Πρωτ. Στέφανος Στεφόπουλος
ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΟ ΔΙΑΛΟΓΟ ΜΕ ΤΗΝ ΡΩΜΑΙΟΚΑΘΟΛΙΚΗ ΟΜΟΛΟΓΙΑ (ΧΙΙ)
Η νέα “αποκαλυπτική” εποχή
1' ΜΕΡΟΣ ΕΔΩ - 2' ΜΕΡΟΣ ΕΔΩ - 3' ΜΕΡΟΣ ΕΔΩ - 4' ΜΕΡΟΣ ΕΔΩ- 5' ΜΕΡΟΣ ΕΔΩ
- 6' ΜΕΡΟΣ ΕΔΩ - 7' ΜΕΡΟΣ ΕΔΩ - 8' ΜΕΡΟΣ ΕΔΩ- 9' ΜΕΡΟΣ ΕΔΩ – 10' ΜΕΡΟΣ ΕΔΩ
– 11' ΜΕΡΟΣ ΕΔΩ
Προ πολλών ετών, όπως αναφέραμε σε προηγούμενη ενότητα, ο Willebrands είχε ευχηθεί τη μετάβασή μας σε μιά νέα “αποκαλυπτική εποχή” που θα φέρει ως καρπό της την ένωση των δύο Εκκλησιών. Ποιά μπορεί να είναι αυτή η εποχή που θα διευκολύνει την ένωση;
Μήπως ο διατυμπανιζόμενος και φιλοτυμπανιαίος “νέος οικουμενισμός της βάσης“;
Στην εφημερίδα “Κόσμος του Επενδυτή”, (Σαβ. 1- Κυρ. 2/7/06, σελ. 33), ο δημοσιογράφος Δ. Φ. Καλαντζής περιέγραφε έναν νέο οικουμενισμό τον οποίο προσδιόριζε ως “όχι αυτόν που αναπτύχθηκε μέσω των επισήμων, γραφειοκρατικών”, εν πολλοίς διαλόγων, της τελευταίας τριακονταπενταετίας, που δεν είχαν καμία απολύτως αξία στη “βάση”, το “ποίμνιο”. Αλλά, αντίστροφα, αρχή από τη “βάση”, από την αξιοποίηση της αγωνίας, της προσέγγισης στο χριστιανισμό των ανθρώπων, στην Ευρώπη και όχι μόνον,…τους οποίους οφείλει να αγκαλιάσει η Εκκλησία”.
Ακριβώς το ίδιο με άλλα λόγια διατύπωνε ο μακαριστός Μητροπολίτης Περιστερίου κυρός Χρυσόστομος (Θεολογία, ΝΓ’ Ιουλ.-Σεπτ. 1982, τευχ. Γ’ σελ. 878) όταν έγραφε πως “κάποτε επεβάλλοντο λύσεις εκ των άνωθεν και απωθούντο από τας μάζας. Σήμερον αι κινήσεις αποτελούν απαίτησιν των μαζών και επιβάλλονται εκ των κάτω. Κώφευσις εις ταύτας δεν νοείται… “.
Βέβαια, στο σημείο αυτό αναρωτιέμαι αν κάποιες φορές οι “απαιτήσεις των μαζών” είναι μιά όμορφη δικαιολογία γιά να προωθήσουμε τα σχέδιά μας χωρίς να έχουν την παραμικρή ιδέα περί των μελλόντων να συμβούν οι” μάζες” της βάσης.
Το πόσο επικίνδυνη είναι αυτή η τακτική επισήμανε ήδη προ 40ετίας ο Α. Δεληκωστόπουλος (Θεολογία ΝΓ’ Ιουλ.-Σεπτ. 1982, τευχ. Γ’ σελ. 878) υπογραμμίζοντας πως “De facto ένωσις εκ των κάτω είναι, όσον και αν αύτη παρουσιάζεται ως εκδήλωσις του πληρώματος της Εκκλησίας, το πλέον επικίνδυνον εκ των σημείων της συγχρόνου πνευματικής ιστορίας”.
Είναι χρήσιμο, πιστεύω, να γίνει μιά αναφορά στη δύναμη και το ρόλο της συνειδητοποιημένης βάσης, δηλαδή του λαού.
Έχει αποδειχθεί πως με τις πράξεις μας συχνά απομονώνουμε το λαό από τις κρίσιμες αποφάσεις ενώ γνωρίζουμε πολύ καλά, στη θεωρία, πως ο λαός μαζί με τον κλήρο έχουν την ευθύνη και το δικαίωμα της “απόρριψης των μη θεοπρεπώς κατασκευασμένων”.
Μα δεν είναι και ο πιστός λαός θεματοφύλακας της πίστεώς μας;
Θυμάμαι πριν 25 χρόνια που η Εκκλησία μας ξεσήκωνε τον πιστό λαό σε λαοσυνάξεις γιά την αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες με πολύ θεαματικά αποτελέσματα και τη συλλογή άνω των 3.000.000 υπογραφών αν και δεν αξιοποιήθηκαν τελικά όπως έπρεπε. Τότε όμως οι κληρικοί μιλούσαμε ενθουσιωδώς στο λαό με πύρινα κηρύγματα βασιζόμενοι στην αποστολή και δυνατότητα του λαού να υπερασπίζεται τα δίκαια της Εκκλησίας του. Και μετά από 2 χρόνια όταν ο ίδιος λαός αντιδρούσε στην σκοπιμότητα ελεύσεως του Πάπα γιά πρώτη φορά στην Ελλάδα, εμείς οι ίδιοι να τους κατακεραυνώνουμε ως αναρμοδίους να εκφέρουν άποψη σε σοβαρά εκκλησιαστικά ζητήματα.
Ώστε, στην πράξη δεν αποδίδεται όταν χρειάζεται σεβασμός και αποδοχή της επιθυμίας της βάσης.
Γιά να είμαι δίκαιος, όμως, θυμάμαι και τη λεβεντιά του μακαριστού Αρχιεπισκόπου κυρού Χριστοδούλου που ξεκίνησε κάποτε πιλοτικά το πρόγραμμα με τις μεταφράσεις των ευαγγελικών και αποστολικών αναγνωσμάτων στους Ναούς των Αθηνών και μετά τις σφοδρές αντιδράσεις του λαού, μετά από την σύγκληση στις ενορίες των κληρικολαϊκών συνάξεων, είχε τη λεβεντιά και την ταπείνωση να δεχθεί την επιθυμία του λαού και να το ανακαλέσει!
Προς επίρρωσιν των παραπάνω “κατασκευασμένων”, να δούμε ένα μήνυμα του μακαριστού Οικουμενικού Πατριάρχου κυρού Δημητρίου προς τον τότε Πάπα Ρώμης Ιωάννη – Παύλο Β’ (Γ. Ψαλτάκη, Οικουμενισμός, Εκδ. Αδελφότητος Θεολόγων “Ο ΣΩΤΗΡ”, Αθήναι Φεβρουάριος 1986, σελ. 26-28) :
“…η τελική κρίσις εφ’ όλων των εν τω Διαλόγω διεξαγομένων και των εν τέλει αποφασισθησομένων απόκειται μεν εις τας Εκκλησίας ως διοικούντα και αποφαινόμενα όργανα θείας εμπνεύσεως, αλλά και εις αυτόν τον πιστόν λαόν του Θεού. Ούτος με το αλάνθαστον κριτήριον της εαυτού πίστεως και την συμμαρτυρίαν της εαυτού συνειδήσεως αποδέχεται μεν τα θεαρέστως αποφασιζόμενα, απορρίπτει δε τα μη θεοπρεπώς κατασκευαζόμενα”!!!
Συμφωνεί δε πλήρως ο αείμνηστος δογματολόγος Π. Τρεμπέλας όταν υποστηρίζει πως “η φωνή αυτού του Ορθοδόξου λαού του Θεού, ούτινος θα ηγούνται οι υπό της θείας Προνοίας αναδειχθησόμενοι νέοι Σωφρόνιοι, και Μάξιμοι και Ευγενικοί, όταν θα επιστή η κρίσιμος στιγμή, ως άλλη του Θεού φωνή θα βροντήση και θα εκσπάση ως τρομερά και ασυγκράτητος λαίλαψ. Και θα έχη τότε αύτη την δύναμιν όχι μόνο τα ιδικά μας χαρτιά να ξεσχίση, αλλά και οιασδήποτε συνελεύσεις εκκλησιαστικάς να εξαφανίση“!!!
Ποιός θα ευθύνεται μελλοντικά γιά τη δημιουργία αυτής της “κρίσιμης στιγμής” στην Εκκλησία μας και πώς θα τιθασευθεί αυτός ο θεματοφύλακας λαός; Κι αν οι Επίσκοποι, μη γένοιτο Θεέ μου, προδώσουν την αποστολή τους ως ποιμένες άγρυπνοι και ανύστακτοι φρουροί του ποιμνίου και το ποίμνιο απομακρυνθεί απ’ αυτούς μη δεχόμενο τα” μη θεοπρεπώς κατασκευασμένα “παρ’ αυτών, ποιόν θα ποιμάνουν; Δεν χρειάζεται, λοιπόν, από τώρα μια ορθή θεοπρεπής διαποίμανση του λαού ο οποίος έτσι θα παραμείνει στην Εκκλησία κοντά στους ποιμένες του των οποίων την φωνήν θα αναγνωρίζουν; Ποιός θα αντέξει, άραγε, μιά σύγκρουση με τον πιστό λαό του Θεού;
Νομίζω θα εκπλαγούμε όλοι αν ρωτήσουμε το λαό μας, που νομίζουμε εσφαλμένως ότι υπνώττει, τι πρεσβεύει εκείνος γιά τον Πάπα, τους παπικούς και την επικείμενη “ένωση” της Ανατολής και της Δύσης.
Μ. Φώτιος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (866): «Ποιος δε θα κλείσει τα αυτιά του στο άκουσμα της υπερβολικής αυτής βλασφημίας (του filioque) η οποία εναντιώνεται στα Ευαγγέλια, αντιτάσσεται στις αγίες Συνόδους, απορρίπτει τους μακαρίους και Αγ. Πατέρες … Εναντίον όλων μαζί των προφητών, αποστόλων, ιεραρχών, μαρτύρων και αυτών ίδιων των Δεσποτικών λόγων η βλάσφημη αυτή και θεομάχος φωνή εξοπλίζεται … αυτούς τους απατεώνες και θεομάχους καταδικάσαμε με συνοδική και θεία ψήφο. Και δεν αποφανθήκαμε στηριζόμενοι στις δικές μας κρίσεις. Φέραμε στο φως και εκθέσαμε πάλι σε όλους την ορισμένη από τις μέχρι τώρα Συνόδους και τους αποστολικούς θεσμούς καταδίκη… Έτσι και αυτούς, αφού εμμένουν στην πολύμορφη πλάνη τους, τους αποκλείσαμε από κάθε χριστιανική κοινότητα … μόνη η κατά του Πνεύματος βλασφημία …αρκεί να τους υποβάλλει σε μύρια αναθέματα … να αποκόψουμε από το σώμα της Εκκλησίας την γάγγραινα της βλασφημίας … να ξεριζώσουμε τα φύτρα της πονηρίας»1
ΑπάντησηΔιαγραφήΑγ. Μάρκος Ευγενικός (1440) : «ουκούν ως αιρετικούς αυτούς απεστράφημεν και διά τούτο αυτών εχωρίσθημεν … αιρετικοί εισί άρα και ως αιρετικούς αυτούς απεκόψαμεν … πόθεν ουν ημίν ανεφάνησαν εξαίφνης όντες Ορθόδοξοι οι διά τοσούτων χρόνων και υπό τοσούτων Πατέρων και διδασκάλων κριθέντες αιρετικοί ; … φευκτέον αυτούς, ως φεύγει τις από όφεως … τους χριστοκάπηλους και χριστεμπόρους». 2 «Ημείς δι’ ουδέν άλλο απεσχίσθημεν των Λατίνων, αλλ’ ή ότι εισίν, ου μόνον σχισματικοί, αλλά και αιρετικοί».3
Αγ. Γρηγόριος Παλαμάς (14ος αι) : «Ονίνησι το παράπαν ουδέν και παρ’ αυτών των ουρανίων νόων σκευάζηται και προσάγεται το της ψευδοδοξίας ίαμα» 4
Αγ. Συμεών, Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης (15ος αι.) : στο έργο του «κατά πασών των αιρέσεων» χαρακτηρίζει τους Δυτικούς ως αίρεση που «ανεβλάστησεν εις την Εκκλησίαν ύστερον από την Ζ΄ Οικουμενικήν Σύνοδον» 5
Αγ. Νικόδημος Αγιορείτης (18ος αι.) : «Οι Λατίνοι είναι αιρετικοί» (σχόλια στον ΜΖ΄ Κανόνα των Αγ. Αποστόλων», Πηδάλιον, εκδ. Ρηγόπουλου, 1991, σελ. 55)
Αγ. Κοσμάς ο Αιτωλός (1779): «Ο ένας Αντίχριστος είναι ο Πάπας» (Διδαχή Η΄), «τον Πάπα να καταράσθε, γιατί αυτός θα είναι η αιτία» (Προφητεία).
Αγ. Νεκτάριος, Επίσκοπος Πενταπόλεως (1920) : «Λέγοντας ο Πάπας πως είναι η κεφαλή της Εκκλησίας, εξόρισε από τη Δυτική Εκκλησία τον Χριστό … Αυτός ο υπερβολικός τύφος του Πάπα, αυτή η μοναρχομανία του γέννησε τόσες αιρέσεις»
Σύνοδος 879, εν Κωνσταντινουπόλει (χαρακτηρίζεται ως Η΄ Οικουμενική Σύνοδος) : αιρετική πλάνη η προσθήκη του filioque στο Σύμβολο της Πίστεως.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣύνοδος 1170, εν Κωνσταντινουπόλει : «βουλήν κατεβάλοντο, ίνα τελείως αποκόψωσι τελείω χωρισμώ τον Πάπα και πάντας τους συν αυτώ … ούτε αυτούς τελείω αναθεματισμώ παρέδωσαν, καθώς και τας λοιπάς αιρέσεις … φήσαντες το Αποστολικόν “αιρετικόν άνθρωπον μετά πρώτην και δευτέραν νουθεσίαν παραιτού, ειδώς ότι εξέστραπτε ο τοιούτος και αμαρτάνει ων αυτοκατάκρητος”»
Σύνοδος 1450, εν Κωνσταντινουπόλει (τελευταία Σύνοδος στον Ι. Ν. Αγ. Σοφίας) : καταδίκη της ενωτικής Συνόδου Φεράρας-Φλωρεντίας και των αιρετικών διδασκαλιών των Λατίνων.
Σύνοδος 1722, εν Κωνσταντινουπόλει : «να αποδιώχνετε το ψεύδος … να απέχετε μακριά από τις καινοτομίες και τους νεωτερισμούς των Λατίνων, οι οποίοι δεν άφησαν κανένα δόγμα και μυστήριο και παράδοση της Εκκλησίας που να μην το φθείρουν και το νοθεύσουν»
Σύνοδος 1838 εν Κωνσταντινουπόλει : «να προφυλάξωμεν τα γνήσια τέκνα της Ανατολικής Εκκλησίας από τας βλασφημίας του Παπισμού … τα βάραθρα των αιρέσεων και τους ψυχοφθόρους κρημνούς της παπικής πλάνης των … ίνα γνωρίσητε όσον το διάφορον ημών των Ορθοδόξων από των Κατόλικων, ίνα μη απατάσθε από του λοιπού από τα σοφίσματα και καινοφωνίας των ψυχοφθόρων τούτων αιρετικών … της ματαιόφρονος και σατανικής τούτων αιρέσεως»
Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας, Ιεροσολύμων, 1848 : «από αυτές τις αιρέσεις που διαδόθηκαν σε μεγάλο μέρος της οικουμένης, για τους λόγους που γνωρίζει ο Κύριος, ήταν κάποτε ο Αρειανισμός. Σήμερα είναι και ο Παπισμός … (το filioque) είναι αίρεση και αυτή που την πιστεύουν αιρετικοί … γι’ αυτό και η μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία ακολουθώντας τα ίχνη των αγίων Πατέρων, ανατολικών και δυτικών, κήρυξε και παλαιά επί των Πατέρων μας, και αποφαίνεται πάλι σήμερα συνοδικώς … ότι είναι αίρεση και οι οπαδοί του αιρετικοί … Επίσης οι συνάξεις που συγκροτούνται από αυτούς είναι αιρετικές και κάθε κοινωνία πνευματική των Ορθοδόξων τέκνων … με αυτούς είναι αντικανονική, όπως ορίζει ο ζ΄ κανόνας της Γ΄ Οικ. Συνόδου»
Σύνοδος 1895, εν Κωνσταντινουπόλει : «υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές που αφορούν στα θεοπαράδοτα δόγματα της πίστεώς μας και στο θεοσύστατο κανονικό πολίτευμα της διοικήσεως των Εκκλησιών … Η Παπική Εκκλησία …όχι μόνο αρνείται να επανέλθει στους Κανόνες και τους όρους των Οικουμενικών Συνόδων, αλλά στο τέλος του 19ου αι. ευρύνοντας το υφιστάμενο χάσμα, επισήμως ανακήρυξε και αλάθητο … Η σημερινή Ρωμαϊκή είναι Εκκλησία των καινοτομιών, της νοθεύσεως των συγγραμμάτων των Πατέρων, της παρερμηνείας της Γραφής και των όρων των Οικουμενικών Συνόδων. Γι’ αυτό ευλόγως και δικαίως αποκηρύχθηκε και αποκηρύσσεται εφ’ όσον μένει στην πλάνη της»
Θεόδωρος Βαλσαμών (12ος αι) : Η Δυτική Εκκλησία «απεσχοινίσθη προς έθη και δόγματα της Καθολικής Εκκλησίας και των Ορθοδόξων αλλότρια … απέχεσθε των Λατινικών δογμάτων τε και συνηθειών»
ΑπάντησηΔιαγραφήΙωσήφ Βρυέννιος (1431) : «τούτο (το filioque) παρασυναγωγήν πάσαν έτεκεν. Τούτο πάσαν αίρεσιν εισήγαγεν … της παραδόσεως πάντων των αγίων εναντιότης εστί και της ορθοδόξου πίστεως ανατροπή».
Ιωσήφ, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1430) : Ουκ έχουσι τοίνυν απολογίαν οι Ιταλοί εύλογον περί της εαυτών πλάνης. Αυτοί γαρ εαυτοίς πλάνη και απώλεια γεγόνασι. Και ου μόνον εις το Πνεύμα βλασφημούσι το Άγιον, αλλά και πάσαν ασέβειαν κατεργάζονται … μη ουν συμπεριενεχθώμεν τούτοις … ίνα μη και ημείς τω διαβόλω προστεθησόμεθα… Πως γαρ ένωσις έσται ημίν μυρίων μεσεμβελούντων δογμάτων μεταξύ ημών ;»
Γεννάδιος Σχολάριος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (15ος αι) : «Ει μετά των Λατίνων ενωθήσεσθε ούτως, και του Θεού χωρισθήσεσθε και αδοξίαν αΐδιον υποστήσεσθε».
Σίλβεστρος Συρόπουλος, Μ. Εκκλησιάρχης Κωνσταντινουπόλεως (15 ος αι.): « Η των Λατίνων διαφορά αίρεσις εστί και ούτως είχον αυτήν οι προ ημών».
π. Ιουστίνος Πόποβιτς, Καθηγητής Δογματικής (1979) : «Εις την ιστορίαν του ανθρωπίνου γένους υπάρχουν τρεις κυρίως πτώσεις : του Αδάμ, του Ιούδα, του Πάπα … Ο παπισμός με την ηθική του είναι κατά πολύ αρειανισμός … το δόγμα περί αλαθήτου του Πάπα είναι όχι μόνο αίρεσις αλλά παναίρεσις. Διότι καμία αίρεσις δεν εξηγέρθη τόσο ριζοσπαστικώς και τόσον ολοκληρωτικώς κατά του Θεανθρώπου Χριστού και της Εκκλησίας Του, ως έπραξε τούτο ο παπισμός διά του αλαθήτου του Πάπα-ανθρώπου. Δεν υπάρχει αμφιβολία. Το δόγμα αυτό είναι αίρεσις των αιρέσεων, μία άνευ προηγουμένου ανταρσία κατά του Θεανθρώπου Χριστού»
π. Φιλόθεος Ζερβάκος (1980) : «Οι Λατίνοι εναντιούμενοι εις το Πνεύμα το Άγιον … προσέθεσαν, σκοτισθέντες υπό του πονηρού, και το «εκ του Υιού». Ακολούθως οι Παπολάτραι υπέπεσαν εις μυρίους κακοδοξίας και αιρέσεις …εύχομαι η χάρις του Θεού να σε φυλάξει από τους λύκους, τους αιρετικούς»
π. Ιωάννης Ρωμανίδης, Καθηγητής Δογματικής (2001) : «το filioque είναι αίρεσις ασχέτως οιασδήποτε μεμονωμένης γνώμης ή εκφράσεως και Έλληνος συγγραφέως, αν και δεν υπάρχει ούτε είς Έλλην»