Κορωνοϊὸς καὶ ἀλήθεια ἐντὸς τῆς Ἐκκλησίας.

Κορωνοϊὸς καὶ ἀλήθεια ἐντὸς τῆς Ἐκκλησίας.

Toῦ Βασίλειου Εὐσταθίου, Δρ. Φυσικοῦ, πτ. Θεολογίας (Τμ.Κοιν.Θ.ΕΚΠΑ)

Ὁ Ἕλληνας Πολίτης, καὶ βέβαια ὄχι μόνο αὐτός, ἐδῶ καὶ πάνω ἀπὸ ἑνάμιση χρόνο βομβαρδίζεται καθημερινὰ ἀπὸ πλήθος πληροφοριῶν, ἀντικρουόμενων καὶ μή, γιὰ τὸ θέμα τῆς ἐπιδημίας («πανδημίας») τοῦ κορωνοϊοῦ, ἀλλὰ καὶ τῶν μέτρων τῆς πολιτείας ποὺ τὸν συνόδευσαν, καὶ κυρίως τοῦ ἐμβολίου ποὺ διατέθηκε σὲ χρήση τοὺς τελευταίους ἑννέα μῆνες, τὰ ὁποία καθὼς ἀφοροῦν τὴν ὑγεία του εἶναι ἐπόμενο νὰ τὸν προβληματίζουν καὶ ἀνησυχοῦν. Ἀμφιβάλλουμε ἄν ἀπὸ τότε ποὺ μπήκε στὴ ζωή μας αὐτὸ τὸ θέμα ὑπήρξε ἔστω καὶ μιὰ μέρα ποὺ νὰ μὴν πληροφορηθήκαμε κάτι νέο γιὰ αὐτόν, εἴτε ἀλήθεια, εἴτε ὄχι, ποὺ νὰ μὴν συζητήσαμε καὶ σκεφτήκαμε κάτι πάνω σ΄ αὐτό, ἤ ἔστω ἁπλὰ ποὺ μὴν νὰ ἀκούσαμε κάποιον, ἀκόμα καὶ ἀπὸ τοὺς οἰκείους μας μόνο, νὰ λέει κάτι γι’ αὐτό. Πολλὰ σοβαρὰ ζητήματα, ποὺ συνεχῶς προβλημάτιζαν ὅλους μας μέχρι τὴν ἐμφάνιση τοῦ κορωνοϊοῦ, πέρασαν στὸ παρασκήνιο, καὶ γιὰ μέρες ὁλόκληρες, ἑβδομάδες, μῆνες ξεχάστηκαν. Μέχρι καὶ σήμερα, εἶναι φοβερὸ πόσο δύναμη τοῦ ἔχουμε δώσει ἐμεῖς οἱ ἴδιοι στὴν  ζωή μας, πόσο χρόνο καὶ χῶρο. Καὶ τὸ ἀποτέλεσμα; Ἀκόμα ὁ κόσμος καθημερινὰ ἀνησυχεῖ καὶ πνίγεται σὲ πλήθος «ὑπεύθυνων» καὶ ἀνεύθυνων πληροφοριῶν, ποὺ τὸν διχάζουν σὲ παρατάξεις κατὰ καὶ ὑπὲρ τῶν μέτρων, κατὰ καὶ ὑπὲρ τοῦ ἐμβολίου! Καὶ ἐνῶ ὁ κορωνοϊὸς ἤ τὰ μέτρα καὶ τὸ ἐμβόλιο μπορεῖ νὰ βλάψουν, ἀλλὰ μπορεῖ καὶ ὄχι, τὴν ὑγεία κάποιου, ἡ ἔκθεση μας σὲ αὐτὸ τὸν πληροφοριακὸ καταιγισμό, καὶ ἡ παρεπόμενη σύγχυση καὶ ἡ πλάνη, μᾶς κατατρώει σὰν σαράκι τὴν ζωὴ καὶ τὸν πολύτιμο χρόνο μας.

Ποὺ χάθηκε τὸ παιχνίδι; Ὅταν κάποιος δὲν ἔχει μιὰ γνήσια ἀναφορὰ στὸ ἀνώτερο καὶ πνευματικό, ὥστε νὰ ἔχει ὀρθὸ γνώμονά τῆς ζωῆς του τὴν μοναδικὴ ἀλήθεια ποὺ ὀνομάζεται Χριστός, εἶναι ἀναμενόμενο νὰ πλανάται ἀπὸ τὶς ἀπάτες καὶ τὰ κελεύσματα τῆς κάθε ἐποχῆς. Γιατὶ ὅμως ὅμως ἄνθρωποι πιστοὶ ἐκτέθηκαν τόσο σφοδρὰ σὲ αὐτὴν τὴν πρόσκαιρη λαίλαπα καὶ φοβήθηκαν τόσο πολὺ τὴν ἀρρώστια καὶ τὴν ἀντιμετώπισή της, ποὺ ἔφθασαν στὸ σημεῖο νὰ πάψουν νὰ ἐκκλησιάζονται ἤ νὰ μὴν ἀσπάζονται τὶς εἰκόνες, νὰ ἔρχονται μεταξύ τους σὲ ἔντονες διενέξεις καὶ ἔριδες γιὰ τὸ θέμα, καὶ ἀκόμα καὶ νὰ καταγγέλουν τοὺς ἀδελφούς τους στὴν ἀστυνομία ἐπειδὴ δὲν τήρησαν κάποια μέτρα;  Ὅλα αὐτὰ τὶ ἄλλο φανερώνουν παρὰ ὅτι ἀγνοήσαμε καὶ ξεχάσαμε τὸ ὑπερκόσμιο μήνυμα τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου, ὁλιγοπιστήσαμε στὴν θεϊκὴ δύναμη τοῦ σταυρωθέντος καὶ ἀναστάντος Χριστοῦ, ἀποδειχθήκαμε ἀσυνεπεῖς Χριστιανοῖ, μόνο κατ’ ὄνομα.  Εἴμαστε ἀλάτι ποὺ ἔχασε τὴν ἀλμύρα του,  χλιαροὶ Χριστιανοί, ποὺ ὁ Κύριος τοὺς ἀποδοκιμάζει. Ἡ μεγάλη ἁμαρτία εἶναι ὅτι ὄχι μόνο φοβόμαστε ὑπέρμετρα γιὰ τὴν ὑγεία μας, ἐνῶ θὰ ἔπρεπε πρώτα ἀπ᾽  ὅλα τὴν μέλλουσα νὰ ἐπιζητοῦμε πατρίδα, ἀλλὰ ἀπαιτοῦμε καὶ ἀπὸ τοὺς πλησίον μας νὰ φοβηθοῦν καὶ νὰ προσέξουν γι᾽ αὐτή, δηλαδὴ τὴν δική μας ὑγεία. Πρόκειται γιὰ πραγματικὸ ἐκτροχιασμὸ ἀπὸ τὴν χριστιανικὴ ζωή, ποὺ μπορεῖ νὰ μᾶς ἀφήσει τελείως ἀναπολόγητους ἐν ὥρα κρίσεως. Οἱ πρόγονοί μας δὲν φοβήθηκαν κτηνώδεις παγανιστὲς  βαρβάρους καὶ αἱμοδιψεῖς ἀντίχριστους διώκτες, καὶ ἐμεῖς φοβόμαστε ἕνα ἀπειροελάχιστο αὄρατο ἰὸ μὴν βλάψει τὸ τομάρι μας.

Ὡστόσο σκοπὸς μας δὲν εἶναι νὰ γράψουμε τὶς ἀπόψεις μας καὶ νὰ προσθέσουμε κάτι ἀκόμα γιὰ τὸν κορωνοϊό, τὰ μέτρα καὶ τὸ ἐμβόλιο, καὶ νὰ προκαλοῦμε τοὺς διαφωνοῦντας καὶ νὰ ὀξύνουμε τὴν διχόνοια. Τὸ μόνο ποὺ δὲν λείπει αὐτὴ ἡ στιγμή, ὅπως ἀναφέραμε ἐξ’ ἀρχῆς, εἶναι ἡ συζήτηση ἐπὶ αὐτῶν τῶν ζητημάτων. Ἐπειδὴ ὅμως ὡς μέλη τῆς Ἐκκλησίας ἔχουμε ποιμένες ποὺ ὀφείλουν νὰ μᾶς καθοδηγοῦν σωστά, θὰ θέλαμε νὰ ἀναφερθοῦμε σὲ κάποιες θέσεις τους ποὺ ἔκφρασαν ἐπὶ τοῦ ζητήματος τοῦ κορωνοϊοῦ καὶ τοῦ ἐμβολίου, χωρὶς νὰ ἀναφέρουμε τὰ ὀνόματά τους (γιατὶ αὐτὸ στὴν προκειμένη περίπτωση δὲν ἔχει σημασία, ἀφοῦ οἱ θέσεις αὐτὲς προφανῶς ἐκφράζουν καὶ ἄλλους Ἱεράρχες), ἁπλὰ γιὰ νὰ ἐξηγήσουμε ὅτι αὐτὲς εἶναι ἕωλες καὶ δὲν ἀποδεικνύουν τίποτα.

α) Δήλωσαν κάποιοι σεπτοὶ Ἱεράρχες λοιπόν, ὅτι εἶναι ὑπὲρ τοῦ ἐμβολίου, γιατὶ μειώθηκαν οἱ θάνατοι ἀπὸ τὸν κορωνοϊὸ κατὰ χιλιάδες, ἐνῶ καὶ νὰ πέθαναν κάποιοι ἀπὸ τὰ ἐμβόλια αὐτοὶ εἶναι πολλοὶ λίγοι καὶ μετρημένοι. Μπορεῖ στὶς θετικὲς ἐπιστήμες νὰ ἰσχύουν οἱ ποσοτικὲς συγκρίσεις, ὄχι ὅμως στὴν πίστη μας. Ἀπὸ πνευματικῆς σκοπιάς εἶναι τελείως διαφορετικὸ τὸ νὰ κολλήσει κάποιος ἄθελά του μιὰ ἀσθένεια μὲ τὶς ὅποιες συνέπειες, ποὺ τὸ δεχόμαστε ὡς παραχώρηση καὶ θέλημα Θεοῦ, ἀπὸ τὸ νὰ θελήσει νὰ ἀποφύγει μιὰ τέτοια ἐξέλιξη ἐπιλέγοντας νὰ κάνει ἕνα ἐμβόλιο, ὅπου πλέον γιὰ τὶς ὅποιες συνέπειες τοῦ ἐμβολιασμοῦ του ἐμπλέκεται καὶ ἡ δική του εὐθύνη, ἀφοῦ τὸ ἔκανε μὲ τὴν θέλησή του, ἀντιθέτως μὲ τὴν νόσηση ἀπὸ τὸν κορωνοϊό, ποὺ μπορεῖ νὰ γίνει ἄθελά του ἐντελῶς, παρόλο ποὺ μπορεῖ νὰ προσέχει πολύ. Εἶναι πολὺ πιθανόν, οἱ ἄνθρωποι ποὺ ἔχασαν τὴν ζωή τους ἐπειδὴ ἔκαναν τὸ ἐμβόλιο, ἄν δὲν τὸ ἔκαναν, ἀκόμα καὶ νὰ νοσοῦσαν, τελικὰ νὰ τὸ ξεπέρναγαν καὶ νὰ ζοῦσαν. Πρὸς Θεοῦ βέβαια, αὐτὸ δὲν εἶναι κατηγορία, ἀλλὰ σεβόμαστε τὴν προσωπικὴ ἐπιλογὴ αὐτῶν τῶν ἀνθρώπων, καὶ λυπούμαστε πολὺ ποὺ πλήρωσαν τὸν ἐμβολιασμό τους τόσο ἀκριβά. Ἁπλὰ θελήσαμε νὰ ἐξηγήσουμε πόσο ἀπαράδεκτη εἶναι ἡ σύγκριση τῶν ἀριθμῶν στὴν προκειμένη περίπτωση μέσα στὸ χῶρο τῆς πίστεως, ὅπου ὁ σκοπὸς δὲν εἶναι πόσα χρόνια θὰ ζήσουμε, ἀλλὰ πῶς θὰ τὰ ζήσουμε αὐτὰ τὰ ὅσα χρόνια  μᾶς δώσει ὁ Κύριος.

β) Δήλωσαν ἐπίσης μὲ ὑπερβολικὸ τρόπο ὅτι οἱ συγκεντρώσεις ποὺ ἔγιναν ἦταν κατὰ τῶν ἐμβολίων, ἐνῶ οἱ διοργανωτὲς εἶχαν ξεκαθαρίσει ὅτι ἦταν κατὰ τῆς ὑποχρεωτικότητας τῶν ἐμβολίων. Ὑπήρξαν βέβαια κάποιες ἀκρότητες που παρατηρήθηκαν μὲ συνθήματα κατὰ τῶν ἐμβολίων, ὡστόσο δὲν ἔκφραζαν τὸ γενικὸ πνεῦμα καὶ στόχο τῶν διαμαρτυριῶν, καὶ γι’ αὐτὸ ἄλλωστε ὑπήρχαν παρόντες καὶ πολλοὶ ἐμβολιασμένοι. Θὰ περιμέναμε ἀπὸ τοὺς Ἱεράρχες μας νὰ ἐκφράζονται μὲ περισσότερη ὑπευθυνότητα καὶ προσοχὴ δημόσια.

 γ) Δήλωσαν ἐπισήμως ὅτι τὸ ἐμβόλιο εἶναι ἡ μόνη καὶ ἀποκλειστικὴ λύση στὸ θέμα τοῦ κορωνοϊοῦ, ποὺ εἶναι βέβαια θέση τελείως ἀπαράδεκτη καὶ ἀσύμβατη μὲ τὴν πίστη στὸ Χριστὸ.         

 δ) Δήλωσαν ὅτι ἄν καὶ τὸ ἐμβόλιο ἐμπλέκει σὲ κάποιο στάδιο στὴν διαδικασία σχεδιασμοῦ-παρασκευῆς-δοκιμασίας του προϊόντα ἐκτρώσεων, ὡστόσο ἐφόσον τὰ φονικὰ τῶν παιδιῶν ἀποφασίστηκαν καὶ ἔγιναν γιὰ λόγους ἄσχετους ἀπὸ τὴν παραγωγὴ ἐμβολίων, δὲν ὑπάρχει ἠθικὸ κόλλημα γιὰ τὴν χρήση τῶν ἐμβολίων. Αὐτὸ βέβαια οὔτε εὐσταθεῖ ὡς ἐπιχείρημα, ἀλλὰ πιστεύουμε οὔτε κὰν τὸ συγκεκριμένο βαρυσήμαντο συνειδησιακὸ ζήτημα μπορεῖ νὰ παρακαμφθεῖ μὲ λογικὰ ἐπιχειρήματα. Ἐπομένως, τὸ λιγότερο ποὺ θὰ ὄφειλαν νὰ κάνουν οἱ Ἱεράρχες στὸ συγκεκριμένο ζήτημα εἶναι νὰ ἀναλάβουν τὶς εὐθύνες τους καὶ τὶς δικές τους ἐπιλογὲς νὰ μὴν προσπαθούν, ὅπως κάνουν ἀρκετοί, νὰ τὶς ἐπιβάλλουν στὸ ποίμνιο ποὺ τοὺς ἐμπιστεύθηκε ὁ Κύριος, καὶ μάλιστα κάτω ἀπὸ τὸ πρόσχημα τῆς ὑπακοῆς σὲ συνοδικὲς ἀποφάσεις.

 ε) Ἡ τοπικὴ Ἱερὰ Σύνοδος δὲν εἶναι αὐθεντία σὲ ὅλα τὰ θέματα, πολὺ περισσότερο δὲν εἶναι ἡ ΔΙΣ ποὺ τὴν ἐκπροσωπεῖ, ἔχοντας πολὺ συγκεκριμένες ἀρμοδιότητες. Ἐπίσης στὶς ἀποφάσεις της θὰ πρέπει νὰ ἀφουγκράζεται  τὶς ἀνησυχίες τοῦ πιστοῦ λαοῦ καὶ νὰ τὸν ἀναπαύει. Στὶς ἡμέρες μας ὁ φόβος καὶ ἡ ὑποταγὴ τῆς σεπτῆς Ἱεραρχίας πρὸς τὴν κρατικὴ ἡγεσία, μεταξὺ ἄλλων καὶ στὸ θέμα τοῦ κορωνοϊοῦ, ὁδηγεῖ  Αὐτὴν στὸ νὰ μὴν ἀκούει καὶ κατανοεῖ τοὺς προβληματισμοῦς τοῦ ποίμνιου καὶ νὰ ἀπομακρύνεται ἀπὸ αὐτό, ὁπότε γίνεται προσπάθεια νὰ ἀντισταθμιστεῖ ἡ ἀπόκλιση καὶ νὰ ἀποφευχθοῦν τὰ ρήγματα μὲ τὴν αὐταρχικὴ ἐπιβολὴ τῶν συνοδικῶν ἀποφάσεων ὡς δήθεν μὴ ἀμφισβητήσιμων. Ὅμως ἡ συνείδηση τοῦ πιστοῦ λαοῦ εἶναι ἕνας παράγοντας ποὺ δὲν μποροῦν νὰ τὸν παρακάμψουν, καὶ ἄν κάποια ἀπόφασή τους δὲν ὑπολογίσει αὐτὴν καὶ συγκρουστεῖ μαζί της, θὰ βρεῖ σὲ αὐτὴ τὴν πλήρη ἀναίρεσή της. Ὅταν ἀποφάσεις συνόδων πανορθόδοξης ἐμβέλειας ἔχουν ἀποβληθεῖ πολλὲς φορὲς στὸ παρελθὸν ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, πολὺ περισσότερο αὐτὸ μπορεῖ νὰ γίνει γιὰ μιὰ ἀπόφαση τοπικῆς συνόδου. Καὶ στὸ θέμα τοῦ κορωνοϊοῦ καὶ τῶν μέτρων πολλὲς συνοδικὲς ἀποφάσεις τῶν Ἱεραρχῶν μας ἔχουν βρεῖ ἀπέναντί τους τὸν πιστὸ λαό καὶ θὰ μείνουν στὴν ἱστορία ὡς ἀποτυχημένες, ἀπὸ τὸ κλείσιμο τῶν Ἱερῶν Ναῶν πέρυσι ἔως τὴν τέλεση φέτος τῆς ἀναστάσιμης ἱερᾶς ἀκολουθίας τρεῖς ὧρες νωρίτερα ἀντὶ τὴν μετάθεσή αὐτῆς, ἄν δὲν γινόταν διαφορετικά, τὶς πρωινὲς ὧρες. Στὴν Ἐκκλησία μας δὲν ὑπάρχει παπισμός, ἀλλὰ Ἱερὰ Παράδοση καὶ Ἁγίοι Πατέρες, οἱ ὁποῖοι ποτὲ δὲν ἔκλεισαν τὶς Ἐκκλησίες, οὔτε μετάθεσαν τὸ Πάσχα. 

 στ) Ἀκόμα καὶ ρασοφόροι ποὺ ξεπέρασαν μὲ τὴν χάρη τοῦ Θεοῦ τὸν κορωνοϊό, ὄχι μόνο ἔκαναν στὴν συνέχεια τὸ ἐμβόλιο, ἀλλὰ δίδασκαν νὰ κάνουμε τὸ ἐμβόλιο. Εἶναι φοβερὴ ἀπογοήτευση νὰ βλέπουμε τοὺς πατέρες μας, ἀντὶ νὰ μᾶς μιλάνε γιὰ τὴν θεία πρόνοια καὶ τὰ θαυμάσια τοῦ Κυρίου στὴν ζωή μας, νὰ προσπαθοῦν νὰ μᾶς ἐξαρτήσουν στὰ δημιουργήματα τῶν χειρῶν μας, ὅπως τὸ ἐμβόλιο. Πλήρη ἀντιστροφὴ τοῦ Κυριακοῦ λόγου «ζητεῖτε δὲ πρῶτον τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ, καὶ ταῦτα πάντα (δηλαδὴ τὰ ἀγαθὰ τοῦτης τῆς ζωῆς, ὅπως ἡ ὑγεία) προστεθήσεται ὑμῖν» (Μτ, 6, 33).

ζ) Ἀνέφεραν ὅτι ὁ ἅγιος Παΐσιος δὲν εἶχε πεῖ ἀπαραίτητα κάτι ἐναντίον σὲ αὐτὰ τὰ ἐμβόλια, γιατὶ τὰ πνευματικὰ παιδιά του ποὺ τὸν ἔζησαν ἀπὸ κοντὰ καὶ γνωρίζαν καλὰ τὶς διδασκαλία καὶ τὸ πνεῦμα του ἐμβολιάστηκαν. Αὐτὸ ὅμως δὲν εἶναι εὐσταθὲς ἐπιχείρημα, γιατὶ στὴν πραγματικότητα ὑπάρχουν καὶ κάποια ἄλλα ἀπὸ τὰ πνευματικὰ παιδιά του ποὺ δὲν ἐμβολιάστηκαν. Τὸ μόνο σίγουρο εἶναι, δὲν νομίζουμε κανεῖς νὰ τὸ ἀμφισβητεῖ αὐτό, ὅτι ἄν ζοῦσε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, ὁ ἴδιος δὲν θὰ ἐμβολιαζόταν, ἀλλὰ καὶ δὲν θὰ ἐπέβαλλε στοὺς ἄλλους τὶ νὰ κάνουν σὲ αὐτὸ τὸ θέμα, μὴ διχάζοντας ἔτσι τὸν πιστὸ λαό. 

η) Τέλος, ἡ ὑποχρεωτικότητα τοῦ ἐμβολίου εἶναι ἡ μεγαλύτερη κοροϊδία καὶ ἀπάτη σχετικὰ μὲ τὸ θέμα τοῦ κορωνοϊοῦ καὶ μεγάλη κατάντια καὶ πλάνη κάποιοι Ἱεράρχες νὰ τὴν ὑποστηρίζουν. Γιατὶ πρέπει νὰ εἶναι ὑποχρεωτικὸ τὸ ἐμβόλιο, γιὰ τὸν ἴδιο τὸν ἐμβολιασθέντα ἤ γιὰ τὸν πλησίον του; Ἄν ποῦμε γιὰ τὸν πρῶτο βέβαια ἀποδεικνυόμαστε γίγαντες τῆς ὑποκρισίας, ἀφοῦ τελικὰ τὸ ἐμβόλιο μπορεῖ νὰ τὸν σκοτώσει. Ἄν ποῦμε γιὰ τὸν δεύτερο, τότε δὲν ὑπάρχει μεγαλύτερη ἀνοησία, ἀφοῦ καὶ οἱ ἐμβολιασθέντες, ὅλοι τώρα πιά γνωρίζουν ὅτι μποροῦν νὰ νοσήσουν καὶ νὰ μεταδώσουν τὸν κορωνοϊό, ἔστω καὶ λιγότερο. Καὶ εἶναι πράγματι μεγάλος ὁ κίνδυνος ἀπὸ τοὺς ἐμβολιασθέντες, γιατὶ τουλάχιστον οἱ ἀνεμβολίαστοι σὲ ὅλους τούς χώρους ἐργασίας ἐλέγχονται μὲ τὰ τέστ, ὅμως οἱ ἐμβολιασμένοι, γιὰ νὰ ὑπάρχει κίνητρο γιὰ τὸν ἐμβολιασμό, δὲν τοὺς ἐπιβάλλεται νὰ κάνουν τέστ, καὶ ἐπομένως ἄν κάποιος κολλήσει θὰ μεταδίδει τελείως ἀνεξέλεγκτα τὸν κορωνοϊὸ. Καὶ τὸ ἐρώτημα εἶναι, ὅταν κανεῖς δὲν παίρνει τὴν εὐθύνη γιὰ τὴν ζημιὰ ποὺ μπορεῖ νὰ προκαλέσει τὸ ἐμβόλιο (ὡς κοινὸ γνωστὸ οἱ φαρμακευτικὲς βιομηχανίες ἔχουν ἀπαλλαγεῖ ἐγγράφως ἀπὸ τὸ χρέος ἀποζημιώσεων γιὰ τὶς πιθανὲς ἐπιπτώσεις τῶν ἐμβολίων τους), πῶς μπορεῖ αὐτὸ νὰ ἐπιβάλλεται ὑποχρεωτικὰ στοὺς πολίτες νὰ τὸ κάνουν μὲ κίνδυνο, ἔστω καὶ μικρό, ἀλλὰ ἀποδεδειγμένα πλέον ὑπαρκτό, τῆς ζωῆς τους;

Ἐπαναλαμβάνουμε ἐν κατακλείδι, ὅτι ἀπευθυνόμαστε στοὺς εὐσυνείδητους πιστούς καὶ σκοπός μας δὲν εἶναι οὔτε νὰ προτρέψουμε, οὔτε νὰ ἀποτρέψουμε ἀπὸ τὸ ἐμβόλιο, ἀλλὰ νὰ παραμείνουμε ἐν ἀληθεία, γιατὶ μόνο ἔτσι μποροῦμε νὰ κάνουμε τὶς ἐπιλογές μας πραγματικὰ ἐλεύθερα.