Περὶ τῆς διαφορᾶς πίστεως μὲ τὸν παν. Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη.

Περὶ τῆς διαφορᾶς πίστεως μὲ τὸν παν. Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη.

Toῦ Βασίλειου Εὐσταθίου, Δρ. Φυσικοῦ, πτ. Θεολογίας (Τμ.Κοιν.Θ.ΕΚΠΑ)

Καλὸ εἶναι νὰ ἀποφεύγουμε τὶς διαφωνίες καὶ τὶς ἀντιδικίες καὶ γιὰ χάρη τῆς ἐνότητας νὰ προτιμοῦμε τὴν σιωπή. Ὡστόσο, ὅταν ὅμως τὰ λεγόμενα ἤ τὰ ἔργα κάποιων προσβάλλουν τὰ πιστεύω μας καὶ τὶς ἀξίες μας, τότε θὰ πρέπει νὰ τὸ θεωροῦμε ὑποχρέωσή μας καὶ νὰ νιώθουμε τὴν ἀνάγκη νὰ ἀπαντήσουμε. Γιατὶ σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωση, τὸ νὰ προτιμήσεις τὴν ἑνότητα μέσω τῆς σιωπῆς, ὁδηγεῖ σὲ ψευδοενότητα.  Ἑνότητα δηλαδὴ χωρὶς ἀλήθεια, χωρὶς Χριστό, καὶ ἄρα κίβδηλη. Καὶ αὐτὴ ἡ ἑνότητα βέβαια σὲ ἐκκλησιαστικὸ ἐπίπεδο, εἶναι ἡ ἐνότητα γιὰ τὴν ὁποία κόπτωνται οἱ φιλενωτικοί, ἀπὸ καιροὺς Φερράρας-Φλωρεντίας μέχρι καιροὺς Πάπα Φραγκίσκου-Οἰκ. Π. Βαθρολομαίου.

    

Φυσικὰ δὲν ἔχουμε τίποτα μὲ τοὺς φιλενωτικοὺς καὶ ἀγαπολόγους. Σεβόμαστε τὶς ἐπιλογές τους καὶ προχωροῦμε στὸ δρόμο μας, ποὺ βέβαια εἶναι διαφορετικὸς ἀπὸ αὐτῶν. Δὲν θὰ μπορούσαμε ποτὲ νὰ βρισκόμαστε σὲ ἕναν ναὸ τῆς Ἰταλίας μαζὶ μὲ τὸν παν. Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη καὶ νὰ βλέπουμε νὰ προσέρχονται γιὰ Θεία Κοινωνία ἄνθρωποι ποὺ κάνουν τὸν σταυρό τους ἀπὸ ἀριστερὰ πρὸς δεξιὰ καὶ ὁ παν. Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης νὰ τοὺς μεταλαμβάνει. Ἐκτὸς τοῦ ὅτι τὸ ἔχουμε μάθει ἀπὸ τὰ πλέον ἀξιόπιστα πρόσωπα, τὸ ἔχουμε δεῖ βέβαια καὶ ἀπὸ βίντεο καὶ κατὰ αὐτὸ τὸν τρόπο ὁμιλοῦμε γι’ αὐτό. Ὄχι βέβαια ὅτι θεωροῦμε καὶ τὶς ὀργανωμένες καὶ συστηματικὲς συμπροσευχὲς λιγότερο κακό καὶ σκάνδαλο. Ὀ καθένας βέβαια μπορεῖ νὰ ἐπιλέγει νὰ ποδοπατεῖ τοὺς ἱεροὺς κανόνες ὅσο θέλει καὶ νὰ εὐχαριστεῖται ἀπὸ αὐτό, ὡστόσο δὲν μπορεῖς νὰ προσπαθεῖς νὰ ἐπιβάλλεις τὰ ἀντιορθόδοξα πιστεύω σου στοὺς ἄλλους.

Καὶ εἶναι νομίζουμε κάτι τέτοιο, τὴν προσπάθεια δηλαδὴ ἐπιβολῆς τῶν φιλενωτικῶν πιστεῦω πάνω στὸν πιστὸ λαό,  πρόδηλο καὶ αὐταπόδεικτο γιὰ τὸν καθένα ποὺ δὲν θέλει νὰ  ἐθελοτυφλεῖ, μετὰ τὴν διεξαγωγὴ τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης. Ἐκεῖ συγκαλύφθηκαν οἱ συμπροσευχὲς κάτω ἀπὸ τὸν μανδύα τῆς «ἐκκλησιαστικοποίησης» τοῦ ΠΣΕ καὶ τοῦ συνονθυλεύματος τῶν αἱρέσεών του, ὅπου στὶς συνεδριάσεις του οἱ συμπροσευχὲς εἶναι αὐτονόητο δεδομένο, ἀλλὰ καὶ ἐκεῖ ἐπίσης ἐκτιμήθηκαν θετικά, μὲ ἁπλὰ λόγια ἔγιναν ἀποδεκτά, τὰ «θεολογικὰ» κείμενα τοῦ ΠΣΕ, δηλαδὴ οἱ αἱρέσεις καὶ οἱ πλάνες του. Καὶ εἶναι μεγάλη ἐξαπάτηση καὶ ἀποπλάνηση νὰ ὑποστηρίζουν οἱ ὑποστηρικτὲς τοῦ κειμένου τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης γιὰ τὶς σχέσεις μὲ τοὺς ἑτεροδόξους, ὅτι ἐνῶ ὀνομάζουν τοῦ αἱρετικοὺς «ἐκκλησίες», δὲν τὸ  ἐννοοῦν, τὴν στιγμὴ ποὺ μὲ τὴν ἴδια συνοδικὴ πράξη θεσμοποιοῦν τὸ ΠΣΕ καὶ ἐγκρίνουν τὰ κοινὰ μὲ τοὺς αἰρετικοὺς κείμενά του.

Κατὰ συνέπεια τὰ ἔργα τῶν φιλενωτικῶν, δηλαδὴ τὶς παραπάνω ἀποφάσεις τῆς συνόδου τῆς Κρήτης, δὲν μποροῦμε νὰ τὶς σεβαστοῦμε, ἀλλὰ σαφῶς καὶ τὶς ἀπορρίπτουμε. Καὶ ἀπὸ αὐτὸ συμπεραίνεται ὅτι δὲν μποροῦμε ὁπωσδήποτε νὰ δεχθοῦμε, οὔτε καὶ θὰ μπορέσουμε ποτέ νὰ τὸ κάνουμε, οὔτε καὶ τὴν Σύνοδο τῆς Κρήτης στὸ σύνολό αὐτῆς. Καὶ γιὰ νὰ γίνει ἀποδεκτὸ κάποιο ἀπὸ τὰ ὑπόλοιπα κείμενά της, θὰ ἔπρεπε αὐτὸ νὰ ἐπικυρωθεῖ ἐκ νέου ἀπὸ μιὰ νέα Πανορθόδοξη Σύνοδο.

Ὅταν ὀνομάζεις τοὺς αἱρετικοὺς «ἐκκλησίες», ὄχι χάριν λόγου, ὅπως κάνουμε καὶ ἐμεῖς, ἀλλὰ μὲ ἐπίσημο τρόπο, χωρὶς νὰ τοὺς ἀποκαλεῖς πλέον αἰρετικούς, ἀλλὰ πλέον ἐννοῶντας γι’ αὐτοὺς  τὸ «ἐκκλησία», ὅπως ἔγινε βέβαια στὴν Σύνοδο τῆς Κρήτης, τότε εἶναι σαφὲς ὅτι πιστεύεις σὲ κάτι διαφορετικὸ ἀπὸ ὅτι πίστευαν οἱ πρόγονοί μας ἐπὶ εἵκοσι αἰῶνες ὡς σήμερα, οἱ ὁποίοι μᾶς ἄφησαν ἱερὰ παρακαταθήκη ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι Μία, Ἁγία, Καθολικὴ καὶ Ἀποστολική, καὶ αὐτὴ εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας, καὶ μόνο αὐτή. Μὲ ἄλλα λόγια, αὐτὸ πιστεύεις ὅτι δὲν εἶναι ἀκριβῶς ἔτσι, ἀλλὰ χρειάζεται λίγο ἀλλαγή, λίγο διόρθωση, λίγο βελτίωση, λίγο ἐξέλιξη, λίγο ἐκσυγχρονισμό, ἤ τέλος πάντων κάτι τέτοιο, τὸ ὁποῖο συμβαδίζει καὶ μὲ τὸ «φιλελεύθερο» καὶ «προοδευτικό» πνεῦμα τῆς ἐποχῆς μας. Καὶ ἐπανερχόμαστε, ὅτι ὁ καθένας μπορεῖ νὰ πιστεύει ὅτι θέλει, σεβαστόν,  ἀλλὰ δὲν μπορεῖ νὰ τὸ ἐπιβάλλει στοὺς ἄλλους, πράγμα ποὺ γιὰ παράδειγμα ἐπιδιώχθηκε στὴν Σύνοδο τῆς Κρήτης.

Ἄλλος πιστεύει ὅτι ἐκτὸς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ἐκτὸς τῶν κανονικῶν ὀρίων της, ὑπάρχουν μυστήρια, ὑπάρχει σώζουσα χάρη, ὑπάρχει δυνατότητα σωτηρίας. Ἄλλος πιστεύει ὅτι κανονικὰ καὶ χαρισματικὰ ὅρια συμπίπτουν καὶ ἐκτὸς Ὀρθοδοξίας δὲν ὑπάρχουν μυστήρια καὶ δὲν ὑπάρχει σωτηρία, δὲν σώζεται κανεῖς. Ἐμεῖς πιστεύουμε ὅτι ὁ Θεὸς μᾶς ἀποκάλυψε τὰ μέσα γιὰ τὴν σωτηρία μας ἐντὸς τῆς  Ἐκκλησίας μας, ἐνῶ κρατάει στὴν δική του ἀπόλυτη ἐξουσία τὸ πῶς θὰ χειριστεῖ τὸ θέμα τῆς σωτηρίας τῶν ὑπολοίπων ἀπὸ τοὺς συνειδητοῦς, κατ’ ἐπίγνωσιν Ὀρθόδοξους πιστούς. Ἐπομένως, συνεπάγεται λογικὰ καὶ ἀβίαστα ὅτι ὅσον ἀφορὰ τὸ θέμα τῆς σχέσης μας μὲ τοὺς μὴ Ὀρθοδόξους, δὲν εἶναι δυνατὸν σὲ συμφωνία μὲ τοὺς ἱεροῦς κανόνες, νὰ ἐρχόμαστε σὲ ὁποιαδήποτε ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία μαζί τους, οὔτε νὰ συμπροσευχόμαστε, οὔτε πολὺ περισσότερο νὰ μεταλαμβάνουμε μαζί, μέχρι νὰ δεχθοὺν ἐκείνοι τὸ ὀρθόδοξο βάπτισμα. Καὶ βέβαια εἶναι δικό μας χρέος ἐλεύθερα νὰ τοὺς καλοῦμε σὲ αὐτό, τὸ ὁποῖο εἶναι καὶ τὸ μόνο ποὺ μποροῦμε νὰ κάνουμε, μαζὶ πάντα καὶ μὲ τὴν προσευχὴ γιὰ τὴν σωτηρία τους.

Ὅταν λοιπὸν πιστεύεις αὐτὸ ποὺ σοῦ ἀφήσαν ἱερὰ παρακαταθήκη οἱ ἅγιοι πατέρες, καὶ ἔρχεται ὁ παν. Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης καὶ ὁ ὁποιοσδήποτε ὁμόφρονάς του, ἐπειδὴ δὲν τὸ πιστεύει αὐτό, ἀλλὰ κάτι διαφορετικό, νὰ σοῦ ἐπιβάλλει τὸ πιστεύω του μὲ μιὰ Σύνοδο στὴν Κρήτη, τότε δὲν μποροῦμε νὰ ἀναλάβουμε εὐθύνες νὰ συγκατεθοῦμε καὶ νὰ τὸν ὑποστηρίξουμε στὶς ὁποιεσδήποτε ἐνέργειές του, διὰ τῶν ὁποίων ἔρχεται σὲ διένεξη μὲ ἀδελφούς του προκαθήμενους καὶ ἐκτίθεται, ἀποβαίνοντας αὐτὲς εἰς βάρος τοῦ ἴδιου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἀλλὰ καὶ τῆς ἑνότητας ὁλόκληρου τοῦ ὀρθόδοξου κόσμου. Γιατὶ αὐτὴ βέβαια ἦταν ἡ περίπτωση ὅσον ἀφορὰ τὴν ἀπόδοση τῆς αὐτοκεφαλίας στὴν Οὐκρανία.  

Πολλὰ εἶναι τὰ σοβαρὰ προβλήματα ποὺ ἔχουν προκύψει μὲ τὶς ἐπιπόλαιες καὶ ἀψυχολόγητες ἐνέργειες τῆς σημερινῆς Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου στὴν Οὐκρανία. Μερικοὶ θεωροῦν ὅτι ἴσως τὸ σοβαρότερο εἶναι αὐτὸ τῆς ἔλλειψης ἀποστολικῆς διαδοχῆς, ὅμως ἀκόμα καὶ αὐτὸς ὁ τεράστιος σκόπελος θὰ μποροῦσε νὰ ξεπεραστεῖ, ἄν δὲν συνδυαζόταν μὲ ἄλλες σοβαρὲς πτυχὲς τοῦ Ουκρανικοῦ. Αὐτὸ θὰ μποροῦσε νὰ ἦταν δυνατὸ μέσω μιὰς ἀκραίας καὶ πληθωρικῆς ἐφαρμογῆς τῆς ἀρχῆς τῆς ἐκκλησιαστικῆς οἰκονομίας, «ξεχειλώνοντάς» την λίγο παραπέρα ἀπὸ τὶς ἄλλες ὁμοειδεῖς περιπτώσεις τοῦ ἱστορικοῦ παρελθόντος τῆς Ἐκκλησίας.

 Ὡστόσο τὸ κεντρικότερο καὶ οὐσιαστικότερο πρόβλημα στὶς ἐκκλησιαστικὲς ἐξελίξεις στὴν Οὐκρανία, ποὺ ἀφοροῦν τὴν ἀπόδοση τῆς αὐτοκεφαλίας της, τὸ ὁποῖο καθιστὰ ἀδύνατη τὴν ἀποτελεσματικὴ ἐξεύρεση μιὰς γενικῆς καθολικῆς λύσης, μὲ τὴν ὁποία θὰ ξεπεραστοῦν ὅλα τὰ ἐπιμέρους προβλήματα ποὺ προκύπτουν καὶ ἡ ὁποία θὰ εἶναι κοινὰ ἀποδεκτὴ ἀπὸ τὸ ὀρθόδοξο πλήρωμα,  ἔγκειται αὐτὸ στὴν προσπάθεια κατοχύρωσης τοῦ παπικού πρωτείου. Τὰ δικαιοκανονικὰ ἐρείσματα ποὺ δὲν ὑπάρχουν σὲ αὐτό, ἀναζητῶνται στὴν ἀναγωγὴ τῆς σχέσης Προκαθήμενου – τοπικῆς Ἱερᾶς Συνόδου, ὅπως τὴν ὁρίζουν οἱ σχετικοὶ ἱεροῖ κανόνες (βλ. λδ΄ Ἀποστολικό Κανόνα: «Τοὺς ἐπισκόπους ἑκάστου ἔθνους εἰδέναι χρή τὸν ἐν αὐτοῖς πρῶτον, καὶ ἠγεῖσθαι αὐτὸν ὡς κεφαλήν, καὶ μηδὲν τι πράττειν ἄνευ τῆς ἐκείνου γνώμης·…»), στὴν σχέση Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου-Πανορθόδοξης Συνόδου, γιὰ τὴν ὁποία δὲν ὑπάρχουν ἱεροῖ κανόνες νὰ τὴν ὀρίζουν μὲ τὸν ἴδιο τρόπο, ὄπως τὴν πρώτη. Καὶ βέβαια εἶναι αὐθαίρετο κατὰ τὸ Κανονικὸ Δίκαιο καὶ ἐπικύνδυνο γιὰ τὸ ἐκκλησιαστικὸ πολίτευμα νὰ ἀνάγονται οἱ ἱεροῖ κανόνες ποὺ ἔχουν τοπικὸ χαρακτήρα, σὲ οἰκουμενικὸ ἐπίπεδο, μὲ μιὰ ἀναγωγὴ ἄτοπη καὶ κατὰ τὴν μαρτυρούμενη σὲ ὅλους τοὺς αἰῶνες ἐκκλησιαστικὴ συνείδηση.

Εἶναι γνωστὰ τὰ τριαδολογικὰ ἀτοπήματα καὶ ἀκροβασίες τοῦ σεβ. Μητροπολίτη Περγάμου Ἰωάννη, οἱ ὁποῖες ἀποσκοποῦσαν νὰ προωθήσουν τὸ πρωτεῖο ἄνευ ἴσων, δηλαδὴ τὸ παπικό, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη, ὅπως ἔχει προσπαθήσει νὰ κάνει μὲ τὶς δικές του ἀτυχεῖς σχετικὲς παρεμβάσεις καὶ ὁ νῦν μακ. Ἀρχιεπίσκοπος Ἀμερικῆς, προφανῶς μὲ τὴν παρότρυνση καὶ τὴν ἐπιδοκιμασία τοῦ παν. Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη. Αὐτὰ γιὰ τὰ ὁποία κατηγοροῦν πολλοὶ τὸν Ρώσο Πατριάρχη, δὲν εἶναι σὲ καμιὰ περίπτωση καλύτερα γιὰ τὸν δικό μας Πατριάρχη.   

Θὰ μᾶς πεῖτε ἴσως ὅτι καλύτερα νὰ ὑποστηρίξουμε τὸν Πατριάρχη μας, παρὰ τὸν Ρῶσο. Θὰ σᾶς ἀπαντήσουμε μὲ ἐρώτηση: Γιατὶ νὰ τὸν ὑποστηρίξουμε, γιὰ νὰ μᾶς ἐπιβάλλει τὶς πλάνες του καὶ τὰ ἀντιορθόδοξα φιλενωτικὰ πιστεύω του; Ὁ κοσμικὸς «προστάτης» τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη εἶναι κάποιος ποὺ εἴτε δὲν κάνει ποτὲ τὸ σταυρό του, εἴτε δὲν τὸν κάνει ὀρθόδοξα, ἐνῶ τουλάχιστον ὁ ἀντίστοιχος τοῦ Ρώσου, ὄχι μόνο κάνει τὸν σταυρό του ὀρθόδοξα, ἀλλὰ καὶ κοινωνάει. Βέβαια στὴν πραγματικότητα δὲν ὑποστηρίζοῦμε οὔτε τὸν ἕνα, οὔτε τὸν ἄλλο, ἀλλὰ ἔχουμε τὴν ἐλπίδα μας στὸν Χριστὸ καὶ στοὺς ἁγίους Του γιὰ νὰ μας σώσουν ἀπὸ τὰ σοβαρὰ ἀτοπήματα καὶ τῶν δύο αὐτῶν.

Αὐτὸ ποὺ ἔχει σημασία πρὸς τὸ παρὸν εἶναι ὅτι ἐνῶ ὅλοι, ἀκόμα καὶ αὐτοὶ ποὺ ὑπερασπίστηκαν τὸν παν. Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη στὴν Ἱερὰ Σύνοδό τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας μας στὴν σχετικὴ σύγκλησή της πρὶν ἕνα καὶ πλέον ἔτος, μιλούσαν γιὰ Πανορθόδοξη Σύνοδο (γι’ αὐτὸ ἔχει μιλήσει στὴν πρώτη σχετικὴ συνοδικὴ ἀπόφασή της καὶ ἡ Κυπριακὴ Ἱερὰ Σύνοδο), ὡς καὶ σὲ δύο τουλάχιστον πρόσφατες συνεντεύξεις του τὸν τελευταῖο μήνα, ὁ παν. Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης ἀρνεῖται πεισματικὰ ὁποιοδήποτε ἐνδεχόμενο σύγκλησης μιὰς Πανορθόδοξης Συνόδου ἤ Συνόδου Προκαθημένων γι’ αὐτὸ τὸ θέμα (συνέντευξη τοῦ Οἰκ. Πατριάρχη στὸ ʹΒήμαʹ στὶς 6/1/21: «μόνον ἡ ἀναγνώριση τοῦ Οὐκρανικοῦ Αὐτοκεφάλου ἀπὸ ὅλες τὶς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, καὶ οὐδεμία ἄλλη στάση, οὔτε ἡ ἀναμονή, οὔτε οἱ ἐκκλήσεις γιὰ πανορθόδοξες συνάξεις,… συμβάλλουν στὴν πανορθόδοξη ἐνότητα»). 

Συμπερασματικὰ ἀναρωτιώμαστε πῶς θὰ μποροῦσαμε νὰ ἐμπιστευτοῦμε σὲ ὁτιδήποτε τὸν σημερινὸ Πατριάρχη μας; Πόσο μάλλον θὰ μποροῦσαμε νὰ τὸν ὑπερασπιστοῦμε σὲ κάτι, ὅπως τὴν χορήγηση τῆς αὐτοκεφαλίας στὴν Οὐκρανία ποὺ ἐκ τῶν πραγμάτων, ὅπως ἔγινε, τὴν θεωροῦμε πολυπλεύρως καὶ οὐσιαστικῶς λάθος; Καὶ καταλήγουμε ὅτι ὁ μόνος ἔμπιστος καπετάνιος τῆς Ἐκκλησίας μας σὲ αὐτὴν τὴν δύσκολη σημερινὴ συγκυρία εἶναι ὁ Κύριος καὶ σὲ αὐτὸν μόνο προσφεύγουμε καὶ ζητοῦμε μὲ πόθο καὶ ἐλπίδα τὸ ἔλεός Του.