Μνημεία της οθωμανικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα
IΣΩΣ το έργο του κορυφαίου Οθωμανού αρχιτέκτονα Σινάν, που οι ανεπιβεβαίωτες ιστορίες θέλουν να είναι προσηλυτισμένος χριστιανός, να είναι εν πολλοίς γνωστό. Είναι αυτός που σχεδίασε το σημαντικότερο μουσουλμανικό μνημείο της Κωνσταντινούπολης, το «Μπλε Τζαμί» θέλοντας να συναγωνιστεί το μεγαλείο του ναού της Αγίας Σοφίας.
Αυτό που δεν γνωρίζουν πολλοί ίσως είναι πως στην Ελλάδα βρίσκεται ένα τζαμί βασισμένο στα σχέδια του Σινάν. Είναι το τέμενος του «Οσμάν Σαχ» ή «Κουρτσούμ», που βρίσκεται στα Τρίκαλα. Οι περίκαλλοι και αρμονικοί όγκοι του κυριαρχούν στα ανατολικά της οδού Τρικάλων - Καρδίτσας. Το ανακαινισμένο τα τελευταία χρόνια οικοδόμημα χτίστηκε στα μέσα του 16ου αιώνα από τον Οθωμανό πρίγκηπα και ανιψιό του Σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, Οσμάν Σαχ. Πρόκειται για ένα από τα πολλά κτίρια που κληρονόμησε η σημερινή Ελλάδα από την περίοδο που ήταν μέρος της Oθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κτίρια όπως τεμένη, μαυσωλεία, λουτρά, στρατώνες, ιερατικές σχολές, διοικητήρια. Σχεδόν τα περισσότερα άλλαξαν χρήση από τις ελληνικές αρχές ή και παραμελήθηκαν, έρμαια της φθοράς του χρόνου.
Στην Αθήνα το Φετιχιέ Τζαμί, που βρίσκεται στην Πλάκα και, σύμφωνα με την παράδοση, την εντολή για την κατασκευή του έδωσε ο Μωάμεθ ο Πορθητής, έγινε κάποια στιγμή στρατιωτικός φούρνος. Το Ιεροδιδασκαλείο απέναντι από τους Αέρηδες ήταν φυλακές.
Στη Θεσσαλονίκη τζαμιά μετατράπηκαν σε καταστήματα. Στο Ναύπλιο το Βουλευτήριο της πρώτης κυβέρνησης στεγάστηκε στο Τζαμί. Στην ίδια πόλη το τζαμί στην πλατεία Συντάγματος σε κινηματογράφο. Αλλά και οι διάσπαρτοι στρατώνες συνέχισαν να έχουν την ίδια χρήση από στρατιώτες που ορκίστηκαν μπροστά από τη γαλανόλευκη. Επιλογές που επέβαλαν καθαρά λειτουργικούς λόγους της φτωχής Ελλάδας.
Μια πλούσια έκδοση που γνωστοποιεί τους αρχιτεκτονικούς θησαυρούς της οθωμανικής περιόδου κυκλοφόρησε πρόσφατα από το Υπουργείο Πολιτισμού. Πρόκειται για έναν μεγαλόσχημο τόμο 495 σελίδων που παρουσιάζει λεπτομερώς κάθε μνημείο από την οθωμανική περίοδο που βρίσκεται στην ελληνική επικράτεια. Το βιβλίο είναι το αποτέλεσμα διεπιστημονικού εγχειρήματος και συνεργασίας των υπηρεσιών της Διεύθυνσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων του Yπουργείου Πολιτισμού για την Οθωμανική Αρχιτεκτονική και έχει στόχο την ανάδειξη του οθωμανικού μνημειακού πλούτου στην Ελλάδα, καθώς και την προβολή του έργου προστασίας και συντήρησης σε όλα αυτά τα κτίσματα (στο πλαίσιο του Γ' ΚΠΣ).
Διαγράφοντας μια διαδρομή στον χάρτη της Ελλάδας που ξεκινά από την Αθήνα, φτάνει στη Μακεδονία και τη Θράκη και καταλήγει διαμέσου των νησιών του Αιγαίου στην Κρήτη. Oπως σημειώνει στον πρόλογο της έκδοσης η Ιωάννα Κολτσίδα-Μακρή, προϊσταμένη της Διεύθυνσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων: «Στόχος της έκδοσης είναι η ανάδειξη του οθωμανικού μνημειακού πλούτου στην Ελλάδα, καθώς και η προβολή του σημαντικού έργου προστασίας και συντήρησης που έχει πραγματοποιηθεί από τις υπηρεσίες του ΥΠΠΟ σε αυτό το αξιόλογο πολιτιστικό μας απόθεμα», προσθέτοντας πως στην έκδοση «Ο κατάλογος των κτιρίων κατεβλήθη προσπάθεια να είναι όσο το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτικός, τόσο όσον αφορά τα είδη των κτηρίων όσο και τις περιοχές της Ελλάδας, στις οποίες αυτά βρίσκονται».
Επίσης για να αποκτήσει ο αναγνώστης μια συνολική εικόνα της αρχιτεκτονικής από τη συγκεκριμένη περίοδο, υπογραμμίζει η Ιωάννα Κολτσίδα-Μακρή, συμπεριλήφθηκαν «όχι μόνο τα αμιγώς οθωμανικά κτίρια ως προς τη λειτουργία ή την αρχιτεκτονική τους, όπως τζάμια, χαμάμ, τεκέδες κ.λπ., αλλά και κάστρα, γεφύρια, χάνια ή κατοικίες που ήταν σε χρήση απ' όλον τον πληθυσμό».
Η χρονική διαδρομή που καλύπτουν τα κτίρια έχει ως αφετηρία τον 14ο αιώνα και καταλήγει στις αρχές του 20ού αιώνα, με κτίρια που βρίσκονται στις λεγόμενες «νέες χώρες» της ελληνικής επικράτειας. Με αυτή τη χρονική διαβάθμιση μπορεί ο αναγνώστης να δει την εξέλιξη της οθωμανικής αρχιτεκτονικής. Από τα πρώτα χρόνια, που οι επιρροές από τη βυζαντινή αρχιτεκτονική ήταν έκδηλες. Στην παγιωμένη μορφή της αρχιτεκτονικής που ακολούθησε. Αλλά και στις επιρροές από τα αρχιτεκτονικά ρεύματα της Ευρώπης που διαφαίνονται από τον 19ο αιώνα μέχρι και την πρώτη δεκαετία του 20ού.
Ο τόμος διαρθρώνεται σε τρία μέρη. Το πρώτο αποτελείται από τρία εισαγωγικά κεφάλαια, εκ των οποίων το πρώτο δίνει ιστορικές πληροφορίες για την οθωμανική αυτοκρατορία στον ελλαδικό χώρο. Στο δεύτερο μέρος περιγράφονται τα μνημεία ανά γεωγραφική περιοχή. Στο τελευταίο μέρος του τόμου, υπάρχει χρονολόγιο και γλωσσάρι για τους αρχιτεκτονικούς όρους. Συνολικά παρουσιάζονται 191 κτίρια της οθωμανικής περιόδου με πλούσιες πληροφορίες, φωτογραφίες και σχέδια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου