτες ημέρες του χριστιανισμού. Το αποτέλεσμα; Οχι μόνο έμεινε απυρόβλητη και αλώβητη από τις επιθέσεις, αλλά και εφοδιάσθηκε μ' ένα πλήθος εχέγγυα για την αξία της. Προπάντων δε στεφανώθηκε με την αυθεντία της εκκλησίας, η οποία την αναγνωρίζει γνήσιο κείμενο του ευαγγελιστή Ιωάννη, από τον οποίο την παρέλαβε, την διαφυλάσσει ως θεόπνευστο βιβλίο του κανόνα της Καινής Διαθήκης και την θεωρεί ανάγνωσμα αναγκαίο για τη σωτηρία μας. Και όλα αυτά, υπογραμμίζω, από τις πρώτες ημέρες του χριστιανισμού.
Ημέρα Κυριακή, ίσως μετά τη θεία λειτουργία που είχε τελέσει στην Πάτμο, ο ευαγγελιστής Ιωάννης γίνεται θεατής ενός συγκλονιστικού οράματος. Μεταφέρεται στην υπερφυσική πραγματικότητα, όπου παρακολουθεί την αέναη υπερουράνια λατρεία του τριαδικού Θεού. Βλέπει τον Κύριο Ιησού Χριστό στη θεϊκή του δόξα, κυρίαρχο της εκκλησίας και του σύμπαντος κόσμου μ' ένα μυστηριώδη τρόπο ξεναγείται στο σύνολο της ιστορίας - παρελθόν, παρόν και μέλλον, εγγύς και απώτατο - της εκκλησίας και του κόσμου όλου.
Αυτό το όραμα καταγράφει συναρπαστικά ο απόστολος στο βιβλίο του και το στέλνει ως επιστολή στις επτά τοπικές εκκλησίες της Μικράς Ασίας. Σκοπός του είναι να στηρίξει στην πίστη στους πιστούς και να συντρίψει τη φοβερή αίρεση του νικολαϊτισμού, η οποία άρχισε ήδη να απλώνεται στην περιοχή. Με γλώσσα απλή αλλά και παραστατική, με εικόνες καταπληκτικής ενάργειας και ζωηρότητας, μοναδικές στην παγκόσμια γραμματεία, διακηρύττει αλήθειες ανεπινόητες και αδιανόητες από τον ανθρώπινο νου. Αυτό το ομολογούν αβίαστα όσοι χωρίς εμπάθεια έσκυψαν και σκύβουν με σοβαρότητα πάνω στις σελίδες της Αποκάλυψης και αποκαλύπτονται μπροστά στον θησαυρό της. Πιστεύουν δεν πιστεύουν, τη θαυμάζουν, τη μεταφράζουν, την εικονογραφούν, εμπνέονται από το περιεχόμενό της για να προσφέρουν στην ανθρωπότητα υπέροχες καλλιτεχνικές δημιουργίες. Μ' ένα λόγο της αναγνωρίζουν μια ξεχωριστή αξία.
Αλλά η πραγματική αξία της Αποκάλυψης δε συλλαμβάνεται ούτε προσμετράται με τα πεπερασμένα μέτρα αυτού του κόσμου. Αποκαλύπτεται σ' όσους μ' ευλάβεια τη διαβάζουν και με την καθοδήγηση της εκκλησίας δέχονται και κατανοούν τα σωτήρια μυνήματά της. Ισως ο καλύτερος εορτασμός της να είναι αυτός που θα επακολουθήσει πίσω από τις κάμερες και τα δημοσιογραφικά αφιερώματα, μέσα στο "ταμείον" των καρδιών εκείνων που θα ανοίξουν το βιβλίο της με ταπείνωση και θα διαβάσουν τις σελίδες της με φόβο Θεού.
ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ
Η Αποκάλυψη του Ιωάννη, παρά το όνομά της, δεν έχει καμία σχέση με τις συνηθισμένες αποκαλύψεις των κατά καιρούς μάγων και οραματιστών, που από μόνες τους διαψεύδονται, ούτε με τα γνωστά αποκαλυπτικά βιβλία της ραββινικής γραμματείας, που αφορούν τις συγκεκριμένες εξελίξεις κάποιας ιστορικής περιόδου. Αυτά κατά κανόνα έχουν γραφεί μετά από γεγονότα που "προφητεύουν" και παρουσιάζονται με το όνομα αρχαιότερων συγγραφέων. Εντυπωσιάζουν και παρασύρουν τις μάζες αρχικά, στη συνέχεια όμως αποκαλύπτεται η ψευτιά τους. Αντίθετα η Αποκάλυψη είναι μία μεγαλόπνοη προφητεία, που ξεπερνά το μετρημένο χρόνο, καλύπτει όλη την ιστορία, από την αρχή της μέχρι τη συντέλεια, κι απλώνεται ακόμη περισσότερο, στη μεταϊστορία, θα λέγαμε, του ανθρώπου, στον απροσμέτρητο χρόνο, όχι μόνο του μέλλοντος αλλά και του παρόντος, εκείνου που δε συλλαμβάνεται με τις αισθήσεις. Είναι ένα βιβλίο διαφορετικό και ανώτερο από τα ποικίλα αποκαλυπτικά όσο διάφορη και ανώτερη είναι η αλήθεια από το ψέμα. Εχει μια τέτοια θεώρηση του κόσμου, και τέτοια θεωρία του υπερβατού, που μόνο ένας Θεός θα μπορούσε να τα υπαγορεύσει. Γι αυτό εξ αρχής η εκκλησία την παρέλαβε από τον απόστολο Ιωάννη, την κατέχει στον ιερό κανόνα της αγίας γραφής και αγωνίσθηκε σκληρά να τη διαφυλάξει από τις βολές και τις επιβουλές των εναντίων.
Η ιδιαιτερότητά της σε σχέση με τα υπόλοιπα βιβλία της Καινής Διαθήκης, περιορίζει βέβαια τη χρήση της - μόνο σε έκτακτες περιστάσεις, διαβάζεται στην εκκλησία και μάλιστα ολόκληρη και όχι κατά περικοπές, όπως τα άλλα βιβλία, σε τίποτα όμως δεν μειώνει ούτε την υπόληψη ούτε την αξιοπιστία της. Αντίθετα συνιστά το εξαιρετικό σημείο της, από το οποίο πρέπει και να την εκτιμήσουμε.
Η Αποκάλυψη γράφηκε σε χρόνια δύσκολα και ζοφερά για την εκκλησία. Οι χριστιανοί ήταν λίγοι - μια χούφτα μέσα στην απέραντη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, και οι εχθροί τους ήταν πολλοί, ισχυροί και μανιασμένοι. Μία αιωνόβια ειδωλολατρία και μία αδυσώπητη στρατοκρατία άπλωναν τα χέρια τους απειλητικά πάνω στη νεογέννητη εκκλησία, ενώ ύπουλος ο Ιουδαϊσμός κουλουριαζόταν στα πόδια της. Θηρία και τέρατα ορμούσαν να την κατασπαράξουν και ήδη το αίμα του πρωτομάρτυρά της Στεφάνου, είχε γίνει ποτάμι από τα αίματα εκατοντάδων μαρτύρων που ακολούθησαν.
Αλλά δε βαλλόταν η εκκλησία μόνο από τις επιθέσεις των δηλωμένων εχθρών. Υπήρχε κι άλλο μέτωπο εσωτερικό, που ύπουλα και υποχθόνια άρχιζε τις επιχειρήσεις του εις βάρος της. Είναι η αίρεση του νικολαϊτισμού, που έκανε θραύση στις εκκλησίες της Ασίας κι είχε φθάσει μέχρι την πρωτεύουσα και μητροπολιτών εκκλησιών αυτών, την Εφεσο. Στη δεκαετία του 60 μ.χ., την οποία έντονα ζει ο προφήτης Ιωάννης, συγκλονιστικά γεγονότα σημαδεύουν την ιστορία της εκκλησίας. Μετά τη δολοφονία του πρώτου επισκόπου Ιεροσολύμων Ιακώβου του αδελφόθεου από τους φανατικούς Ιουδαίους, ακολουθεί η ιουδαϊκή επανάσταση και ο διωγμός του Νέρωνα, με τις άγριες σφαγές χιλιάδων πιστών και τα μαρτύρια κορυφαίων αποστόλων. Παράλληλα ο νικολαϊτισμός παραχαράσσει την "άπαξ παραδοθείσα πίστη", προσβάλλει την "παρούσα αλήθεια" και καταπατεί την "αγία εντολή". Απ' έξω αλλά και από μέσα βάλλεται η εκκλησία.
Ακριβώς εκείνη την ώρα χρησιμοποιεί ο Κύριος τον αγαπημένο του μαθητή Ιωάννη. Σ' αυτόν, που πάνω από τον σταυρό εμπιστεύθηκε ο Ιησούς Χριστός την Παναγία Μητέρα του, αναθέτει τώρα την αγία του εκκλησία γι' αυτό εξ άλλου τον είχε κρατήσει τελευταίο από τη γενιά των αποστόλων. Του αποκαλύπτει με την Αποκάλυψη την ιστορία της εκκλησίας ανά τους αιώνες. Δείχνει ποια ήταν η σύγχρονή της κατάσταση - με τις δειλίες και τις αιρέσεις, αλλά και με την αγάπη και την πίστη της - φανερώνει πως θα προχωρήσει στη συνέχεια η εκκλησία μέσα σ' ένα κόσμο οργής και καταστροφής - με αποστασίες αλλά και με ομολογίες, με αίμα και δάκρυα και προφητεύει την τελική νίκη της ενάντια σ' όλες τιςε δυνάμεις του πονηρού και του κράτους του. Τη νίκη εγγυάται ο αρχηγός της εκκλησίας, που "εξήλθε νικών και ίνα νικήση". Δεσπόζει σ' όλη την έκταση του βιβλίου, όπου αποκαλύπτεται η αϊδια ιστορία του, πριν ακόμη ενανθρωπίσει και μετά από την ανάληψή του στους ουρανούς. Στη συμβολική μορφή του, πρόκληση σκανδαλιστική για την ανθρώπινη σκέψη, γίνεται ο πιο συγκλονιστικός συνδυασμός θεϊκού μεγαλείου και άκρας συγκαταβάσεως. Είναι το "αρνίον εσφαγμένον και εστηκός", ένα αρνάκι κι αυτό σφαγμένο, που όμως στέκει όρθιο, ο εσταυρωμένος και αναστημένος Ιησούς Χριστός. Αυτός, όσο παράδοξο κι αν φαίνεται, θα θριαμβεύσει παγκόσμια και θα αποδώσει αιώνια δικαιοσύνη.
ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Το μήνυμα της προφητείας συγκλονιστικό. Το μικρό κοπαδάκι του Θεού, η ανυπεράσπιστη εκκλησία του Χριστού, που βαλλόταν από παντού, δεν έπρεπε να φοβάται. Είναι η πανωραία νύμφη του Αρνίου, που θα συντρίψει τα επτακέφαλα και δεκακέρατα θηρία, θα εκχριστιανίσει ό,τι καλοπροαίρετο υπάρχει ανάμεσα στα έθνη. Αυτή θα ζήσει, θα κραταιωθεί και θα δοξασθεί αιώνια, ενώ οι εχθροί της θα χαθούν. Μα δεν περιορίζεται μόνο στην ιστορία της εκκλησίας μέσα στον κόσμο αποκαλύπτει και του κόσμου την ιστορία, αναφέρει γεγονότα των κοσμικών εξελίξεων.
Αυτά βέβαια δεν απασχολείται να τα παρουσιάσει σε όλες τις διαστάσεις τουςαπλώς καθώς ο φακός της παρακολουθεί την ιστορία της εκκλησίας, όπως αυτή συνυφαίνεται και διαπλέκεται μέσα στην ιστορία του κόσμου,καταγράφει τις εικόνες συμπορεύσεως και συσχετισμού. Ετσι μιλά για τις μηχανές πολέμου, για τα ατομικά και χημικά όπλα, για τα τηλεοπτικά μέσα, και τα επιτεύγματα του πολιτισμού, για τις πολιτικές συνωμοσίες και τις αισχρές διπλωματίες, για τις καταδυναστεύσεις και τις ταλαιπωρίες των λαών, για το Τσερνομπίλ και τις καταστροφές της φύσης. Για την Αποκάλυψη όλα αυτά είναι έργα της ασέβειας του ανθρώπου, συνέπειες της ζωής μακριά από τον Θεό και έξω από την εκκλησία του. Παρ' όλο που χαρακτηρίζονται ως οργή Θεού, που πέφτει θυμωμένα πάνω στην ανθρωπότητα, στην πραγματικότητα είναι τα αποτελέσματα της βλασφημίας και της αποστασίας, που δε σέβεται όχι μόνο τον Θεό, αλλά ούτε τον συνάνθρωπο ούτε τη φύση.
Η ιστορία παίζει ένα σπουδαίο ρόλο -αν και όχι πρωταγωνιστικό - στην προφητεία της Αποκαλύψεως. Οπως σε κάθε βιβλική προφητεία, η ιστορία χρησιμοποιείται ως κρίκος εγγύησης σε μία αλυσίδα προφητευομένων γεγονότων, τα οποία παραπέμπουν στην κύρια προφητεία του έσχατου μέλλοντος. Στην πρώτη σειρά, δηλαδή, αποκαλύπτεται η αληθινή εικόνα της σύγχρονης καταστάσεως, η οποία επαληθεύεται από τα καθέκαστα του παρόντος. Ακολουθούν προφητείες για το εγγύς μέλλον, την εκπλήρωση των οποίων βλέπουν οι εν ζωή ακόμη αποδέκτες των προφητειών. Κατ' αυτό τον τρόπο, καθώς τα διαδεχόμενα γεγονότα επαληθεύουν τις προηγούμενες προφητείες του απώτατου μέλλοντος, η οποία είναι πάντοτε καθαρά θεολογική. Επιπλέον η ιστορία, που πραγματώνει την προφητεία, καθίσταται τύπος για την προφητευόμενη ιστορία του μέλλοντος.
Η Αποκάλυψη ερμηνεύεται με την πρόοδο της ιστορίας. Δεν εξαντλείται όμως στα συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα, διότι κατά το πνεύμα της Καινής Διαθήκης κάθε εποχή είναι κρίσιμη, είναι "έσχατος καιρός", που προετοιμάζει για το τέλος. Εχει τους αντίχριστούς της, προδρόμους του έσχατου και κατ' εξοχήν αντίχριστου, που θα εμφανισθεί λίγο πριν από τη συντέλεια του κόσμου, τους οποίους η εκκλησία εξουδετερώνει με τη δύναμη του εσταυρωμένου και αναστημένου Χριστού. Πρόκειται για έναν καταπληκτικά αρραγή ιστό ασφαλείας, που διασφαλίζει την πιστότητα της προφητείας και εξασφαλίζει την πίστη της εκκλησίας.
Εκείνο που πρέπει να γίνει σαφές είναι ότι η προφητεία της Αποκάλυψης δεν σταματά σε μία ορισμένη χρονική στιγμήφθάνει μέχρι τη συντέλεια του κόσμου. Μέχρι τότε ισχύει και οι χριστιανοί καλούμαστε να πιστεύουμε σ' αυτήν. Καθώς θα περπατούμε μέσα στους δρόμους της ιστορίας μας και θα βλέπουμε τα χαλάσματα του πολιτισμού μας, θα αιμορραγούμε από τις πληγές που προξενούν τα χέρια μας και θα σφαδάζουμε από τους πόνους της ψυχής μας, οι χριστιανοί καλούμαστε ν' ακούμε το προφητικό μήνυμα της Αποκάλυψης, αν θέλουμε να σταθούμε ζωντανοί.
Είναι ένα μήνυμα ελπίδας, υπομονής και αντίστασης, ένα μήνυμα νίκης για τους πιστούς. Είναι στην ουσία μία παραγγελία του πνεύματος να βιώνουμε στην κάθε περιπέτεια της ζωής το πάθος και την ανάσταση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, που κι εμάς θα αναστήσει. Να αναγνωρίζουμε στο άσημο βρέφος της Βηθλεέμ τον ενσαρκωμένο Θεό και με την απλότητα των ταπεινών βοσκών να ακουμπούμε στα χέρια του την ύπαρξή μας, γνωρίζοντας πως αυτός είναι ο προ αιώνων Θεός, ο αιώνιος νικητής και κυρίαρχος του παντός. Αλλά το μήνυμα της Αποκάλυψης είναι επίσης και ένα μήνυμα σωτηρίας για όσους βρίσκονται έξω από την εκκλησία ή έχουν κόψει τους δεσμούς μαζί της. Καλούνται και αυτοί να ακούσουν και να πιστέψουν στην προφητεία της ότι αυτός ο κόσμος με όλες του τις εξουσίες στο τέλος θα αυτοκαταστραφεί και θα σωθούν μόνο όσοι θα θελήσουν να μπουν μέσα στην κιβωτό της εκκλησίας, όπου και τώρα θα ποντάρουν με ασφάλεια και αιώνια θα ζήσουν με ειρήνη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου