17 Μαρ 2022

Μέγας Κωνσταντῖνος καί οἱ κατά βουλήν Θεοῦ πόλεμοι

Μέγας Κωνσταντῖνος καί οἱ κατά βουλήν Θεοῦ πόλεμοι

      Ἰωάννης Λίτινας

Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος, ὁ «περισσότερον ἀπό κάθε ἄλλον ἡμερώτατος, πραότατος καί φιλανθρωπότατος»1 βασιλέας διεξήγαγε πλείστες πολεμικές ἐπιχειρήσεις κατά τή διάρκεια τῆς βασιλείας του.

Ἰδιαιτέρως, ὅταν ἀνέλαβε τόν πόλεμο κατά τοῦ Μαξεντίου (312), ὅπου καί εἶδε καταμεσήμερο στόν οὐρανό τό σημεῖο τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, «σταυροῦ τρόπαιον», ἐκ φωτός μετά τῆς ἐπιγραφῆς «τούτῳ νίκα», δηλαδή «μέ τήν δύναμη τοῦ σημείου τοῦ Σταυροῦ θά νικήσεις», ἀνέλαβε τήν ὑπεράσπιση τῆς χριστιανικῆς πίστης καί ὁ ἴδιος διήγαγε βίο πνευματικό.

Σταθμός στήν πνευματική του ζωή ὑπῆρξε ἡ ἐμφάνιση τοῦ Χριστοῦ ἐν ὁράματι, ὅπου τοῦ παρήγγειλε νά κατασκευάσει Σταυρό, τόν ὁποῖο θά χρησιμοποιοῦσε ὡς φυλακτήριον κατά τίς πολεμικές συγκρούσεις. Ὁ Μ.Κωνσταντίνος ὄχι μόνο κατασκεύασε τό ἱερό σύμβολο ἀπό χρυσό καί πολύτιμους λίθους, ἀλλά και πολλούς άλλους (σώζεται σταυρός του στην Ι.Μ. Βατοπαιδίου). Ἐπίσης, ἔβαλε στήν περικεφαλαία του τό μονόγραμμα του Χριστού «ΧΡ» καί ἔδωσε ὁδηγίες γιά τήν κατασκευή σταυροειδοῦς σημαίας - λάβαρου τήν ὁποία ἔφεραν ὑποχρεωτικά ὅλες οἱ στρατιωτικές μονάδες2. 

Σταυρός Μ. Κωνσταντίνου. Βρίσκεται στήν Ι.Μ.Βατοπαιδίου στό Ἱερό βῆμα τοῦ καθολικοῦ

Ἔτσι, ἀποδεχόμενος ὡς προστάτη του τόν Ὕψιστο Θεό καί ἐπικαλούμενος ὡς Σωτῆρα καί βοηθό του τόν Χριστό, ἐβάδιζε ἐπί κεφαλῆς τῶν στρατευμάτων του, προτάσσοντας τήν σωτήρια σημαία καί τόν σταυρό3.

Ἡ πολεμική ἐπιχείρηση ἐναντίον τοῦ Μαξεντίου ἦταν μία ἐπιθετική εἰσβολή στήν Ἰταλία πρός ἀπελευθέρωση τῆς Ρώμης, ἀπό τήν ὑποδούλωσή της στόν τύραννο. Ἡ μάχη ἀπέβη νικηφόρος μέ θαυματουργική ἐπέμβαση τοῦ Θεοῦ4 καί ὁ θεοφιλής βασιλέας εἰσῆλθε μέ θρίαμβο στήν Ρώμη. «Αὐτός δέ ἔχων ἔμφυτον τήν εἰς τόν Θεόν εὐσέβειαν, χωρίς καθόλου νά συγκινῆται ἀπό τάς κραυγάς οὔτε νά ἐπαίρεται ἀπό τούς ἐπαίνους, συναισθανόμενος δέ βαθέως τήν ἐκ Θεοῦ βοήθειαν ἀπέδωσεν ἀμέσως εὐχαριστήριον εὐχήν εἰς τόν αἴτιον τῆς νίκης»5 .

Ὁ Εὐσέβιος Καισαρείας ἦταν σύγχρονος τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου καί ἦταν αὐτόπτης καί αὐτήκοος πολλῶν περιστατικῶν τῆς ζωῆς του. Τό ὅραμα τοῦ σταυροῦ καί τόν ἐμφανισθέντα Χριστό ἀποκάλυψε στόν Ευσέβιο ὁ ἴδιος ὁ Κωνσταντῖνος. Μᾶς ἀποκαλύπτει ἀκόμα, ὅτι ὁ ἅγιος αὐτοκράτωρ εἶχε συχνές θεοπτίες καί τό χάρισμα τῆς διοράσεως καί προοράσεως.6

Οἱ νῖκες στά πεδία τῶν μαχῶν ἀπεδίδοντο πάντοτε στήν δύναμη τοῦ Θεοῦ καί ὁ Εὐσέβιος ἐξηγεῖ πως ὁ Θεός σέ ἀνταμοιβή τῆς πρόνοιας του Κωνσταντῖνου γιά τήν Ἐκκλησία  «ύπέτασσεν ὑπό τούς πόδας του ὅλα τά γένη τῶν βαρβάρων».7  Μαρτυρεῖται ἐπίσης ὅτι συνήθιζε πρίν ἀπό κάθε πολεμική σύγκρουση νά προσεύχεται κατά μόνας διότι «ἐπεθύμει νὰ πράττη τὰ πάντα κατὰ τὴν βουλὴν τοῦ Θεοῦ».8

Προσευχόμενος οὕτως, άποφεύγοντας κάθε ἄνεση καὶ τρυφηλὴ διαβίωση, άσκῶν τόν ἑαυτὸν του μὲ νηστεία καὶ κάκωση τοῦ σώματος, ἀξιωνόταν θεοφανείας καί δι΄αυτής τήν πληροφορία νά προχωρήσει σέ μάχη. Τότε, λέγει ὁ Ευσέβιος, «αἰφνιδίως ἀνεπήδα καὶ διἐτασσε νὰ κινηθοῦν͵ τὰ στρατεύματα ἀμέσως καὶ νὰ μὴ άργοπορἡσουν, ἀλλὰ νὰ πιάσουν   τὸ ξίφος τὴν ἰδίαν αὐτὴν στιγμήν. Αὐτοὶ δὲ ἐπιτιθέμενοι άμέσως ἐπολέμων μὲ ἀνδρείαν, ὥστε νὰ κερδίσουν τὴν νίκην εἰς ἐλάχιστον χρόνον καὶ νά ὑψώσουν ἐπινίκια τρόπαια κατὰ τῶν ἐχθρῶν»9

Ὡστόσο, οἱ Σύνοδοι τῆς ἐποχῆς του δέν κατεδίκασαν ποτέ κανέναν ἀπό τούς πολέμους πού ἀνέλαβε ὁ ἅγιος. Οὔτε γενικῶς τούς πολέμους. Προφανῶς διότι γνώριζαν ὅτι  «ἐξ ἐπόψεως Ὀρθοδόξου»10 ὑπάρχουν περιπτώσεις ὅπου ὁ Θεός ὄχι μόνο ἐπιτρέπει ἀλλά καί συμπολεμεῖ, ἐπευλογεῖ καί προτρέπει ἕναν πόλεμο (πρβ. Ἱερ.27,14. Ἀριθ.31,7. Ἀριθ.31, Ἐξ.17,11-14, Δευτ.21,10, Δευτ.20,1-4, Ἀριθ.25,6-13, Δ΄Βασ.19,32-35 κ.α.) γία λόγους που Ἐκεῖνος καί οἱ ἅγιοι Του ξέρουν.

      Ἰωάννης Λίτινας

_____________________________________________________________________

1.     Εὐσέβιος Καισαρείας. Εἰς τόν βίον Κωνσταντίνου Βασιλέως. ΕΠΕ 4,237.

2.     ὅ.π. ΕΠΕ 4,217-219

3.     ὅ.π. ΕΠΕ 4,225

4.     ὅ.π. ΕΠΕ 4,225-227

5.     ὅ.π. ΕΠΕ 4,229

6.     ὅ.π. ΕΠΕ 4,239

7.     ὅ.π. ΕΠΕ 4,237

8.     ὅ.π. ΕΠΕ 4,271

9.     ὅ.π. ΕΠΕ 4,271-273

10.  https://www.dogma.gr/ellada/egkyklios-i-synodou-gia-oukrania-katadikazoume-tin-viaii-eisvoli-ton-rosikon-stratevmaton-kai-ton-polemo-stin-oukrania/136565/

στις

2 σχόλια:

  1. Ανώνυμος18 Μαρτίου 2022 στις 4:58 μ.μ.

    Εσφαλμένο το επιχείρημα της τελευταίας παραγράφου. Οι Σύνοδοι ασχολούνταν με θέματα πίστεως, εκκλησιαστικά, δογματικά κτλ. και όχι με κρατικά ή στρατιωτικά. Επιπλέον, επειδή τελούσαν συνήθως υπό την αιγίδα του αυτοκράτορος, δεν θα μπορούσαν να καταδικάσουν τις πολεμικές του επιχειρήσεις. Τα αναφερόμενα παραδείγματα των επιθετικών πολέμων κατ' εντολήν του Θεού ανήκουν στον χώρο της Παλαιάς Διαθήκης, πριν από την λυτρωτική θυσία του Κυρίου. Μόνο οι αμυντικοί πόλεμοι μπορούν να ευλογούνται από την Εκκλησία "κατ' οικονομίαν", αφού ζούμε σε κόσμο που δεν ασπάζεται τον Χρυσό Κανόνα του Ευαγγελίου. Οτιδήποτε άλλο γίνεται καταχρηστικά, και συχνά υπό την πίεση της κοσμικής εξουσίας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ανώνυμος18 Μαρτίου 2022 στις 10:59 μ.μ.

    Λίγους αιώνες μετά τον Κωνσταντίνο, ο βασιλέας Μαυρίκιος γράφει το Στρατηγικόν του, μια ανεκτίμητη ιστορική πηγή, όπου μεταξύ άλλων γράφει και για την πολεμική ιαχή των ρωμαϊκών στρατευμάτων της εποχής του. "Αδιούτα Δέους". Έτσι το γράφει, με ελληνικούς χαρακτήρες! Είναι λατινικά, Adiuta Deus, σημαίνει βοήθει Θεέ. Και παραγγέλει ο βασιλέας να το κραυγάζουν εν χορώ οι οπλίτες όταν βρεθούν στην εμβέλεια των εχθρικών τόξων.

    Και ακόμα μερικούς αιώνες αργότερα, ο ένδοξος Νικηφόρος Φωκάς (δεν είναι ακόμα βασιλέας) εκστρατεύει εναντίον των Σαρακηνών της Κρήτης. Αμυντικός πόλεμος σαφώς δεν είναι, αλλά δεν είναι εύκολο να τον πούμε ούτε καν απελευθερωτικό πόλεμο. Κι αυτό γιατί η Κρήτη ήταν αραβική για πάνω από 100 χρόνια, και φαίνεται τουλάχιστον εν μέρει οι κρητικοί είχαν ασπαστεί το ισλάμ. Από πού το ξέρουμε; Από το γεγονός ότι για να επανέλθουν στο χριστιανισμό μετά την ανακατάληψη, χρειάστηκε να επιστρατευτεί ο άγιος Νίκων ο Μετανοείτε, και απ' ότι φαίνεται αντιμετώπισε και δυσκολίες. Έχω δει να γράφεται ότι κινδύνευσε και η ζωή του ακόμα στην Κρήτη όπου έδρασε ως ιεραπόστολος. Με τη σημερινή ορολογία, ήταν μια εκστρατεία που μάλλον επεβάλετο από τη γεωπολιτική της εποχής, από την απειλή που συνιστούσαν οι αραβικοί στόλοι για το Αιγαίο. Έπρεπε να διασφαλιστεί το Αιγαίο, πριν μπορέσουν τα ρωμαϊκά στρατεύματα να αντιμετωπίσουν χωρίς περισπασμούς τους αγαρηνούς στη Μικρά Ασία και τους Βουλγάρους στα βαλκάνια.

    Φαίνεται ότι την εκστρατεία του Νικηφόρου ακολούθησε και ο αδελφικός του φίλος, ο επίσης άγιος μοναχός Αθανάσιος ο Αθωνίτης, ο οποίος πήρε μέχρι και λάφυρα! Τουλάχιστον αυτό υποχρεούμαστε να δεχτούμε, αν πιστέψουμε την παράδοση ότι τα θυρόφυλλα που δείχνουν στο Άγιο Όρος (στη Μεγίστη Λαύρα αν δε με απατά η μνήμη μου) είναι όντως τα θυρόφυλλα του παλατιού του εμίρη του Χάνδακος που κατέστρεψε ο στρατός του Νικηφόρου. Σημειωτέον ότι επρόκειτο για ιδιαίτερα αιματηρό πόλεμο. Ο αραβικός Χάνδακας καταστράφηκε ολοσχερώς. Οι αραβικές πηγές αναφέρουν 200,000 νεκρούς και άλλους τόσους αιχμαλώτους. Πιθανότατα υπερβάλλουν, αλλά πόσο να υπερβάλλουν άραγε;

    Να μην ξεχνάμε επίσης ότι ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης είναι ακριβώς ο Ίδιος ο Θεός μας, δεν είναι κάποιος άλλος Θεός. Όσο κι αν μας βολεύει βέβαια να πείθουμε τους εαυτούς μας ότι, παρ' όλη την αμετανοησία μας, ο κατακλυσμός του Νώε ή τα Σόδομα και τα Γόμορα γινόντουσαν "μια φορά κι έναν καιρό"...

    Κύριε Λίτινα, μαζί σας είμαι. Απλά ας κρατάμε χαμηλούς τόνους, γιατί ναι μεν όλη η ιστορία στο σχέδιο του Θεού είναι, πλην όμως πώς ακριβώς εντάσσεται στο σχέδιο του Θεού το κάθε γεγονός θα το καταλάβουμε πολύ πολύ αργότερα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή