Μήνυμα S.O.S. ἀπό τόν βυθό

Μήνυμα S.O.S. ἀπό τόν βυθό

Εὐδοξία Αὐγουστίνου, Φιλόλογος - Θεολόγος

  Ὑπάρχουν στιγμές πού βρίσκεται κα­νείς μετέωρος ἀπέναντι σέ ἀνθρώπινα ναυάγια καί τραγωδίες. Καί διερωτᾶται ἄν αὐτά θά μποροῦσαν νά ἀ­ποφευχθοῦν ἤ τά προκάλεσε ἡ ἀν­θρώ­πινη ἀβελτηρία καί ἡ «ὕβρις»... Ὅ­ποια, ὅμως, κι ἄν εἶναι ἡ αἰτία τους, τό ἀποτέλεσμα δέν ἀλλάζει, ἀφοῦ ὁ βυθός τῆς θάλασσας ἔκρυψε γιά πάντα χωρίς διακρίσεις τά ἀνθρώπινα κουφάρια.

  Ἦταν 14 Ἀπριλίου 1912, εἴκοσι λε­πτά πρίν τά μεσάνυχτα, ὅταν τά γέλια, οἱ χαρούμενες φωνές, οἱ χοροί καί τά τραγούδια πάγωσαν γιά πάντα στό βρετανικό ὑπερωκεάνιο «Τιτανικός», τό μεγαλύτερο τότε πλοῖο τοῦ κόσμου. Βυ­θί­στηκε παρασύροντας στόν ὑγρό του τά­φο 1.503 ἀν­θρώπους.

  Ἔκτοτε ὁ «Τιτανικός» ἔγινε «μνη­μεῖο» ἀλλά καί διαρκής ὑπόμνηση κατά τῆς ἀνθρώπινης ἀλαζονείας. Οἱ διαφημίσεις γιά τή χλιδή, τίς ἀνέσεις, τά ἄλλα μηχανικά τεχνολογικά προτερήματα, τό «ἀ­βύθιστο» τοῦ πλοίου γέμισαν μετά τό ἀτύχημα λαϊκή ὀργή καί τίς δύο πλευρές τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Ἡ ὕβρις ἦταν φανερή. Πρόκειται γιά τήν πιό κλασική περίπτω­ση, πού μοιάζει μέ ἀρχαία ἑλληνική τραγωδία. Παραλληλίστηκε ἀπό θεωρη­τικούς καί στοχαστές μέ τήν ἁλματώδη πρόοδο τῆς τεχνολογίας καί τῆς ἐπιστή­μης, πού θεωροῦνται ἀκατανίκητες, ἤδη ὅμως ἔχουν προσκρούσει στά δικά τους παγόβουνα τῶν ποικίλων ἀδιεξόδων καί τῆς πολύμορφης κρίσης.

  Ὁ «Τιτανικός» ἀποτελεῖ τό σύμβολο τῆς ἀνθρώπινης φιλοδοξίας καί ὑπερηφάνειας καί τοῦ τρόπου μέ τόν ὁποῖο μπορεῖ νά καταστραφεῖ ὁ ἄνθρωπος ἀπό τά στοιχεῖα τῆς φύσης. Εἶναι ἕνας ἀληθινός μύθος γιά τό πῶς ἕνα ὑποτιθέμενα ἀβύθιστο πλοῖο ἀπαστράπτουσας καί πολυτελοῦς νέας τεχνολογίας -κατα­σκευ­ασμένο ἀπό 50.000 τόνους χάλυβα- μπόρεσε νά διαρραγεῖ ἀπό ἕνα κομμάτι παγωμένου νεροῦ. Ὅ­ταν σκεφτόμαστε τόν «Τιτανικό», θυμόμαστε τίς αἰώνιες τραγικές ἀλήθειες: Ὅτι ἡ ὕβρις προκαλεῖ τή νέμεση (=θεία δίκη)· ὅτι ὁ ἄνθρωπος προγραμματίζει, ὁ Θεός ὅ­μως ἀποφασίζει· ὅτι τά μονοπάτια τῆς κενοδοξίας ὁ­δηγοῦν μόνο στόν τάφο καί ὅτι κανένα χρηματικό ποσό δέν μπορεῖ νά σέ βοηθήσει νά ἐξαπατήσεις τόν θάνατο.

  18 Ἰουνίου 2023: Τό βαθυσκάφος «Τιτάν» ἐξαφανίστηκε στόν Βόρειο Ἀ­τλα­ντικό Ὠκεανό, στά ἀνοικτά τῶν ἀ­κτῶν τῆς Νέας Γῆς, στόν Καναδά. Βρι­­σκόταν σέ μιά τουριστική ἀποστολή πρός τό ναυάγιο τοῦ «Τιτανικοῦ», μέ ἐ­πιβαίνοντες πέντε δισεκατομμυριούχους -ἀνάμεσά τους ἕνας πατέρας μέ τόν 19χρονο γιό του. Ἀφοῦ ἐντοπίστηκαν τά συντρίμμια τοῦ βαθυσκάφους, ἐπιβεβαιώθηκε καί ἀνακοινώθηκε ἐπίσημα ὅτι σημειώθηκε αἰφνίδια διάρρηξη τοῦ σκάφους λόγῳ ξα­φνικῆς ἐμφάνισης ρωγ­μῆς -μᾶλλον ἀπό κατασκευαστική ἀστο­χία-, πού προκάλεσε, ἐξαιτίας τῆς τεράστιας ἐξωτερικῆς πίεσης, ἔκρηξη τοῦ σκάφους πρός τά μέ­σα (ἐνδόρρηξη), μέ ἀποτέλεσμα τόν ἀκαριαῖο θάνατο ὅλων τῶν ἐπιβατῶν.

  Ὅταν γνωστοποιήθηκε ἡ εἴδηση γιά τήν ἀπώλεια τοῦ ὑποβρυχίου, παραλληλίσθηκαν ἡ ἀρχική ἐπιχείρηση τοῦ «Τιτανικοῦ» μέ τήν τελευταία τοῦ «Τιτάνα». «Τιτανικός καί ὑποβρύχιο Titan συνεχίζουν καί παίρνουν ζωές δισεκατομμυριούχων», παρατήρησαν. «Ἡ ἀλαζονεία καί ἡ ὕβρις πού ὁδήγησαν τόν Τιτανικό στήν καταστροφή εἶναι ἀκριβῶς τά ἴδια πού ἔστειλαν αὐτούς τούς ἀνθρώπους μέ αὐτό τό ὑποβρύχιο στή μοίρα τους», εἶ­παν. «Ἡ ἀνθρώπινη ὑπερβολική αὐτοπεποίθηση τιμωρεῖται, ὅπως καί στόν Πύρ­­γο τῆς Βαβέλ», ἔγραψαν.

  Ἡ ἐφευρετικότητα καί ἡ μηχανική μας ἰδιοφυΐα μπορεῖ νά κατανικηθεῖ σέ μιά στιγμή. Ὅσοι διακατέχονται ἀπό τό λεγό­μενο «σύνδρομο τοῦ Τιτανικοῦ» καί δέν βλέπουν τό μοιραῖο παγόβουνο πού βρίσκεται μπροστά τους, σίγουρα κινδυνεύουν ἀπό τό ἐνδεχόμενο μιᾶς κατα­στρο­φῆς. Ἡ τεχνολογία καί ἡ ἐπιστήμη δέν ἀποτελοῦν πανάκεια.

  Ὀφείλουμε πάντα νά ἔχουμε ὑπ᾽ ὄ­ψιν μας τίς ἀνεπιθύμητες ἐπιπτώσεις, τό ἀπροσδόκητο καί τό ἀπρογραμμάτιστο ἤ ἀπροσχεδίαστο. Ἡ ζωή μας δέν ἀκολουθεῖ πάντα τήν ἀτραπό τῆς «κανονικότητας»· γι’ αὐτό τό «κακό» μᾶς βρί­- σκει ὅ­λους ἀνεξαιρέτως ἀπροετοίμαστους καί ἀνυπεράσπιστους, καθώς τό «παγόβου­νο» παραμονεύει νά μᾶς καταστρέψει. Τουλάχιστον νά μήν τό προκαλοῦμε ἀφήνοντας τή ζωή μας λάφυ­ρο στίς τεχνολογικές ἐπιτυχίες ἤ τίς κερ­δοσκοπικές δια­θέσεις τῶν ἀν­θρώ­πων.

  Παρόμοια κατάληξη εἶχε στίς 28 Ἰα­νουαρίου τοῦ 1986 ἡ ἐκτόξευση τοῦ διαστημικοῦ λεωφορείου «Τσάλεντζερ» (= πρόκληση). Διαλύθηκε 73 δευτερόλεπτα μετά τήν ἐκτόξευσή του, μέ συνέπεια τόν θάνατο τοῦ ἑπταμελοῦς πληρώματός του -στήν ἀποστολή συμπεριλαμβανόταν γιά πρώτη φορά δύο ἁπλοί πολίτες-, τσαλακώνοντας τό γό­ητρο τῆς NASA. Θυμηθήκαμε ἔτσι τά λόγια τοῦ Κυρίου διά τοῦ προφήτη Ὀ­βδιοῦ: «Ἀκό­μα κι ἄν χτίσεις τή φωλιά σου στά ψηλά, καθώς ἀετός, πού μοιάζει σάν νά βρίσκεται ἀνάμεσα στ’ ἀστέρια, ἐγώ σοῦ τό λέω, ὁ Κύριος, πώς κι ἀπό κεῖ θά σέ γκρεμίσω κ­άτω» (1,4).

  Στούς σημερινούς καιρούς τῆς παράνοιας καί τοῦ ἄκρατου παραλογισμοῦ πού ζοῦμε, ὅλο καί περισσότερο πληθαίνουν τά στοιχεῖα πού κατατείνουν στή μαρτυρία ὅτι ἡ πρόοδος τοῦ σύγχρονου πολιτισμοῦ συνδέεται διαρ­κῶς καί στενότερα μέ τήν προώθηση τῆς ὕβρεως. Καί πρόκειται γιά μιά ὕβρη καθολικῆς μορ­φῆς, ἀφοῦ ἀναφέρεται στή σχέση τοῦ πολιτισμοῦ μέ τήν κοινωνία, μέ τή φύση καί μέ τήν ἴδια τήν εἰκόνα τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ἀνάκληση καί ἡ ὑ­πενθύ­μιση τοῦ ἀρ­χαί­ου σχήματος «ὕβρις-ἄτη-νέμεσις-τίσις» ἔ­χει ξεχωριστή σημασία, ὄχι μόνο γιά νά ξαναβροῦμε ἀρχές καί ἀξίες πού καταχωνιάσαμε, ἀλλά καί γιά νά ἀναθεωρήσουμε τίς προτεραιότη­τές μας, τά «πρέ­πει» καί τά «θέλω» μας, τόσο ὡς ἄτομα ὅσο καί ὡς συλλογικότητες.

  Ἡ «τίσις» (=τιμωρία), ἄν ἄμεσα δέν ἀλλάξουμε μυαλά, ἀναπόφευκτα μᾶς περιμένει. Καί θά εἶναι πολύ σκληρή, πολύ ἠχηρή, ἄν δέν ἀποκαταστήσουμε τίς «στα­θερές» τῆς ζωῆς, πού ἀπολέσαμε καί τίς ὁποῖες ἔχουμε ἀνάγκη νά ἀποδεχτοῦμε ἐπειγόντως ὡς πυξίδα τοῦ προσανατολισμοῦ μας.