Πατριαρχικὰ Σταυροπήγια τῆς Κρήτης καὶ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης. Πραγματικότητες καὶ φαντασιώσεις.

Πατριαρχικὰ Σταυροπήγια τῆς Κρήτης  καὶ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης

Πραγματικότητες καὶ φαντασιώσεις.

Γεώργιος Κ. Τζανάκης. Ἀκρωτήρι Χανίων

Μιὰ ποὺ δὲν ὑπάρχει περίπτωσις οἱ ἐμπλεκόμενοι στὰ ὅσα διαδραματίζονται στὴν Κρήτη νὰ ἀπαντήσουν στὶς ἀπορίες ποὺ ἔχουν δημιουργηθῇ, ἄς προσπαθήσουμε νὰ δοῦμε τί ἰσχύει, ὄχι μόνο γιὰ τὰ λεγόμενα Σταυροπήγια μοναστήρια τῆς Κρήτης, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ἴδια τὴν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης.

Στὸ προηγούμενο κείμενο παρουσιάσαμε τὰ λόγια τοῦ ἡγουμενεπισκόπου Εἰρηναίου Εὐμενείας σχετικῶς μὲ τὰ Σταυροπήγια μοναστήρια. Ἄς τὰ ξαναδοῦμε:

Ὁ Εἰρηναῖος Εὐμενείας ἡγούμενος μονῆς Γουβερνέτου κατὰ τὸν ἐσπερινὸ τῆς Πανηγύρεως τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς στὴν μονὴ Ἀγίας Τριάδος Τζαγκαρόλων, παρουσίᾳ καὶ τοῦ Δορυλαίου Δαμασκηνοῦ, ἀλλὰ καὶ τοῦ Χανίων Δαμασκηνοῦ, ἀναφέρθηκε στὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη : «ὁ ὁποῖος εἶναι ὁ κυρίαρχος τῶν σταυροπηγιακῶν μονῶν» Εἰρηναῖος Εὐμενείας (6.6.2020 ἀπομαγνητοφωνημένο), ἐνῷ στὸν ἐσπερινὸ τῆς γονυκλισίας παρουσίᾳ καὶ τοῦ Ὑφυπουργοῦ Παιδείας εἶπε:

«Σ᾿ αὐτὸ τὸ μοναστήρι τὸ ὁποῖο τοῦ ἀνήκει ( τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου) δικαιωματικὰ καὶ κανονικά, καθότι τὰ σταυροπήγια ὄχι ἀπλῶς καὶ μόνον μνημονεύουν τοῦ σεπτοῦ ὀνόματος τοῦ ἑκάστοτε οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, ἀλλὰ εἶναι κληρονομιὰ καὶ ἀπαίτησι τῶν κτητόρων τῶν σταυροπηγίων νὰ ὑπάγονται εἰς τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ εἶναι κανονικὸ ἔδαφος καὶ προέκτασι τοῦ Φαναρίου κάθε σταυροπήγιο». Εἰρηναῖος Εὐμενείας (7.6.2020 ἀπομαγνητοφωνημένο)

 Τὸ μοναστήρι τῶν Τζαγκαρόλων ὑπάγεται στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο κατὰ ἀπαίτησι τῶν κτητόρων του, ὅπως λέγει ὁ Εὐμενείας; Μπορεῖ, ἀλλὰ χρήσιμο θὰ ἦταν νὰ παρουσιάσῃ τὰ σχετικὰ ντοκουμέντα ὁ Εὐμενείας. Μέχρι τότε μένουμε σὲ αὐτὰ ποὺ γνωρίζουμε. Καὶ τί γνωρίζουμε; Αὐτὰ ποὺ γράφει ὁ Νεόφυτος Πατελάρος, ὡς Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης,  τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1654 στὸ ἔγγραφό του μὲ τὸ ὁποῖο παραχωρεῖ στὸ Πατριαρχεῖο ὡς «σταυροπηγιακές» ἐπτὰ (7) μονὲς καὶ πέντε (5) χωριά:

«Ἡ ταπεινότης ἡμῶν οἰκειοθελῶς δίδω τά κάτωθεν χωρία καί μοναστήρια εἰς τήν ἐξουσίαν τοῦ παναγιωτάτου μου αὐθέντου καί δεσπότου τοῦ οἰκουμενικοῦ πατριάρχου κυρίου κυρίου Ἰωαννικίου, νά τά κάμῃ πατριαρχικά σταυροπήγια, νά λαμβάνῃ ἡ Μεγάλη Ἐκκλησία τά δικαιώματα ἀπ' αὐτῶν, ἀφ’ οὗτις θέλουσιν ἔλθῃ οἱ πατριαρχικοί σταυροί καί ἡ παραίτησίς μου εἰς τάς χεῖρας μου, καί διά τό βέβαιον τῆς ἀληθείας ἔκαμα τό παρόν μου ἰδιόχειρον γράμμα κατά τό αχνδ ἔτος τό Σωτήριον μηνί ἀπριλλίῳ.

Τό μοναστήριον τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, τό Ἀρκάδι μέ τά μετόχια του εἰς τήν περιοχήν Ῥυθύμνης. Τό μοναστήριον τοῦ ἁγίου Γεωργίου, τό Ἀρκάδι [= Ἀρσάνι] μέ τά μετόχια του εἰς τήν αὐτήν περιοχήν. Τό μοναστήριον τῆς ἁγίας Τριάδος τῶν Μουρτάρων, ἐν τῇ περιοχῇ τῆς Κυδωνίας μέ τά μετόχια του. Τό μοναστήριον τῆς Θεοτόκου τοῦ Γδερνέτ[τ]ου μέ τά μετόχια του, ἐν τῇ περιφερείᾳ τῆς Κυδωνίας. Τό μοναστήριον τῆς Χρυσοπηγῆς μέ τά μετόχια του ἐν τῇ αὐτῇ περιοχῇ. Τό μοναστήριον τῆς Ἱερουσαλήμ ἐν τῇ περιοχῇ τοῦ Μαλεβιρίου [= Μαλεβιζίου]. Τό βαρούσι τῆς Κυδωνίας Ἅγιος Σπυρίδων. Τό χωρίον Δραπανιάδαις μέ τά μετόχια του ἐν τῇ περιοχῇ τῆς Κυσσάμου [= Κισάμου]. Τό χωρίον Ἀτσιπόπουλου [γρ. -ον] ἐν τῇ περιοχῇ τῆς Ῥυθήμνης. Τό χωρίον Μαργαρίταις ἐν τῇ περιοχῇ τοῦ Αὐλοποτάμου. Τό χωρίον Γαλατᾶ ἐν τῇ περιοχῇ τῆς Κυδωνίας. Τό χωρίον Στόλη [= Στῦλος] ἐν τῇ περιοχῇ τοῦ Ἀποκορώνου.

Νεόφυτος ὁ Κρήτης

Ἀντί τοῦ χωρίου Στόλου [γρ. Στύλου] ἀποκατέστη πατριαρχικόν σταυροπηγιακόν τό χωρίον Ἀνερικούρου, πλησίον τῆς χώρας Κυδωνίας, σύν τῷ μοναστηρίῳ τοῦ μεγάλου Γεωργίου Μάρμαρ [Μόρμορη;] καί ἐδόθησαν ἐξαρχικῶς πρός τό τιμιώτατον ἄρχοντα κυρίδζην Λασκαράκην Μουσελίμη, λαμβάνειν ἐτησίως ἀπό μέν τοῦ Ἀνερικούρου μέτρα δέκα ἐλαίου, καί ἀπό τοῦ ἁγίου Γεωργίου ἑπτά.» [3]

Ὅπως βλέπετε ὁ Νεόφυτος Πατελάρος, ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης τὸ 1654, ποὺ κάνει τὴ δωρεά, δίνει 7 μοναστήρια καὶ 5 χωριά στὸν αὐθέντη καὶ δεσπότη του Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη  «νά τά κάμῃ πατριαρχικά σταυροπήγια, νά λαμβάνῃ ἡ Μεγάλη Ἐκκλησία τά δικαιώματα ἀπ᾿ αὐτῶν»

Τὰ δωρίζει ὁ Πατελάρος, δὲν ἦταν ἀπαίτησις τῶν κτητόρων ὅπως φαντάζεται ὁ Εὐμενείας καὶ διακηρύσσει δημοσίως μετά πάθους καὶ μετ᾿ ἀφοσιώσεως, ὅπως τὸν πρόσταξε ὁ Κωνσταντινουπόλεως καὶ ἀπεδέχθῃ. [4]

Βλέπετε καθαρὰ καὶ ποιὰ εἶναι «ἡ ἔκφρασις τῶν Πατριαρχικῶν ἱεροκανονικῶν καί ἐκκλησιαστικῶν εὐθυνῶν ἐπί τῶν ἑκασταχοῦ Πατριαρχικῶν καί Σταυροπηγιακῶν Μονῶν» στὴν ὁποία ἀναφέρεται ὁ Πατριάρχης [4] Εἶναι τὸ «νά λαμβάνῃ ἡ Μεγάλη Ἐκκλησία τά δικαιώματα ἀπ᾿ αὐτῶν». Δηλαδὴ νὰ εἰσπράτῃ. Αὐτὰ εἶναι τὰ δικαιώματα. Τέτοιας φύσεως ἦταν καὶ παραμένουν.

Γι᾿ αὐτὸ ὑπάρχουν καὶ ἔφορα χωριά. Γι᾿ αὐτὸ τὰ δωρίζει ὁ χουβαρδᾶς αὐτὸς στὸν Πατριάρχη ὡς ἀντίδωρο, διότι τὸν ὅρισε Ἀρχιεπίσκοπο.  Ὅπως βλέπετε στὸ ἔγγραφο γιὰ τὸ χωριὸ Νεροκούρου (αὐτὸ εἶναι τὸ σημερινό του ὄνομα, Ἀνερικούρου τὸ λέγει ὁ Πατελάρος) ὑπάρχει καὶ τὸ ἀντίτιμο ποὺ πρέπει νὰ πληρώνουν οἱ κάτοικοι: «μέτρα δέκα ἐλαίου» καὶ ἀπὸ τὸ μοναστήρι τοῦ ἁγίου Γεωργίου ἑπτά». (Αὐτὰ εἶναι τὰ  «δικαιώματα» τοῦ Πατριάρχη. Οἱ κρητικοὶ ποὺ ἔχουν ἐληές γνωρίζουν τί εἶναι τὸ δικαίωμα τοῦ ἐλαιοτριβείου... Τὸ πόσο παίρνει, ὡς ἀμοιβή, ἀπὸ τὸ λάδι ποὺ παράγεται. Ἔτσι εἶναι καὶ τὰ δικαιώματα τοῦ Πατριαρχείου.)

Βλέπει κανεὶς καὶ τὴν Μονὴ Ἁγίας Τριάδος Τζαγκαρόλων, ἀναφέρεται ὡς «Τό μοναστήριον τῆς ἁγίας Τριάδος τῶν Μουρτάρων, ἐν τῇ περιοχῇ τῆς Κυδωνίας μέ τά μετόχια του». Τὸ δὲ μοναστήριο τοῦ Γουβερνέτου ἀναφέρεται ὡς «Τό μοναστήριον τῆς Θεοτόκου τοῦ Γδερνέτ[τ]ου μέ τά μετόχια του, ἐν τῇ περιφερείᾳ τῆς Κυδωνίας». Μόνο ποὺ γι᾿ αὐτὰ δὲν γνωρίζουμε τί πλήρωναν στὸν Πατριάρχη.

Ὅταν συστάθηκε ἡ Κρητικὴ Πολιτεία τὰ δικαιώματα τοῦ Πατριαρχείου ἀπὸ τὰ ἐν Κρήτῃ Σταυροπήγια κόστιζαν 4000 χρυσὲς δραχμές τὸν χρόνο:

«Ἡ Κρητική Πολιτεία ἀναλαμβάνει ἵνα ἀπέναντι τῶν νενομισμένων ἐτησίων δόσεων τῶν ἐν Κρήτῃ Ἱερῶν Σταυροπηγιακῶν Μονῶν καταβάλλῃ ἐτησίως εἰς τό Πατριαρχικόν Ταμεῖον δραχμάς χρυσάς τετρακισχιλίας» (Σύμβασις Κρητικῆς Πολιτείας – Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου (14ης Ὀκτωβρίου 1900) Ἀριθ. Πρωτοκόλλου 6133. Ἄρθρον 5^ον)

Τέσσερις χιλιάδες χρυσές δραχμές στοίχιζε τότε ἡ εὐθύνη τοῦ Πατριαρχείου... καὶ μὲ ὑπογραφὴ τοῦ Ἑλευθερίου Βενιζέλου (αὐτὸς ὑπέγραψε τὴν Σύμβασι ἐκ μέρους τῆς Κρητικῆς Πολιτείας).

Νομίζω ὅτι εἶναι ἀρκετὰ αὐτὰ γιὰ νὰ ἀντιληφθῇ κανεὶς τί συμβαίνει καὶ ἀπὸ κεῖ καὶ πέρα εἶναι ἐλεύθερος νὰ πιστεύῃ ὅτι θέλει, ἀκόμη καὶ αὐτὰ ποὺ λέει ὁ Εὐμενείας καὶ ὅλοι οἱ ὁμόφρονές του -καὶ ἡ στρατειά τῶν προπαγανδιστῶν τῶν Φαναριώτικων θέσεων, ὀφφικιαλίων, ἀρχόντων καὶ λοιπῶν- περὶ τοῦ συγκεκριμένου θέματος. Τὸ νὰ περιχύσῃς πάνω σ᾿αὐτὴ τὴ χειροπιαστὴ ὑλικὴ πραγματικότητα τόνους λουκουμόσκονης εὐσεβείας,  δικαιωμάτων, σταυροσχήμου εὐθύνης, θυσιαστικῆς διακονίας καὶ ὅλα τὰ ἄλλα ἀμέτρητα, ὅπως ἀναφέρει ὁ ἴδιος ὁ Πατριάρχης ποὺ ἀγγίζουν τὸ «ἀπροσμέτρητον μέγεθος τῆς φιλανθρωπίας τοῦ Θεοῦ»[4]· μπορεῖ στοὺς ἀγνοοῦντες ἤ τοὺς συνήθεις χάσκακες θρησκειομανεῖς νὰ προκαλῇ δέος, ἀλλὰ στοὺς φυσιολογικοὺς καὶ λογικοὺς ἀνθρώπους, ποὺ γνωρίζουν, προκαλεῖ θλίψι, δυσφορία καὶ ἀηδία. 

Γιὰ νὰ ἐξηγούμαστε. Δὲν θεωρῶ ἀπαράδεκτη τὴν τακτικὴ νὰ ὑπάρχῃ ὑλικὴ συνεισφορὰ γιὰ τὴν ἀντιμετώπισι τῶν ἐξόδων ἐπιβιώσεως τοῦ Πατριαρχείου, ὅπως καὶ κάθε ἄλλου μεγάλου προσκυνήματος. Καὶ τὰ παλαίφατα μοναστήρια τῶν Ἱεροσολύμων, τοῦ Σινά, τοῦ Ἁγίου Ὅρους εἶχαν καὶ ἔχουν μετόχια γιὰ νὰ προσπορίζονται ἔσοδα. Ἄλλο αὐτὸ καὶ ἄλλο αὐτὸ ποὺ μεθοδικῶς ἐπιχειρεῖ τὸ Πατριαρχεῖο. Ἐδὼ θέλει νὰ ἐπιβάλλῃ πλήρη ἐπικυριαρχία. Θεωρεῖ ὅτι τοῦ ἀνήκει καὶ ἡ γῆ καὶ οἱ ἀνθρώπινες ὑπάρξεις. Μιὰ σύγχρονη Φεουδαρχία-δουλοπαροικία στὴν ἀνατολὴ τῆς τρίτης χιλιετίας μετὰ Χριστὸν, ὁ ὁποῖος ἦρθε νὰ φέρῃ τὴν ἀλήθεια ποὺ θὰ ἐλευθέρωνε τοὺς ἀνθρώπους.  

Πέραν τῶν 4000 χρυσῶν δραχμῶν, ὡς ἀντιτίμου τὸ μόνο δικαίωμα τοῦ Πατριάρχου ἤτο ἡ μνημόνευσίς του στὶς Πατριαρχικὲς Σταυροπηγιακὲς μονές ποὺ τοῦ εἶχε δωρίσει ὁ Πατελάρος:

«Αἱ ἐν τῇ Νήσῳ Κρήτῃ Ἱεραί Πατριαρχικαί καί Σταυροπηγιακαί Μοναί, διατηροῦσι τήν Σταυροπηγιακήν αὐτῶν ἀξίαν, μνημονεύουσαι ἐν αὐταῖς τοῦ Πατριαρχικοῦ ὀνόματος». (ὄ.π.   Ἄρθρον 4ον)

Ἡ ἐκκλησία τῆς Κρήτης πέραν τῶν παραπάνω ἦταν ἀπολύτως ἐλευθέρα νὰ κανονίσῃ ὅλα τὰ ὑπόλοιπα ποὺ τὴν ἀφοροῦσαν.

«Ἡ ἐν Κρήτῃ Ἐκκλησία φυλάττουσα ἀπαραμείωτα τά δόγματα, τούς Ἱερούς Κανόνας καί τάς τυπικάς διατάξεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, εἶναι ἐλευθέρα ἵνα κανονίσῃ πάντα τά λοιπά κατ’ αὐτήν ἐν κοινῇ συμπράξει μετά τῆς Κρητικῆς Πολιτείας». (ὄ.π.   Ἄρθρον 6ον)

Τὸ μόνον δικαίωμα ποὺ εἶχε ὁ Πατριάρχης ἦτο νὰ ἐκλέγῃ ἀπὸ τὸ τριπρόσωπο ποὺ τοῦ ἔστελναν οἱ Κρῆτες Ἐπίσκοποι τὸν Ἀρχιεπίκσοπο Κρήτης, ἀλλὰ ἦταν ἀπαραίτητη καὶ ἡ συναίνεσις τοῦ Ὑπάτου Ἀρμοστοῦ Κρήτης γιὰ τὴν ἐγκαθίδρυσί του στὸ νησί. Πέραν τοῦτου οὐδέν.

«Ὁ Ὕπατος Ἁρμοστής ... παρέχει ἤ οὐ τήν συναίνεσιν Αὐτοῦ πρός ἐγκαθίδρυσιν τοῦ ὑπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐκλεγομένου Μητροπολίτου Κρήτης καί τῶν παρά τῆς ἐν Κρήτῃ Ἐπισκοπικῆς Συνόδου ἐκλεγομένων Ἐπισκόπων». ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ἔτους 1907 Ἐπίσημος Ἐφημερίς τῆς Κρητικῆς Πολιτείας (Τεῦχος Θ΄, ἀριθμ. 7, τῆς 8-2-1907) Ἄρθρ. 37

Ὁ τελευταῖος λόγος περὶ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου, ὅπως βλέπετε, δὲν ἦτο τοῦ Πατριάρχου ἀλλὰ του Ὑπάτου Ἀρμοστοῦ τῶν Κρητικῶν, τῆς Κρητικῆς Πολιτείας. Οἱ λόγοι εὐνόητοι. Νὰ μὴν μπορῇ ἡ Τουρκία διὰ τοῦ Πατριάρχου νὰ παρεμβαίνει στὰ πράγματα τοῦ κράτους. (Σήμερα ὑπάρχουν τέτοιοι λόγοι;)

Ἔρχεται τὸ 1961 ὁ Ν. 4149/1961 καὶ ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης ἀπὸ Αὐτόνομη καθίσταται «ἡμιαυτόνομη» διότι μιὰ σειρὰ ἀρμοδιοτήτων διοικητικοῦ, δικαστικοῦ καὶ νομοθετικοῦ χαρακτήρα παραχωροῦνται στὸ Πατριαρχεῖο.

Ἥδη ἀπὸ τὸ Ἄρθρον 1 ὁρίζεται ξεκάθαρα ὅτι ἡ μέχρι τότε Αὐτόνομη Ἐκκλησία τῆς Κρητης γίνεται ἡμιαυτόνομη.

«Ἡ ἐν Κρήτη Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, ἀπαρτιζομένη ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως καὶ τῶν Ἱ. Ἐπισκοπῶν Κρήτης, εἶναι ἡμιαυτόνομος, ἔχουσα τὴν κανονικὴν ἐξάρτησιν αὐτῆς ἐκ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου». Ν. 4149/1961 ἀρθρ.1

Στὸ παρὸν κείμενο δὲν μποροῦμε νὰ ἀναφερθοῦμε ἀναλυτικῶς σὲ τὶ συνίσταται ἡ ἀπώλεια τῆς αὐτονομίας καὶ ἡ αὔξησις τῆς ἐξαρτήσεως ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο, γιατὶ θὰ γίνῃ τεράστιο καὶ ἀπεχθές. Οὔτε θὰ ἀναλυθοῦν τώρα λεπτομερῶς οἱ λόγοι ποὺ ὁδήγησαν σ᾿ἀυτό. Ἀπλῶς ἐπισημαίνουμε τὴν παράξενη αὐτὴ ἐξέλιξι μιὰ Αὐτόνομη Ἐκκλησία νὰ ἀπεμπολῇ καὶ ὄχι νὰ διατηρῇ τὰ δίκαιά της. Ἄς προβληματιστεῖ κανεὶς ὅ,τι ἀκόμη καὶ ἡ ἀλληλογραφία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης πρὸς τὶς ἐκτὸς τοῦ Ἑλληνικοῦ κράτους Ἐκκλησίες γίνεται ... διὰ τοῦ Οἱκουμενικοῦ Πατριαρχείου. (Ἀρθρ.15) ὁ δὲ Μητροπολίτης Κρήτης γιὰ νὰ μεταβῇ στὸ ἐξωτερικὸ χρειάζεται ἄδεια τοῦ ... Πατριάρχου (Ἄρθρ. 35§3)

Ἕχουν γίνει πάρα πολλὲς ἀναπροσαρμογὲς αὐτοῦ τοῦ νόμου μέχρι σήμερα πάντα ὑπὲρ τοῦ Πατριαρχείου. (πχ. «Οἱ Βοηθοὶ Ἐπίτροποι καὶ οἱ Μητροπολῖται τοῦ κλίματος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου δύνανται νὰ ἐκλέγωνται εἰς κενάς Ἐπισκοπικάς ἔδρας, ἄνευ ἐγγραφῆς εἰς τὸν κατά τὸ ἄρθρον τοῦτο κατάλογο τῶν ἐκλογίμων». Ἀρθρο22 §4 ποὺ εἰσήχθη με το άρθρο 2 του Ν.Δ. 77/1974) (Δηλαδὴ ὁ Εὐμενείας καὶ ὁ Δορυλαίου μποροῦν νὰ ἐκλεγοῦν κανονικοὶ ἐπίσκοποι ἀκόμη καὶ ἄν δὲν εἶναι ἐγεγραμμένοι στοὺς ἐκλογικοὺς καταλόγους, καὶ ἄντε αὐτοὶ ἀπὸἐδῶ εἶναι· μπορεῖ καὶ ὁποιοσδήποτε ἄλλος τοῦ κλίματος)

Οἱ ἐπίσκοποι τῆς Κρήτης, ὅσοι δὲν ἦταν ἐκούσιοι συνεργοὶ, δὲν μποροῦσαν νὰ φανταστοῦν τὴν μέθοδο καὶ τὴν τακτικὴ ποὺ ἀκολουθοῦσε τὸ Πατριαρχεῖο προκειμένου νὰ ξαναπάρῃ πίσω ὅτι εἶχε χάσει μετὰ τὶς πολιτειακὲς μεταβολὲς τοῦ 19^ου καὶ τοῦ 20^ου αἰώνα.

Ὁ νέος καταστατικὸς χάρτης τοῦ 1961 ἦταν μόνο ἡ ἀρχή. Τὸ Μεγάλο Κόλπο (Colpo Grosso) τοῦ Πατριαρχείου νὰ ἀποροφήσῃ πλήρως τὴν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης, νομίζω -ἀπὸ τὰ ὅσα καταλαβαίνω, ξεκίνησε μὲ τὴν Πατριαρχικὴ καὶ Συνοδικὴ Πράξι 812/1962 (25^ης Σεπτεμβρίου) περὶ «Ἀνυψώσεως τῶν ἐν Κρήτη Ἐπισκοπῶν εἰς τὴν ἀξίαν Μητροπόλεων τιμῆς ἔνεκεν» και  κυρώθηκε με το ἄρθρο 13 τοῦ Νομοθετικοῦ Διατάγματος 4562/1966. Μὲ αὐτὸ γίνεται τὸ ἐξῆς: Τὸ Πατριαρχεῖο ἀπονέμει σὲ ἕκαστο ἐπίσκοπο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης «τόν τίτλον τοῦ Μητροπολίτου, τιμῆς ἕνεκεν». Τιμῆς ἔνεκεν, λοιπόν, καὶ χωρὶς καμμία παραβίασι τῶν δικαιωμάτων καὶ προνομίων του στὴν Μητρόπολί του «ἀπαραβιάστων μέντοι γε καί ἀναλλοιώτων συντηρουμένων καί ἐφεξῆς, ... τῶν ἐπί τῆς οὐτωσίν εἰς Μητρόπολιν ἀνυψουμένης Ἐπισκοπῆς δικαιωμάτων καί προνομίων αὐτοῦ». (Πράξι 812/1962)  Ὁ κάθε ἐπίσκοπος γίνεται Μητροπολίτης μὲ τὴν διαβεβαίωσι ὅτι δὲν χάνει κανένα δικαίωμα στὴν Μητρόπολί του. Ὁ Πατριάρχης καὶ οἱ Φαναριῶτες ἤξεραν γιατὶ γινόταν αὐτό. Οἱ Κρῆτες ἐπίσκοποι ἤξεραν; Καταλάβαιναν;  Στὴν ἀπόφασι γράφεται ὁ λόγος ἐν εἴδη χρησμοῦ: «... Ἵνα ἡ ἐν Κρήτῃ Ἁγιωτάτη Ἐκκλησία τοὐντεῦθεν ἀπροσκόπτως καί εὐθαρσῶς χωρήσῃ ἐπί τό νέον στάδιον, ὅπερ ἀνέωκται αὐτῇ διά τοῦ νέου Καταστατικοῦ αὐτῆς Χάρτου» (Πράξι 812/1962) Γιὰ νὰ προχωρήσῃ ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης μὲ θάρρος καὶ χωρὶς ἐμπόδια στὸ νέο στάδιο  -στὴν  νέα ἐποχή, ποὺ λέμε σήμερα- ποὺ ἀνοίχτηκε γι᾿αὐτὴν μὲ τὸν Νέο Καταστατικὸ Χάρτη τοῦ 1961. Ἥξερε τὸ Φανάρι τί δρόμος ἀνοίχτηκε μὲ τὸν νέο καταστατικὸ Χάρτη καὶ ἤξερε καὶ τί χρειαζόταν γιὰ νὰ ὁδηγηθῇ ἡ ἑκκλησία τῆς Κρήτης στὸ τέλος αὐτῆς τῆς πορείας. Τὸ πρῶτο βῆμα, ποὺ ἦρθε ἀμέσως μετὰ τὸν νέο καταστατικὸ Χάρτη, ἦταν ἡ ἀνύψωσις, τιμῆς ἔνεκεν, τῶν Ἐπισκόπων σὲ Μητροπολίτες. Ποιὰ ἦταν ἡ ὑποχρέωσίς τους γιὰ «τὴν τιμὴν καὶ τὸ κλέος» νὰ ὀνομαστοῦν Μητροπολίτες; Νὰ «μνημονεύουσι τοῦ λοιποῦ τοῦ κανονικοῦ ὀνόματος τοῦ ἑκάστοτε Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, ἐν ταῖς ἱεραῖς ἀκολουθίαις καί τελεταῖς» (Πράξι 812/1962) Δὲν θὰ μημονεύουν πλέον τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης, ἀλλὰ τὸν Πατριάρχη γιὰ τὴν τιμὴ καὶ τὸ κλέος ποὺ τοὺς χάρισε νὰ ὀνομάζονται Μητροπολίτες. Ἀλλὰ καὶ αὐτὸ ὡς τιμὴ καὶ κλέος τὸ ἐξέλαβαν... προφανῶς.

Μετὰ ἀπὸ τριάντα καὶ μισὸ χρόνια  τὴν 9^η Μαρτίου τοῦ 1993, ὅταν εἶχε ἀναλάβει ὁ νῦν Πατριάρχης καὶ εἶχε ἄρχισε τὶς περιοδεῖες του στὴν Κρήτη, ὁλοκληρώνεται τὸ Μεγάλο Κόλπο τῆς ἀποροφήσεως τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης ἀπὸ τὸ Φανάρι. Τότε ἐκδίδεται ἰδιαίτερος Τόμος γιὰ κάθε Μητρόπολι τῆς Κρήτης διὰ τοῦ ὁποίου αἵρεται τὸ «τιμῆς ἔνεκεν» καὶ ὅλες οἱ Μητροπόλεις γίνονται ἐν ἐνεργεία Μητροπόλεις, ἀλλὰ ταυτοχρόνως τίθενται σὲ ἄμεση ἐξάρτησι καὶ ὑποταγὴ στὸν Οἰκουμενικό Θρόνο. Γίνονται δηλαδή, ἐπαρχίες τοῦ Οἰκουμενικοῦ θρόνου:

«... Ἔγνωμεν τιμήσαι και ανυψώσαι την τιμής ένεκεν Μητρόπολιν ταύτην Γορτύνης και Αρκαδίας εις Μητρόπολιν εν ενεργεία, καθυπαγαγείν τε αυτήν υπό την άμεσον εξάρτησιν και υποταγήν του καθ’ ημάς Αγιωτάτου Αποστολικού και Πατριαρχικού Οικουμενικού Θρόνου».  Πατριαρχικός Τόμος 301 της 9ης Μαρτίου 1993 «Ανακηρύξεως εις εν ενεργεία Μητρόπολιν της τιμής ένεκεν Ιεράς Μητροπόλεως Γορτύνης και Αρκαδίας» (ἀκριβῶς τὰ ἴδια γράφονται γιὰ κάθε Μητρόπολι ξεχωριστά)

Δηλαδὴ σὲ ἀπλὰ Ἑλληνικὰ ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης ὡς ἀνεξάρτητη διοικητικὴ ὀντότητα ὑπάρχει μόνο στὴν φαντασία μας, ἐφ᾿ὅσον κάθε Μητρόπολις της εἶναι ἐξαρτημένη καὶ ὑποτεταγμένη στὸν Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Ταυτοχρόνως εἶναι ἐν ἰσχῇ καὶ ὁ καταστατικὸς Χάρτης τοῦ 1961 μὲ τὶς ὅποιες ἀλλαγὲς ἔχει μέχρι σήμερα ὑποστεῖ. Πάνω σ’αὐτὲς τὶς δύο βάρκες προσπαθοῦν νὰ ἰσορροπήσουν οἱ Κρῆτες ἐπίσκοποι, ἀλλὰ ὅποτε θελήσει ὁ Κωνσταντινουπόλεως μὲ ἔνα κούνημα τοὺς ρίχνει στό νερό. Καὶ βγαίνουν ἔξω μούσκεμα καὶ χαμογελῶντας συνεχίζουν τὴν μετὰ τιμῆς καὶ κλέους διακονία τους καὶ τὴν δουλικὴ ὑποτασγή τους στὸν Ἐπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως... Καταλαβαίνετε γιατὶ μετὰ τὸ 1993 δὲν καλεῖται μόνον ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης ὡς μέλος τῆς Πατριαρχικῆς Συνόδου, ἀλλὰ καὶ ὁποιοσδήποτε Μητροπολίτης θέλει ὁ Πατριάρχης. Γι᾿ αὐτὸ παίρνουν καὶ τὴν Τουρκικὴ ὑπηκοότητα. Γι᾿αὐτὸ δὲν τολμοῦν νὰ μιλήσουν σὲ ὅτιδήποτε πράττει ἤ διατάζει ὁ Πατριάρχης.

Βλέπετε τὸ ἀντάλαγμα εἶναι ἡ τιμὴ καὶ τὸ κλέος νὰ ὀνομάζονται Μητροπολίτες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου καὶ νὰ μετέχουν στὴν Πατριαρχικὴ Σύνοδο. Αὐτὸ εἶναι τὸ ἀντίδωρον του σ᾿ αὐτοὺς ποὺ ξεπούλησαν τὴν ἐλευθερία τους γιὰ τίτλους καὶ τιμές, χάντρες καὶ καθρευτάκια, ὅπως τοὺς ἄλλους μὲ τὰ ὀφφίκια καὶ τὶς ἀρχοντίες. Εἴδατε τὶ πάθανε οἱ δύο Ἀρχιμανδρῖτες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ποὺ ἔκαμαν κακὰ πράματα (ποιά;) χωρὶς νὰ ρωτήσουν τὸ ἀφεντικό; Σίγουρα κάποιοι θυμοῦνται κατὰ τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 2021, ὅταν οἱ ἱεράρχες τῆς Κρήτης ἐνεργοποιῶντας τὴν §2 τοῦ ἄρθρου39 τοῦ ΚΧΕΚ τοῦ 1961 περὶ ἀνικανότητος Ἀρχιερέως λόγῳ νόσου ἤ γήρατος, ἔφεραν γιατροὺς καὶ γνωμοδότησαν περὶ ἀνικανότητος λόγῳ ὑγείας τοῦ τότε Ἀρχιεπισκόπου Εἰρηναίου.  Ἄστραψε καὶ βρόντηξε τὸ πατριαρχεῖο καὶ οἱ Ἀρχιερεῖς του ἀποκαλῶντας τοῦς λεβέντες Κρῆτες ἐπισκόπους «Φαρμακιδικούς» καὶ ὄργανα τοῦ Ἀθηνῶν καὶ θρασεῖς τολμητίες καὶ ἄλλα ἀπίθανα.[5] Καὶ αὐτοί νὰ τὸ βουλώνουν, ἐνῷ ἐνεργοποιοῦσαν τὸν ἰσχύοντα Νόμο ποὺ τοὺς δίνει αυτὸ τὸ δικαίωμα ... 

Καὶ καλὰ. Οἱ ἱεράρχες, συνήθως φιλόδοξοι ἤ καὶ ἀνεπαρκεῖς ἴσως κάποιοι -αὐτὸ ποὺ λέμε «λίγοι»- δὲν εἶναι πολὺ παράξενο νὰ ἀκολουθοῦν τέτοιους δρόμους συμβιβασμοῦ καὶ καταπατήσεως τῆς ἱερατικῆς συνειδήσεως καὶ ἀξιοπρεπείας, προκειμένου νὰ ἐπιτύχουν τὸ ποθούμενο ποὺ εἶναι ἡ ἐπισκοπικὴ Μίτρα καὶ ἡ διατήρησίς της. Οἱ πολιτικοί δὲν βλέπουν τί γίνεται; Ἤ μήπως ἐπειδὴ ἀκριβῶς βλέπουν, γίνεται ὅτι γίνεται μὲ τὴν συνεργασία τους, διότι τελικὸς στόχος εἶναι ὁ λαός; Σὲ μιὰ ἐποχὴ παγκοσμιοποιήσεως ὅπου ὁ κεντρικὸς στόχος εἶναι ἡ κατάργησις τῶν ἐθνῶν-κρατῶν καὶ ἡ ἀντικατάστασίς τους μὲ μιὰ παγκόσμια διακυβέρνησι καὶ ὅπου οἱ θρησκεῖες προχωροῦν στὸν ἴδιο δρόμο μὲ τὴν δημιουργία μιᾶς παγκοσμίου θρησκείας· εἶναι ἐντελῶς φυσιολογικὸ ἡ μόνη δημοκρατικὴ Ἐκκλησία, ἡ Ὀρθόδοξος, προκειμένου νὰ προχωρήσῃ σὲ αὐτὴ τὴν πανθρησκεία, νὰ πρεπει νὰ ἀποβάλλῃ τὸν δημοκρατικὸ χαρακτήρα της καὶ τὴν ὑποχρέωσι τοῦ συναποφασίζειν. Ἀνάγκη νὰ μετατραπῇ σὲ ἕνα Βατικανὸ τῆς Ἀνατολῆς μὲ ἕνα Πάπα τῆς Ἀνατολῆς, ὥστε τὰ πράγματα νὰ κυλίσουν πιὸ εὕκολα. Δὲν εἶναι λοιπὸν παράξενο οἱ πολιτικοὶ ἡγέτες ποὺ προωθοῦν αὐτὴ τὴ στόχευσι, ὑπὸ τὴν καθοδήγησι τῶν σχεδιαστῶν τοῦ ὅλου ἐγχειρήματος, νὰ συνεργάζονται μὲ τοὺς θρησκευτικοὺς ἡγέτες πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνσι.

Μπορεῖ αὐτὰ νὰ μὴν ἐνδιαφέρουν πολλοὺς καὶ νὰ συνεχίζουν νὰ λένε «τί σε νοιάζει ἐσένα;», «τὴν ψυχή σου κοίταξε», «ὁ σώζων ἑαυτὸν, σωθῆτω», «ἀφοὺ ὁ Θεὸς ἐπιτρέπει, ἐμεῖς τί νὰ ποῦμε» καὶ τὰ ὑπόλοιπα συνήθη.

Τὰ λέω καὶ ἐγὼ, ἔτσι σκόρπια καὶ ἀποσπασματικά, γιὰ νὰ μὴ σκάσω. Ἐξ ἄλλου ἀπὸ ψεκασμένους ἀνθρώπους τὶ ἄλλο θὰ ἀκούσῃς;  Κάποιος εἶχε πεῖ κάποτε ὅτι αὐτὰ δὲν οἰκοδομοῦν. Σίγουρα. Ἀλλὰ δὲν κάνουν καὶ τούβλα τοὺς ἀνθρώπους γιὰ νὰ χτίσουν οἱ νεοεποχῖτες τὴν Βαβέλ τους, ὅπως κάποια κηρύγματα ἀγάπης καὶ ὑπακοῆς σὲ τέτοιους Ἐπισκόπους καὶ Πατριάρχες, καὶ μάλιστα σὲ τέτοιες ἀποκαλυπτικές ἐποχές.

Γεώργιος Κ. Τζανάκης. Ἀκρωτήρι Χανίων 5 Δεκεμβρίου 2023.

 ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

[1] https://www.haniotika-nea.gr/i-ekklisia-tis-kritis-gia-tin-moni-agias-triadas/ [2] https://www.zarpanews.gr/chania-neo-igoymeno-diorise-o-mitropolitis-damaskinos-stin-agia-triada-ektos-monis-o-dorylaioy/

[3] Κῶδιξ 2 Μετοχίου τοῦ Παναγίου Τάφου Κωνσταντινουπόλεως (φφ. 261β - 262α)

[4] https://ec-patr.org/%e1%bd%81%ce%bc%ce%b9%ce%bb%ce%af%ce%b1-%cf%84%e1%bf%86%cf%82-%ce%b1-%ce%b8-%cf%80%ce%b1%ce%bd%ce%b1%ce%b3%ce%b9%cf%8c%cf%84%ce%b7%cf%84%ce%bf%cf%82-%cf%84%ce%bf%e1%bf%a6-%ce%bf%e1%bc%b0%ce%ba%ce%bf-5/

[5] https://www.neakriti.gr/article/kriti/1632999/arhiepiskopos-kritis-enohlisi-sto-patriarheio-gia-tis-methodeuseis-diadohi-kai-austiro-minuma/