Στέργιος Σάκκος, Τα άγνωστα χρόνια του Ιησού

Μετά ἀπό τό περιστατικό τῆς ἐπισκέψεως τοῦ δωδεκαετοῦς Ἰησοῦ στό Ναό τοῦ Σολομῶντος, τά Εὐαγγέλια μᾶς παρουσιάζουν τόν Κύριο στήν ἀρχή τῆς δημοσίας δράσεώς του, ὅταν σέ ἡλικία τριάντα ἐτῶν ἔρχεται νά βαπτισθεῖ στόν Ἰορδάνη. Αὐτό γέννησε σέ μερικούς τό ἐρώτημα: Ποῦ καί πῶς πέρασε ὁ Ἰησοῦς τό ἐνδιάμεσο χρονικό διάστημα;

Καί βέβαια τό ἐρώτημα εἶναι ἴσως εὔλογο. Περιπλέκεται ὅμως ἀπό μιά ἀπάντηση, πού δίνεται ἀπό μερικούς μέ πλήρη ἀνευθυνότητα. Πρίν δοῦμε τήν ἀπάντηση τῶν Εὐαγγελίων, ἀξίζει νά ἀσχοληθοῦμε λίγο μέ τήν ἀνεύθυνη ἀπάντηση τήν ὁποία συζητοῦν μεταξύ ἐφημερίδος καί καφέ ὁρισμένοι ἄνθρωποι, πού ἔχουν τήν ἰδέα ὅτι ὅλα τά ξέρουν καί γιά ὅλα μποροῦν νά ἔχουν γνώμη. Λένε, λοιπόν, ὅτι σ' αὐτά τά χρόνια, γιά τά ὁποῖα ὅπως νομίζουν δέν κάνει λόγο ἡ Γραφή, ὁ Ἰησοῦς εἶχε πάει στίς Ἰνδίες, ὅπου πῆρε μαθήματα ἀπό ἰνδούς φακίρηδες. Μέ τή βοήθεια αὐτῶν τῶν μαθημάτων, ὅταν γύρισε στήν πατρίδα του καί ἐμφανίστηκε πλέον δημόσια, μποροῦσε σάν πεπειραμένος φακίρης νά κάνει τά διάφορα θαύματα, ἀκόμη καί τίς νεκραναστάσεις καί τή δική του ἀνάσταση.

Παραβλέποντας τό ἐρώτημα πόσο μοιάζουν τά σημεῖα τοῦ Ἰησοῦ μέ τά θαύματα τῶν φακίρηδων καί κατά πόσον μπορεῖ ἕνας φακίρης, ἀφοῦ πεθάνει καί ταφεῖ κανονικά, νά βγεῖ ζωντανός ἀπό τόν τάφο του μετά ἀπό τρεῖς ἡμέρες, εἶναι πολύ φυσικό νά ρωτήσουμε: Ἀπό ποῦ μαθαίνουμε τά περί μαθητείας τοῦ Ἰησοῦ στίς Ἰνδίες; Μαρτυροῦνται μήπως ἀπό κάποιο ἰνδικό βιβλίο τῆς ἐποχῆς ἐκείνης ἤ μήπως καταθέτουν κάτι σχετικό οἱ σύγχρονοι τοῦ Ἰησοῦ; Βεβαίως τίποτε ἀπό τά δύο δέν συμβαίνει. Ἔτσι ἡ ἐντυπωσιακή καί περισπούδαστη ἀπάντηση ἀποδεικνύεται ἐντελῶς ἀστήρικτη ὑπόθεση καί φαντασία, μιά σαπουνόφουσκα.

Κι ἐρχόμαστε τώρα στήν ἀπάντηση τῶν Εὐαγγελίων. Κατ' ἀρχήν πρέπει νά σημειώσουμε ὅτι ἡ ἁγία Γραφή μᾶς δίνει τόσα μόνο στοιχεῖα τῆς ἱερᾶς ἱστορίας ὅσα μᾶς χρειάζονται γιά τή σωτηρία μας. Σέ πολλά σημεῖα ἀφήνει «κενά», χωρίς νά κάνει καμία προσπάθεια γιά τήν κάλυψή τους. Δέν ἐνδιαφέρεται καθόλου γιά τήν ἱκανοποίηση τῆς περιέργειάς μας οὔτε μᾶς δίνει ἀπάντηση σέ ἐρωτήσεις πού πηγάζουν ἀπό αὐτήν. Ἔτσι, στή συγκεκριμένη περίπτωση, μετά ἀπό τή γέννηση τοῦ Ἰησοῦ ἀναφέρει τό περιστατικό τῆς ἐπισκέψεώς του στό Ναό, ὅταν ἦταν δώδεκα ἐτῶν (Λκ 2,41-52), γιατί θέλει νά μᾶς δώσει ἕνα περιστατικό ἀπό τά παιδικά του χρόνια. Συνεχίζει δέ μέ τή δημόσια δράση τοῦ Ἰησοῦ, πού ἀρχίζει στά τριάντα του χρόνια -ὅπως συνέβαινε μέ ὅλους τούς Ἰουδαίους τῆς ἐποχῆς του-, γιατί αὐτή εἶναι πού μᾶς ἐνδιαφέρει. Σ' αὐτήν ὁ Ἰησοῦς κήρυξε, ἔδωσε τά διαπιστευτήρια τῆς θεότητός του καί τέλος θυσιάστηκε γιά τή σωτηρία μας.

Ἀλλά καί τό ἐνδιάμεσο διάστημα δέν μένει «κενό». Ὁ σοβαρός καί προσεκτικός μελετητής τῶν Εὐαγγελίων μπορεῖ νά βεβαιωθεῖ ἀπόλυτα γι' αὐτό. Ὁ εὐαγγελιστής Λουκᾶς, μετά ἀπό τό περιστατικό στό Ναό τοῦ Σολομῶντος, σημειώνει ὅτι ὁ Ἰησοῦς ἀκολούθησε τή μητέρα του καί τόν Ἰωσήφ «καί ἦν ὑποτασσόμενος αὐτοῖς». Καί ἀκόμη, ὅτι «προέκοπτε σοφίᾳ καί ἡλικίᾳ καί χάριτι παρά Θεῷ καί ἀνθρώποις» (Λκ 2,52). Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ Ἰησοῦς ἔμεινε στή Ναζαρέτ. Ἔτσι ἄλλωστε ἐξηγεῖται καί τό παρόνομα «Ναζωραῖος», μέ τό ὁποῖο τόν ἀποκαλοῦσαν οἱ ἐχθροί του.

Ἐξάλλου, παρόλο πού δέν ἔχουμε λεπτομερῆ περιγραφή τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ ἀπό τά δώδεκα μέχρι τά τριάντα του χρόνια, φαίνεται ὁλοκάθαρα στή Γραφή ὅτι ζοῦσε ἁπλᾶ σάν ἕνα μέλος τῆς οἰκογενείας τοῦ Ἰωσήφ καί ἦταν γνωστός στή μικρή κοινωνία τῆς Ναζαρέτ ὡς ὁ υἱός τοῦ τέκτονος. Ἔκανε δέ καί ὁ ἴδιος τή δουλειά τοῦ τέκτονα. Ἐδῶ εἶναι ἀπαραίτητη μιά παρέκβαση γιά νά ἐξηγήσουμε τί ἦταν αὐτή ἡ δουλειά. Τέκτονες λέγονταν οἱ μάστορες, οἱ τεχνίτες τοῦ ξύλου, τοῦ σιδήρου καί τοῦ λίθου, δηλαδή οἱ οἰκοδόμοι, σιδεράδες, καρροποιοί, ξυλουργοί καί ἐπιπλοποιοί. Ποιά ἀπό ὅλες αὐτές τίς δουλειές ἔκανε ὁ Ἰησοῦς δέν διευκρινίζεται. Μᾶλλον τίς ἔκανε ὅλες, γιατί τότε τά ἐπαγγέλματα δέν ἦταν τόσο χωρισμένα, ὅπως σήμερα, ἀλλά πολλά μαζί ἑνωμένα σέ ἕνα ἐπάγγελμα. Σάν ἕνας τέκτονας ἦταν γνωστός στή μικρή κοινωνία τῆς Ναζαρέτ. Ἔτσι, ὅταν μετά τήν ἔναρξη τῆς δημοσίας δράσεώς του καί τή συγκρότηση τῆς ὁμάδας τῶν μαθητῶν στήν Καπερναούμ, ἔρχεται νά κηρύξει στήν ἰδιαιτέρα πατρίδα του, δέν τό χωράει ὁ νοῦς τῶν Ναζαρηνῶν ὅτι εἶναι ἕνας σπουδαῖος διδάσκαλος καί «ἐσκανδαλίζοντο ἐν αὐτῷ» (Μθ 13,57), σημειώνει ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος. Δέν μποροῦν νά ἐξηγήσουν τό φαινόμενο. Καί μέ τό δίκιο τους, ἀφοῦ ἤξεραν πολύ καλά τήν οἰκογένειά του, τόν πατέρα καί τή μητέρα του, τούς ἀδελφούς καί τίς ἀδελφές του. Ὅλα αὐτά τά χρόνια τόν ἔβλεπαν στό χωριό τους σάν ἕνα ἁπλό μαστοράκι κι ἀργότερα σάν ἕνα μάστορα, τοῦ ἀνέθεταν ἴσως κάποιες δουλειές τους, τόν συναναστρέφονταν καθημερινά καί ἤξεραν τή ζωή του. Ὁπωσδήποτε, δέν θά ἀποροῦσαν καθόλου ἄν ὁ Ἰησοῦς γυρνοῦσε στή Ναζαρέτ μετά ἀπό χρόνια τά ὁποῖα εἶχε ἀφιερώσει γιά σπουδές σέ ξένες χῶρες.

Γιά νά καταλάβουμε καλύτερα τό θέμα, μποροῦμε νά τό μεταφέρουμε στήν ἐποχή μας. Φαντασθεῖτε δυό συνομήλικους νέους σέ ἕνα χωριό. Ὁ ἕνας μόλις μεγαλώσει πηγαίνει γιά σπουδές στό ἐξωτερικό. Ὁ ἄλλος παραμένει καί δουλεύει μέσα στό χωριό. Μετά ἀπό χρόνια ἐπιστρέφει ἀπό τό ἐξωτερικό ὁ μορφωμένος καί κάνει μία διάλεξη στούς συγχωριανούς του. Κάνει μία διάλεξη καί ὁ νέος πού παρέμεινε ὅλο τόν καιρό στό χωριό δουλεύοντας σέ χειρωνακτικές ἐργασίες. Ἀσφαλῶς ἡ ἀντιμετώπιση τῶν χωρικῶν θά εἶναι ἐντελῶς διαφορετική στόν κάθε ὁμιλητή. Τόν πρῶτο θά τόν συγχαροῦν γιά τίς σπουδές του καί θά δικαιολογήσουν τήν μακροχρόνια ἀπουσία του, κατά τήν ὁποία ἀπέκτησε τόσες γνώσεις. Γιά τόν δεύτερο θά ἀπορήσουν, πῶς ξέρει τόσα πράγματα, ἀφοῦ οἱ ἴδιοι εἶναι μάρτυρες τῆς ἀγραμματοσύνης του καί ξέρουν πολύ καλά ὅτι δέν πῆγε νά σπουδάσει σέ σχολές, ἀλλά ἔζησε ὅλον τόν καιρό κοντά τους.

Ὅτι δέν σπούδασε ὁ Ἰησοῦς οὔτε στό ἐξωτερικό οὔτε στήν Παλαιστίνη, τό βεβαιώνουν αὐτοί οἱ ἴδιοι οἱ ἐχθροί του Ἰουδαῖοι, πού σίγουρα, ἄν εἶχε συμβεῖ κάτι τέτοιο, δέν θά τό ἀποσιωποῦσαν. Κι ὅμως, ὅταν ἄκουσαν τόν Ἰησοῦ νά κηρύττει στά Ἰεροσόλυμα, γεμάτοι ἀπορία διερωτῶνται «πῶς οὗτος γράμματα οἶδε μή μεμαθηκώς;» (Ἰω 7,15). Ὁ Ἰησοῦς Χριστός, λοιπόν, πρίν ἐμφανισθεῖ στήν δημόσια δράση του, ἔζησε ἁπλά σάν ἕνας τέκτονας στή μικρή Ναζαρέτ. Εἷχε διδαχθεῖ τόσα μόνο γράμματα ὅσα διδασκόταν κάθε συγχωριανόπουλό του. Αὐτό συνάγεται ἀπό τίς μαρτυρίες τῆς ἁγίας Γραφῆς. Σ' ἐκείνους πού, παρόλα αὐτά, ἀρέσκονται σέ φανταστικές ὑποθέσεις γιά ταξίδια καί σπουδές τοῦ Ἰησοῦ στίς Ἰνδίες ἤ ὁπουδήποτε ἀλλοῦ, μία ἀπάντηση ἔχουμε νά δώσουμε· «Πλανᾶσθε μή εἰδότες τάς Γραφάς» (Μθ 22,29).

(Στέργιος Ν. Σάκκος, ομότιμος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης)