Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Η Παναγία διαχρονικά στον Ελληνισμό

Η Παναγία διαχρονικά στον Ελληνισμό

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Δεκαπενταύγουστος και οι Έλληνες τιμάνε, με την καρδιά τους, την Παναγία. Συνεχίζουν έτσι μια παράδοση είκοσι αιώνων. Η εορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου εορτάσθηκε για πρώτη φορά στα Ιεροσόλυμα στις 15 Αυγούστου του 350. Θεοτόκος η Παναγία αναγνωρίστηκε από την Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου, το 431. Οι πιστοί αισθάνονται οικεία την Θεοτόκο και εκφράζουν την αγάπη τους προς Αυτήν με κάθε τρόπο: Κτίζοντας ναούς περικαλλείς, φιλοτεχνώντας περίπυστες εικόνες, εμπνεόμενοι αριστουργηματικούς ύμνους.

Από τους ύμνους προς την Παναγία ο δημοφιλέστερος και πιο γνωστός, είναι ο Ακάθιστος Ύμνος, που γράφτηκε επί αυτοκράτορα Ηρακλείου, τον 7ο αιώνα. Πολύ δημοφιλής, που ψάλλεται συχνά, είναι ο Μικρός Παρακλητικός Κανόνας. Γράφτηκε τον 9ο αιώνα από τον μοναχό Θεοστήρικτο, ή τον Θεοφάνη τον Ομολογητή, τον Γραπτό. Πολλοί λένε ότι οι δύο είναι ένα και το ίδιο πρόσωπο. Βαθυστόχαστα και πολύ πνευματικά νοήματα έχει ο Μεγάλος Παρακλητικός Κανόνας, που ψάλλεται την περίοδο του Δεκαπενταύγουστου γραμμένος από τον Αυτοκράτορα Θεόδωρο Β΄ Δούκα Λάσκαρη, μεταξύ του 1254 και του 1258. Η εξύμνησή Της συνεχίστηκε σε όλους τους επόμενους αιώνες, έως τις ημέρες μας.

Ναοί προς τιμήν της Παναγίας άρχισαν να ανεγείρονται από τον 4ο αιώνα. Επίσης αρχαίοι ναοί μετετράπησαν σε χριστιανικούς. Μεταξύ αυτών ήταν ο Ναός της Αθηνάς στην Ακρόπολη των Αθηνών, που μετονομάσθηκε σε Παναγία η Αθηνιώτισσα.  Οι Έλληνες προχριστιανικά λάμπρυναν τον  Παρθενώνα και την Αθηνά, και οι απόγονοί τους αγλάισαν και ύμνησαν την Παναγία.

Οι μεταβολές που έκαμαν οι χριστιανοί στον Παρθενώνα,  όπως ψηφιδωτές εικόνες, τοιχογραφίες και μαρμαρογραφίες, ήσαν εσωτερικές και με σεβασμό στο αρχαίο ελληνικό μνημείο. Ο Παρθενώνας παρέμεινε επί 1687 χρόνια άθικτος και στην πρώτη του αρχιτεκτονική κατάσταση. Όσα άλλα προπαγανδίζονται, ακόμη και στο Μουσείο της Ακρόπολης,  είναι απλώς συκοφαντίες. Οι καταστροφείς αυτού του αριστουργήματος ήσαν πρώτοι οι Οθωμανοί, που μετέτρεψαν τον ναό σε μπαρουταποθήκη  και πούλησαν στον Έλγιν περιουσία, που δεν τους ανήκε, δεύτερος ο εν λόγω σκωτσέζος βάνδαλος «ευγενής», που κατακρεούργησε το μνημείο και τρίτοι οι «πολιτισμένοι» Ενετοί, που δεν το σεβάσθηκαν και του συμπεριφέρθηκαν ως να ήταν μια οποιαδήποτε αποθήκη πυρομαχικών. Σε ναό της Παναγίας μετετράπη και το Ερέχθειο παραμένοντας ακέραιος ναός. Ο Ελγιν αφαίρεσε μιαν Καρυάτιδα, που βρίσκεται και αυτή στο Βρετανικό Μουσείο και θρυμμάτισε μιαν ακόμη, οι δε Οθωμανοί  βομβάρδισαν τον Ναό.

Για την εικονογραφία της Παναγίας υπάρχει η παράδοση πως ο πρώτος, που την απεικόνισε, ήταν ο Ευαγγελιστής Λουκάς, που εκτός από την ιδιότητα του ιατρού και το ταλέντο του συγγραφέα, διέθετε και το χάρισμα του εικονογράφου. Έκτοτε και σε όλους τους αιώνες χιλιάδες είναι οι απεικονίσεις της Παναγίας παγκοσμίως. Στον Ελληνισμό οι εικόνες παίρνουν και επίθετα, δηλωτικά της οικειότητας, που νιώθει ο λαός μας προς την Παναγία και του γεγονότος ότι ο κάθε τόπος και το κάθε μοναστήρι, θέλει να την αισθάνεται δική του.-