Όπου Θυσιαστήριον, εκεί και ο Εσταυρωμένος

Ἡ αὐθαιρεσία τοῦ Σεβ. Περιστερίου νά ἀφαιρῆ τόν «Ἐσταυρωμένον» ἀγνοεῖ ὅτι

ΟΠΟΥ ΘΥΣΙΑΣΤΗΡΙΟΝ ΕΚΕΙ ΚΑΙ Ο ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΣ

Ἡ στρεβλὴ ἐπέμβασις τοῦ Σεβ. Περιστερίου νὰ τοποθετῆ τὸν «Ἐσταυρωμένον» ἀποκλειστικῶς ἄνωθεν τῆς «Ὡραίας Πύλης» ἐναντιοῦται εὐθέως πρὸς τὴν ὁμοφωνίαν τοῦ Ἱ. Χρυσοστόμου, τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου καὶ συνόλου τῆς θεολογίας περὶ τῆς θυσίας καὶ τῆς Ἀρχιερωσύνης τοῦ Κυρίου.

Γράφει ἡ κα Βαρβάρα Χ. Γιαννακοπούλου,
 πρ. Λέκτωρ Θεολογικῆς Σχολῆς Ε.Κ.Π.Α

  Ἡ ἐξ ἀγάπης ἱλαστήριος, σταυρικὴ θυσία τοῦ Αἰωνίου Ἀρχιερέως καὶ Ἀρχιποιμένος καὶ Παμβασιλέως, Ἰησοῦ Χριστοῦ δὲν εἶναι ἁπλῶς ἕνα ἀπὸ τὰ γεγονότα τῆς σωτηριώδους θείας Οἰκονομίας- εἶναι ἡ πηγὴ καὶ ἡ αἰτία πάντων τῶν θείων δωρημάτων εἰς τὸν ἄνθρωπο.

  Ὁ μέγας, δογματικὸς Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας, Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς γράφει: «Πᾶσα μὲν οὖν πρᾶξις καὶ θαυματουργία τοῦ Χριστοῦ μεγίστη καὶ Θεία καὶ θαυμαστή· ἀλλὰ πάντων ἐστὶ θαυμαστότερον ὁ Τίμιος αὐτοῦ Σταυρός. Δι’ οὐδενὸς γὰρ ἑτέρου ὁ θάνατος κατήργηται, ἡ τοῦ προπάτορος ἁμαρτία λέλυται, ὁ ᾅδης ἐσκύλευται, ἡ ἀνάστασις δεδώρηται, δύναμις ἡμῖν τοῦ καταφρονεῖν τῶν παρόντων καὶ αὐτοῦ τοῦ θανάτου δέδοται, ἡ πρὸς τὴν ἀρχαίαν μακαριότητα ἐπάνοδος κατώρθωται, πύλαι παραδείσου ἠνοίχθησαν, ἡ φύσις ἡμῶν ἐκ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ κεκάθηται, τέκνα Θεοῦ καὶ κληρονόμοι γεγόναμεν, εἰ μὴ διὰ τοῦ Σταυροῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Διὰ Σταυροῦ γὰρ πάντα κατώρθωται»1. Ὁ δὲ ἱερὸς Χρυσόστομος συνοπτικῶς λέγει: «Σταυρὸς τὸ κεφάλαιον τῆς σωτηρίας τῆς ἡμετέρας· Σταυρὸς ἡ τῶν μυρίων ἀγαθῶν ὑπόθεσις. Διὰ τοῦτον οἱ πρότερον ἠτιμωμένοι καὶ ἔκπτωτοι, νῦν εἰς τὴν τῶν υἱῶν τάξιν ἐδέχθημεν»2.

  Τοῦτο ὑπῆρξε τὸ φρόνημα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτὸ καὶ τὸ φρόνημα τῆς Ἐκκλησίας ἀπὸ τῶν Ἀποστολικῶν χρόνων. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ἂν καὶ εἶχε πολλοὺς λόγους, διὰ νὰ καυχᾶται καὶ προπάντων διὰ τὴν ἀποκάλυψη τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ εἰς αὐτὸν καὶ τὴν κλήση του στὸ ἀποστολικὸν ἀξίωμα, ἔχων ἐμβαθύνει, ὅσον εἶναι ἐφικτόν, εἰς τὸ μυστήριον τοῦ Σταυροῦ γράφει: «ἐμοὶ δὲ μὴ γένοιτο καυχᾶσθαι εἰ μὴ ἐν τῷ Σταυρῷ τοῦ Κυρίου, ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι οὗ ἐμοὶ κόσμος ἐσταύρωται κἀγὼ τῷ κόσμῳ»3. Καὶ κηρύττει εὐθαρσῶς «Χριστὸν ἐσταυρωμένον ὡς Θεοῦ δύναμιν καὶ Θεοῦ σοφίαν».4

  “Περὶ τοῦ σεβασμοῦ τῶν πιστῶν εἰς τὸν ζωοποιόν τοῦ Κυρίου Σταυρὸν καὶ ὅτι ἀποστολική ἐστι παράδοσις τὸ σημειοῦσθαι τῷ σημείῳ τοῦ Σταυροῦ καὶ πανταχοῦ εἰκονίζειν καὶ γράφειν αὐτόν”, πραγματεύεται ὁ Ἅγιος Νεκτάριος εἰς τὴν ὑπ’ Αὐτοῦ “ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ”5, εἰς τὴν ὁποίαν ἀποδεικνύει, βάσει πατερικῶν καὶ ἱστορικῶν μαρτυριῶν, ὅτι ἡ ἀποδιδομένη εἰς Αὐτὸν τιμὴ δὲν εἶναι ἐφεύρεση τῶν νεωτέρων χρόνων οὔτε τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, ὁ ὁποῖος, διὰ τὴν γενομένην εἰς αὐτὸν ἀποκάλυψη, τὸν κατέστησε καὶ σύμβολο τῆς νέας, χριστιανικῆς Βασιλείας του. Ὁ Σταυρὸς τοῦ Μεγάλου Ἀρχιερέως ἐσφράγισε τὴν ζωὴ καὶ τὴν ποιμαντικὴ διακονία τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως. “Σταυρὸς μερὶς τοῦ βίου μου”, ἔγραφε εἰς φιλοτεχνημένους Σταυρούς. Ἐπιθυμοῦσε, νὰ φωτισθῆ ὁ κόσμος μὲ τὸ φῶς τοῦ Σταυροῦ. Ἐφιλοτέχνησε, μὲ λατρεία καὶ πόθο, ἕναν ἐξαίσιο Σταυρό, γιὰ νὰ εὑρίσκεται “στημένος καὶ λάμπων” ἐπὶ τοῦ ἱεροῦ στέγους τοῦ Θείου Θυσιαστηρίου τῆς τρισυπόστατου Θεότητος”, ὡς ἔγραφε στὶς Μοναχὲς τῆς ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίας Τριάδος Αἰγίνης.6

  Πάντοτε καὶ “πανταχοῦ” τὸ σύμβολον ἡμῖν τοῦ Σταυροῦ παρίσταται”.7 Οὗτος ἐν τῇ ἱερᾷ τραπέζῃ. Οὗτος ἐν ταῖς τῶν Ἱερέων χειροτονίαις, οὗτος πάλιν μετὰ τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ ἐπὶ τὸ μυστικὸν δεῖπνον διαλάμπει”, λέγει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος.8

  Πῶς εἶναι δυνατόν, νὰ ἀπουσιάζη ἀπὸ τὴν ἱερὰν τράπεζαν, ποὺ καλεῖται καὶ ἅγιον θυσιαστήριο, διότι ἐπ’ αὐτῆς τελεῖται ἀναιμάκτως ἡ θυσία τοῦ Σταυρωθέντος εἰς ἑκάστη Θεία Λειτουργία; Ἐκεῖ, ποὺ ἱερουργεῖται τὸ μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, τὸ παραδοθὲν ὑπ’ Αὐτοῦ κατὰ τὸν Μυστικὸ δεῖπνο, μετὰ τοῦ σώματος καὶ αἵματος Αὐτοῦ εὐλόγως ὁ Σταυρὸς διαλάμπει.

Ὅπου Θυσιαστήριον, ἐκεῖ καὶ ὁ Ἐσταυρωμένος

  Ἡ Λειτουργία, ἐν τῇ αἰωνίῳ αὐτῆς πνευματικῇ πραγματικότητα εἶναι Θυσία ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν τῆς ἀνθρωπότητος.9 Διὰ τῆς θυσίας ταύτης συγκροτεῖται ἡ ἀνθρωπότης ἀπὸ τοῦ ἀφανισμοῦ, (βλ. Γέν., 2,17), γράφει ὁ Ὅσιος Σωφρόνιος (Ζαχάρωφ).10

  Ἡ κοσμοσωτήριος αὐτὴ θυσία ἱερουργεῖται μυστικῶς ὑπ’ Αὐτοῦ, τοῦ Αἰωνίου Ἀρχιερέως, Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ γενομένου θύτου, καὶ θύματος ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ, διὰ τῶν Ἱερέων.

  Ἡ Ἀρχιερωσύνη τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ εἶναι αἰωνία. Περὶ αὐτοῦ ἐλάλησε ὁ Θεός, διὰ στόματος τοῦ Δαυίδ, εἰπὼν πρὸς τὸν Μεσσία: “ὤμοσε Κύριος καὶ οὐ μεταμεληθήσεται σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲκ”11. Ἐμαρτύρησε Αὐτὸς ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς ἀναφέρων εἰς Ἑαυτὸν τὸν προφητικὸ ψαλμό.12 Διερμήνευσε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στὴν πρὸς Ἑβραίους ἐπιστολή του13 καὶ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας.

  Ὁ Μελχισεδέκ, “περὶ οὗ πολὺς ἡμῖν ὁ λόγος καὶ δυσερμήνευτος”14, ὁ ὁποῖος συνάντησε τὸν Ἀβραάμ, “τὸν ἔχοντα τὰς ἐπαγγελίας”, ὅταν ἐπέστρεψε ἀπὸ τὴν κατατρόπωση τῶν βασιλέων, εἶναι τύπος Χριστοῦ διὰ τοὺς ἑξῆς λόγους: Ἐμφανίζεται στὴν Ἁγία Γραφὴ “ἀπάτωρ, ἄμητωρ, ἀγενεαλόγητος, μήτε ἀρχὴν ἡμερῶν μήτε ζωῆς τέλος ἔχων, ἀφομοιωμένος δὲ τῷ υἱῷ τοῦ Θεοῦ, μένει ἱερεὺς εἰς τὸ διηνεκὲς”15. Τὸ ὄνομά του ἑρμηνευόμενον σημαίνει “βασιλεὺς δικαιοσύνης” καὶ εἶναι βασιλεὺς Σαλήμ, ποὺ σημαίνει “βασιλεὺς εἰρήνης”. Αὐτὸς ὁ δίκαιος ἄνδρας, προφητικῷ πνεύματι κινούμενος, προσέφερε εἰς τὸν Ἀβραὰμ ἄρτον καὶ οἶνον – προεικόνιση τῆς Θείας Εὐχαριστίας – καὶ τὸν εὐλόγησε, διότι “τὸ ἔλαττον ὑπὸ τοῦ κρείττονος εὐλογεῖται”16, ὁ δὲ Ἀβραὰμ τοῦ προσέφερε τὸν ἕν δέκατον ἀπὸ τὰ ἐκλεκτότερα λάφυρά του.

  Ἡ θυσία τοῦ Χριστοῦ, “ὡς ἀμνοῦ ἀμώμου καὶ ἀσπίλου” ᾖτο προεγνωσμένη ὑπὸ τοῦ Θεοῦ “πρὸ καταβολῆς κόσμου”17. Τὴν προανήγγειλαν οἱ προφῆτες. Τὴν προδιετύπωσαν: α) Ἡ προσφορὰ τοῦ Μελχισεδέκ, β) ὁ ἀμνὸς τοῦ νομικοῦ Πάσχα, γ) τὸ μάννα, δ) ὁ ἄνθραξ, ποὺ ἐκαθάρισε τόν Ἡσαΐα, κατὰ τὸ ὅραμα τῆς κλήσεώς του καὶ ε) “τὸ σημεῖον Ἰωνᾶ τοῦ Προφήτου”.

  Ὅταν κάποιοι ἐκ τῶν γραμματέων καὶ Φαρισαίων ἐζήτησαν ἀπὸ τὸν Ἰησοῦ Χριστὸ “σημεῖον”- ὡς νὰ μὴ εἶχαν δεῖ τὸ πλῆθος τῶν σημείων – Ἐκεῖνος ἀπεκρίθη: “γενεὰ πονηρὰ καὶ μοιχαλὶς σημεῖον18 ἐπιζητεῖ καὶ σημεῖον οὐ δοθήσεται αὐτῇ εἰ μὴ τὸ σημεῖον Ἰωνᾶ τοῦ προφήτου”. Μὲ τὸ “σημεῖον Ἰωνᾶ” προφητικῶς προδιετυπώθη ἡ κατάβασή του “στὰ κατώτερα μέρη τῆς γῆς” καὶ στὴ συνέχεια ἡ ἀνάβασή του ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν, ποὺ ἔγινε ἡ αἰτία ὅλων τῶν χαρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στοὺς ἀνθρώπους.

  Τοῦτο διερμηνεύων ὁ Ἀπόστολος Παῦλος γράφει: “…τὸ δὲ ἀνέβη τί ἐστιν εἰ μὴ ὅτι καὶ κατέβη πρῶτον εἰς τὰ κατώτερα μέρη τῆς γῆς; ὁ καταβὰς αὐτὸς ἐστι καὶ ὁ ἀναβὰς ὑπεράνω πάντων τῶν οὐρανῶν, ἵνα πληρώσῃ τὰ πάντα”19.

  Ἡ ὁδὸς τοῦ Κυρίου εἶναι διπλῆς κατευθύνσεως: Κάθοδος καὶ ἄνοδος. Τοῦτο προεικονίζει “τὸ σημεῖ­ον Ἰωνᾶ”. Τοῦτο διερμηνεύουν οἱ Ἀπόστολοι, οἱ Πατέρες καὶ οἱ Ἅγιοι.

  Τὸ “σημεῖον Ἰωνᾶ” εἶναι ἡ ὁδὸς τοῦ Κυρίου, ποὺ προεκτείνεται, διὰ μέσου τοῦ σταυρικοῦ θανάτου, ὥς τὸν ᾅδη, γιὰ νὰ καταργήση καὶ αὐτὸν καὶ “τὸν τὸ κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοῦτ’ ἔστι τὸν διάβολον”20.

  Τὸ “σημεῖον Ἰωνᾶ” εἶναι ἡ ὁδὸς τῶν Ἁγίων μας. Οἱ Πατέρες μᾶς βεβαιώνουν ἐκ πείρας ὅτι, μετὰ τὴν πτώση, ἄλλη ὁδὸς δὲν ὑπάρχει πρὸς τὸν Πατέρα τῶν φώτων, παρὰ ἡ κάθοδος διὰ τῆς μετανοίας καὶ ταπεινώσεως καὶ ἡ ἄνοδος διὰ τῆς Θείας χάριτος.

  Τὸ “σημεῖον Ἰωνᾶ” εἶναι ἡ ὁδὸς τῆς Ἐκκλησίας στὸ πνεῦμα τῶν προσευχῶν της ὑπάρχει αὐτὴ ἡ διπλῆ κίνηση: Ἡ κατάβαση καὶ ἡ ἀνάβαση. Ὁ ἱερεὺς πλησιάζει τὸ ἅγιον Θυσιαστήριο μὲ μετάνοια, αὐτομεμψία καὶ ταπείνωση πορεύεται ἐν πνεύματι πρὸς τὰ κάτω καὶ ὁ Θεὸς τὸν ἐνδύει μὲ δύναμη, γιὰ νὰ ἱερουργήση καὶ νὰ ἀνεβάση τὸν ἑαυτόν του καὶ τοὺς πιστοὺς πρὸς τὰ ἄνω.

  Τὸ “σημεῖον Ἰωνᾶ” εἶναι τὸ αἰώνιο σημεῖο τοῦ Θεοῦ γιὰ ὅλες τὶς γενεὲς τοῦ “παρόντος αἰῶνος”.

  Τὸ “σημεῖον Ἰωνᾶ” ἐδόθη ὑπὸ τοῦ Κυρίου καὶ στὴν ἰδική μας γενεά, διὰ τῶν λόγων Αὐτοῦ πρὸς τὸν Ὅσιο Σιλουανό”: “Κράτει τὸν νοῦν σου στὸν ᾅδη καὶ μὴ ἀπελπίζεσαι21.

  Ἡ δόξα τοῦ Κυρίου δὲν ἀπαστράπτει μόνον στὴν Ἀνάστασή Του, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ Του “νῦν ἐδοξάσθη ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου καὶ ὁ Θεὸς ἐδοξάσθη ἐν αὐτῷ”22, εἶπεν ὁδεύων πρὸς τὸ ἑκούσιον πάθος καὶ τὸν σταυρικὸ θάνατό Του.

  Ὁ Σταυρὸς εἶναι σύμβολο τῆς αἰωνίου Ἀρχιερωσύνης, Ποιμαντορίας καὶ Βασιλείας Του. Ἐξ αὐτοῦ τὸν ὡμολόγησε Κύριον καὶ Βασιλέα τοῦ παντὸς ὁ δεξιὸς λῃστής. Τοῦτον ἐκφράζων ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος λέγει: “Διὰ τοῦτο δὲ αὐτὸν Βασιλέα καλῶ, ἐπειδὴ βλέπω αὐτὸν σταυρούμενον’ βασιλέως γὰρ ἐστι τὸ ὑπὲρ τῶν ἀρχομένων ἀποθνήσκειν. Αὐτὸς δι’ ἑαυτοῦ εἶπεν· “ὁ ποιμὴν ὁ καλὸς τὴν ψυχὴν αὐτοῦ τίθησιν ὑπὲρ τῶν προβάτων” Οὐκοῦν καὶ ὁ βασιλεὺς ὁ καλὸς τὴν ψυχὴν αὐτοῦ τίθησιν ὑπὲρ τῶν ἀρχομένων. Ἐπεὶ οὖν τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἔθηκε, διὰ τοῦτο αὐτὸν Βασιλέα καλῶ. “Μνήσθητί μου, Κύριε, ἐν τῇ βασιλείᾳ σου”»23.

Ὑποσημειώσεις:

1.Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, IV, IA, Migne PG 94, 1128-1129. 2. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τὸν Σταυρόν, Migne PG 49, 407. 3. Γαλ. 6, 14. 4. Α΄ Κορ. 1, 23-24. 5. Τὴν ἐξεπόνησε, μὲ αἴτηση τοῦ τότε Μητροπολίτου Ἀθηνῶν καὶ Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, Θεοκλήτου, πρὸς ἀνασκευὴ τῶν ἐσφαλμένων γνωμῶν καὶ δοξασιῶν ἀνθρώπων, ποὺ ἔχουν πεπλανημένο περὶ αὐτοῦ φρόνημα καὶ ἄγνοια τῆς ἱστορικῆς ἐμφανίσεώς του. Κατ’ ἀρχὴν τὴν ἐδημοσίευσε στὸν “Ἱερὸν Σύνδεσμον” (ἀπὸ 1.8.1906 φ.30, σ. 6 ἕως 15.5.1907, φ.49, σ.12) καί, ἀφοῦ προσέθεσε Λόγο περὶ τοῦ Σταυροῦ τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, τὴν ἐξέδωκε τὸ 1914. (Βλ. Σύγχρονη ἔκδοση ὑπὸ Νεκταρίου Παναγοπούλου, Ἀθῆναι 19983). 6. Βλ. Βαρβάρας X. Γιαννακοπούλου, «Ἡ Ποιμαντική Θεολογία τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως» Πράξη καὶ θεωρία, Ἀθήνα 2014, σ.241 ἑξ. 7. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Περὶ τοῦ μὴ ἐπαισχύνεσθαι ὁμολογεῖν τὸν Τίμιον Σταυρόν, Migne PG 52, 841. 8. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Αὐτόθι. 9. Ἀρχιμανδρίτου Σωφρονίου (Σαχάρωφ), Ὀψόμεθα τὸν Θεὸν καθώς ἐστι, μτφρ. ἐκ τοῦ Ρωσικοῦ ὑπὸ Ἱερομονάχου Ζαχαρίου, ἐκδ. Ἱ.Π.Σ. Μονή Τιμίου Προδρόμου, Ἔσσεξ Ἀγγλίας 1996 3, σ.370. 10. Αὐτόθι, σ. 359-360. 11. Ψαλμ. 109, 4. 12. Ματθ. 22, 44 Μᾶρκ., 12, 36 Λουκ., 20,42. 13. Ἑβρ. 7,1-25. 14. Ἑβρ. 5,11. 15 Ἑβρ. 7, 3. 16. Ἑβρ. 7,7. Βλ. Γέν., 14,18-20. 17. Α΄ Πέτρ. 1, 19-20. 18. Ματθ., 12, 39. 19. Ἐφ. 4, 9-10. 20. Ἑβρ. 2,14. 21. Βλ. Βαρβάρας X. Γιαννακοπούλου, Δρ. Θ., Ἡ Θυσία τοῦ Μεγάλου Ἀρχιερέως καὶ Ἀρχιποιμένος ὡς προϋπόθεση καὶ σκοπὸς τῆς Ποιμαντικῆς, Ἀθήνα 2003,σ. 19-22. 22.Ἰωάν. 13, 31. 23. Ἰωάν. Χρυσοστόμου, Εἰς τὸν Σταυρὸν καὶ εἰς τὸν ληστὴν καὶ περὶ τῆς δευτέρας τοῦ Χριστοῦ Παρουσίας, Migne PG 49, 403.

Εφημερίδα Ορθόδοξος Τύπος