«Νυν πάντα πεπλήρωται φωτός…»

«Νυν πάντα πεπλήρωται φωτός…»

της Ευαγγελίας Μπίτου, φιλολόγου

Το βράδυ της Αναστάσεως για τους Έλληνες είναι κάτι ξεχωριστό. Συνδέεται με βιώματα όμορφα και δυνατά. Γι’ αυτό και η εφετινή απαγόρευση προσελεύσεως στους ναούς, που ήταν επιβεβλημένη όπως αποφαίνονται οι επαΐοντες, ήταν όντως επώδυνη. Γιατί η Ανάσταση είναι φως, είναι χαρά, είναι ζωή, είναι κοινωνία μεταξύ των ανθρώπων και μετά του Θεού!

Αυτό απορρέει και από τον κανόνα της Αναστάσεως, ο οποίος είναι από τις υμνωδίες της Εκκλησίας τις οποίες  δεν χορταίνεις να ακούς. Ποιητής του ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Ψάλλεται σε ήχο πρώτο, που «έχει χαρακτήρα σεμνόν και εμβριθή, μεγαλοπρεπή και αξιωματικόν, ανδρώδη και επιβλητικόν»∙  «λέγεται δε πρώτος, γιατί είναι και πρώτος τη τάξει»,  λένε οι ειδικοί.

Επέλεξα ένα τροπάριο του κανόνα το,  «Νυν πάντα πεπλήρωται φωτός/ ουρανός τε και γη και τα καταχθόνια∙/ εορταζέτω γουν πάσα κτίσις την έγερσιν Χριστού/ εν η εστερέωται», ίσως γιατί η Ακολουθία της Αναστάσεως έχει πολύ φως, αν και γίνεται νύκτα.

Όλο το τροπάριο αποτελεί μια οπτική εικόνα πλημμυρισμένη στο φως σε μια ατμόσφαιρα πανηγυρική. Ποιος δεν θέλει το φως; Το φως διαλύει το σκοτάδι που φοβίζει τον άνθρωπο∙ το φως φέρνει στην επιφάνεια τα έργα του σκότους, τα κακόβουλα και επικίνδυνα και τα εξουδετερώνει.  «Όλα στο φως», λέμε τότε. Το φως φτιάχνει τη διάθεση,  δίνει χαρά και  σκορπίζει αισιοδοξία. Στη χώρα μας το φως είναι πλούσιο, το τοπίο φωτεινό και οι άνθρωποι ανοικτοί στον συνάνθρωπο. Ποτέ οι Έλληνες δεν υπήρξαν ξενοφοβικοί, όπως κάποιοι προσπαθούν να μας παρουσιάσουν τελευταία για τις δικές τους σκοπιμότητες.

Λουσμένη στο φως, και μάλιστα όχι σε γήινο, βλέπει ο Εθνικός μας ποιητής και την Ελευθερία  στον Ύμνο του προς αυτήν.

«Α! το φως, που σε στολίζει/ σαν ηλίου φεγγοβολή/ και μακρόθεν σπινθηρίζει,/ δεν είναι, όχι, από τη γη.

 λάμψιν έχει όλη φλογώδη/ χείλος, μέτωπο οφθαλμός∙/ φως στο χέρι, φως το πόδι,/  κι όλα γύρω σου είναι φως».

 Δώρο Θεού στον άνθρωπο μέγα η ελευθερία.  Γι’ αυτό ο άνθρωπος δίνει και τη ζωή του γι’ αυτή. Αντίθετα η σκλαβιά ταυτίζεται με το σκοτάδι.

Ακόμη ηχεί στα αυτιά μας από το ευαγγέλιο της Μεγάλης Τρίτης το «Εγώ φως εις τον κόσμο ελήλυθα, ίνα πας ο πιστεύων εις εμέ εν τη σκοτία μη μείνη». Φως λοιπόν ο Χριστός. «Φως εκ φωτός, Θεόν αληθινόν εκ Θεού αληθινού…», ομολογούμε στο Πιστεύω. «Φως ο Πατήρ, φως ο Λόγος, φως και το Άγιον  Πνεύμα …», ψάλλομε την Πεντηκοστή.

Και το βράδυ της Αναστάσεως ο ιερεύς μας καλεί με το «Δεύτε λάβετε φως, εκ του ανεσπέρου φωτός, …»∙ καλούμαστε  οι πιστοί να πάρομε  το θείον, το ανέσπερον φως, το φως που δεν δύει, δεν σβήνει. Και επειδή αυτό το φως είναι θεϊκό, εμείς οι πιστοί είμαστε βέβαιοι για το Άγιον φως εκ του  Παναγίου Τάφου. Αναστήθηκε ο Χριστός, και αδυνατεί να ανάψει  κανδήλες και λαμπάδες; Ο σκεπτικισμός - όχι ο προβληματισμός -  δεν ακουμπάει την πίστη.

Όλα λοιπόν ολόφωτα το βράδυ της Αναστάσεως! «Νυν πάντα πεπλήρωται φωτός/ ουρανός τε και γη και τα καταχθόνια∙/ ήτοι την ημέρα της Αναστάσεως – και η νύκτα ανήκει στο εικοσιτετράωρο - όλα έχουν πλημμυρίσει από φως: και ο ουρανός και η γη αλλά και τα σκοτεινά καταχθόνια, τα κάτω από τη γη, ο σκοτεινός Άδης!  Χαρακτηριστική η παρήχηση του π,  αλλά και η χρήση συμφώνων -   3κ,  6τ, 5ν, και άπαξ τα υγρά λ,ρ  και τα άφωνα φ,χ,θ∙ ως σύνολο αισθητοποιούν την κατά κύματα πλημμυρίδα του φωτός. Χαρακτηριστική και η παρουσία  όλων των φωνηέντων στις ένδεκα λέξεις.

Ολόφωτος, πρώτα, ο ουρανός,  ο οποίος έτσι κι αλλιώς συνδέεται με το φως,  αφού στο στερέωμά του φαίνεται ότι κινείται ο ήλιος, φυσική πηγή φωτός, και εμφανίζονται την νύκτα η σελήνη και τα αστέρια. Με τον ουρανό όμως σχετίζονται και οι ουράνιες δυνάμεις, που παρακολουθούν συγκλονισμένες όσα διαδραματίζονται επί γης κατά την ταφή και την Ανάσταση του Χριστού. Ολόφωτη είναι και η γη, η  οποία στη χώρα μας την περίοδο της Αναστάσεως είναι στην πιο καλή της ώρα, στρωμένη με πράσινους τάπητες, κεντημένους με χρώματα των ανθέων ποικίλα και ευωδιασμένη από τα ποικίλα αρώματά τους. Το εκπληκτικό είναι πως φωτίσθηκαν και τα σκοτεινά καταχθόνια, ο Άδης, τον οποίο δεν φθάνει του ηλίου το φως. Άλλο επομένως φως έχει πλημμυρίσει τα πάντα. Είναι το ανέσπερον φως του αδύτου ηλίου της δικαιοσύνης.

  «Ως φωτός λυχνία/ νυν η σάρξ του Θεού/ υπό γην ως υπό μόδιον κρύπτεται/ και διώκει τον εν Άδη σκοτασμόν», έλεγε ένα τροπάριο των εγκωμίων της Μεγάλης Παρασκευής∙ ήτοι, σαν μία λυχνία φωτός κρύφθηκε στον Άδη με την ταφή η σάρκα του Θεού, ο άνθρωπος Χριστός, όπως η λυχνία που την τοποθετούν κάτω από το μόδιο, και ως Θεός, με την θεϊκή εξουσία του, έδιωξε τα σκοτάδια του Άδη και  φώτισε τον σκοτεινό χώρο του. «Τον εν φωτί αϊδίω υπάρχοντα , μετά νεκρών τι ζητείτε ως άνθρωπο;» ρωτάει ο άγγελος τις Μυροφόρες στον όρθρο της Αναστάσεως. Αυτόν που βρίσκεται στο αιώνιο φως, που είναι φως, δηλαδή Θεός, γιατί τον αναζητάτε ανάμεσα στους νεκρούς σαν άνθρωπο;

Εκεί μάλιστα, στον Άδη, «Την άμετρόν σου ευσπλαχνίαν, οι ταις του άδου σειραίς συνεχόμενοι δεδορκότες, προς το φως ηπείγοντο, Χριστέ, αγαλλομένω ποδί, Πάσχα κροτούντες αιώνιον»∙ Πιο απλά∙ Στον Άδη, βλέποντας την άμετρητη, την άπειρη, ευσπλαχνία σου, όλόκληρες σειρές νεκρών, δεμένες με τις αλυσίδες, έσπευδαν προς το φως σου, Χριστέ, με περπάτημα γρήγορο και χαρούμενο, χειροκροτώντας το πέρασμά  από τον θάνατο στην αιώνια ζωή». Συγκλονιστική η οπτικοακουστική εικόνα του άλλου κόσμου, που δεν θρηνεί πια στα σκοτεινά βασίλεια του Άδη, αλλά χαίρεται και πανηγυρίζει στο φως του Χριστού, του ηλίου της δικαιοσύνης, που  ελευθέρωσε τους δεσμίους του θανάτου. 

Γι΄αυτό και οι πιστοί επί της γης έρχονται στην Ανάσταση κρατώντας λαμπάδες. «Προσέλθωμεν λαμπαδηφόροι τω προϊόντι Χριστώ εκ του μνήματος ως νυμφίω, και συνεορτάσωμεν ταις φιλεόρτοις τάξεσι, Πάσχα Θεού το σωτήριον». Προτρεπτικές οι υποτακτικές προσέλθωμεν και συνεορτάσωμεν∙ ας προσέλθομε, ας έλθομε κοντά στον Χριστό, τον αναστημένο από τον τάφο σαν από νυφικό θάλαμο, κρατώντας αναμμένες λαμπάδες  και ας γιορτάσομε μαζί με αυτούς που χαίρονται την εορτή της Αναστάσεως, με τις αγγελικές  δυνάμεις δηλαδή, το σωτήριο Πάσχα του Χριστού∙ ήτοι το πέρασμά του από τον θάνατο, τον οποίο καταπάτησε, στην αιώνια ζωή την οποία εξασφάλισε για όλους αυτούς που τον πιστεύουν. Των μη πιστευόντων σέβεται απόλυτα την ελευθερία.

Όλο αυτό το φως και τη λαμπρότητα εσωτερικεύοντας ο λαός, το εξέφρασε  με τον δικό του τρόπο, ονομάζοντας το Πάσχα Λαμπρή. Λαμπάδες αναμμένες κρατάμε, λάμπουν οι εκκλησιές μας, λάμπουν τα πρόσωπα από χαρά. Όλα λάμπουν.

Φυσική ακολουθία των προηγουμένων αποτελεί το δεύτερο μέρος του τροπαρίου: «εορταζέτω γουν πάσα κτίσις την έγερσιν Χριστού/ εν η εστερέωται». Συγκεφαλαιώνοντας, ολόκληρη η κτίση - ουρανός, γη, καταχθόνια - καλούνται να γιορτάσουν την έγερση, την Ανάσταση, του Χριστού,  με την οποία στερεώνονται ,ή κατ’ άλλη γραφή «εν ω», δηλαδή με τον Χριστό, ο οποίος και τα κρατεί στερεά.

Να γιατί το βράδυ της Αναστάσεως – αυτή τη νύκτα τη σωτήρια  και φωταυγή - ανασταίνονται καρδιές,  λυτρώνονται άνθρωποι από τη λύπη τη φθαρτική – «Ω Πάσχα λύτρον λύπης» και «Πάσχα Χριστός ο λυτρωτής» – παρηγορούνται οι πενθούντες, διότι «θανάτου εορτάζομεν νέκρωσιν, άδου την καθαίρεσιν» και όλοι πανηγυρίζομε.

«Εορτή εορτών και πανήγυρις εστί πανηγύρεων» το Πάσχα, και όλοι καλούμεθα «Βασιλείας Χριστού κοινωνήσωμεν υμνούντες αυτόν ως Θεόν εις τους αιώνας». Όλοι καλούμαστε να γίνομε μέτοχοι της Βασιλείας του, να κοινωνήσομε, υμνώντας τον ως Θεόν αιωνίως.

Ο κανόνας κλείνει με το επίσης υπέροχο τροπάριο: «Ω Πάσχα το μέγα, και ιερώτατον, Χριστέ, ω σοφία και Λόγε, του Θεού και δύναμις δίδου ημίν εκτυπώτερον σου μετασχείν εν τη ανεσπέρω ημέρα της βασιλείας σου».

Τι Θεό λατρεύομε και πόσο ψηλά καλεί  τον άνθρωπο να ανέβει∙ να μετάσχει στη αιώνια βασιλεία του! Για τη χαρά και για τα υψηλά έπλασε τον άνθρωπο!